نشست اسلام‌آباد، ژست دیپلمایتک پر حاشیه
نشست سه جانبه پاکستان در حالی برگزار شد که ظاهرا حواشی آن بسیار پررنگ‌تر از متن آن بود. منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران در حالی در این اجلاس شرکت کرد که هفته گذشته را در غرب آسیا و در میان کشورهای عربی سپری کرده بود. سفر وی به پاکستان تقریبا یک هفته پس از سفرش به کشورهای عربی، صورت گرفت.
منابع آگاه که نخواستند نامشان فاش شود به دیپلماسی ایرانی گفتند که ایران در ابتدا قصد داشته که این اجلاس را در تهران برگزار کند که با مخالفت دو کشور دیگر به خصوص پاکستان مواجه می‌شود. یکی از دلایل عمده این مخالفت به ضعف دستگاه دیپلماسی ایران از یک سو و به کاهش اعتماد منطقه‌ای به ایران به ویژه از جانب افغان‌ها از سوی دیگر باز می‌گردد. علاوه بر آن ظاهرا مسائل داخلی ایران نیز بر پرستیژ دستگاه دیپلماسی ایران اثر گذاشته است.
در همین حال آنچه در این نشست سئوال برانگیز شد، رای اعتماد وزیر امور خارجه جدید افغانستان از مجلس این کشور دقیقا روز برگزاری اجلاس سه جانبه اسلام‌آباد بود. موضوعی که اهمیت نشست اسلام‌آباد را زیر سئوال برد. کارشناسان از دستگاه دیپلماسی کشور این پرسش را می‌پرسند که چرا در حالی که همه می‌دانستند موعد رای‌گیری برای وزیر امور خارجه جدید افغانستان روز شنبه است، ایران تقاضای به تعویق افتادن این اجلاس را مطرح نکرد؟ در ابتدا روز پنج‌شنبه موعد رای‌گیری پارلمان افغانستان برای وزیران پیشنهادی حامد کرزای بود، اما این رای‌گیری تا روز شنبه به تعویق افتاد در حالی که ظاهرا دستگاه دیپلماسی کشور که قصد حضور در اجلاس سه جانبه اسلام‌آباد را داشت به این اتفاق اهمیتی نداد و هیچ تقاضایی برای به تعویق افتادن آن نکرد.
این در حالی است که پاکستان چند بار زمان برگزاری این اجلاس را به تعویق انداخته بود تا بتواند نهایت استفاده را از آن ببرد.
از سوی دیگر دستاوردهای این نشست و این که چه اهدافی را دنبال می‌کند نیز قابل تامل است. کارشناسان معتقدند برگزاری این اجلاس تنها یک ژست دیپلماتیک در زمان نزدیک شدن به نشست بین‌المللی لندن است که هنوز مشخص نیست ایران در آن شرکت خواهد کرد یا خیر. به خصوص این که تنش در روابط تهران – لندن در روزهای گذشته در حال اوج‌گیری بوده و هنوز مشخص نیست که بریتانیا از ایران برای حضور در این نشست به رغم این که ایران کشوری تاثیرگذار در تحولات افغانستان است و پرونده در خور توجهی در روند بازسازی افغانستان و مبارزه با مواد مخدر طی سال‌های گذشته از خود به جای گذاشته، دعوت خواهد کرد یا خیر. برخی پیش‌بینی می‌کنند که ممکن است تنش در روابط ایران و غرب خصوصا بریتانیا باعث شود منافع و امتیازاتی که ایران می‌تواند در افغانستان به دست آورد یا حتی تا کنون داشته را تحت تاثیر قرار دهد. خصوصا این که روابط ایران با کشورهای تاثیرگذار منطقه‌ای در روند افغانستان به‌ویژه عربستان نیز تیره شده است.
هدف دیگری که ایران از برگزاری چنین نشستی دنبال می‌کند، تعریف راه حلی تازه برای حل مشکلات افغانستان است. ناظران مسائل افغانستان در این باره می‌گویند، ایران قصد دارد برای برگزاری این نشست راه حل جدیدی را جایگزین راه حل پیش رو که قرار است در لندن بر سر آن بحث شود روی میز بگذارد. این راه حل مطرح ساختن حل مشکلات افغانستان از طریق نشست و مذاکرات منطقه‌ای به جای نشست و مذاکرات بین‌المللی است. ایران اصرار دارد که به جامعه جهانی بگوید موضوعات منطقه‌ای از جمله افغانستان باید از طریق کشورهای منطقه و نشست‌های منطقه‌ای حل و فصل شود و نباید آنها را به مسائل بین‌المللی پیوند داد و زمینه‌های مداخله کشورهای خارجی در حل مشکلات منطقه‌ای را فراهم کرد. گفته می‌شود اگر ایران در نشست لندن حاضر شود قصد دارد با همین رویکرد وارد جلسه شود و همین موضوع را مطرح کند.
اما انتقادی دیگری که به نشست سه جانبه اسلام‌آباد وارد می‌شود حضور ایران در این اجلاس از موضع ضعف است. به اعتقاد کارشناسان و آگاهان مسائل افغانستان نقش ایران در انتخابات اخیر ریاست جمهوری افغانستان ضعیف بوده و اعتماد متحدان افغانش را نسبت به خود کم‌رنگ کرده است. مثلا در این انتخابات ایران از عبدالله عبدالله در برابر حامد کرزای در انتخابات حمایت می‌کرد اما هنگامی که انتخابات به پایان رسید، پیام تبریک عجولانه ایران به کرزای برای انتخاب مجددش به سمت ریاست جمهوری این کشور در حالی که هنوز پیروزی‌اش از سوی مجامع ذی‌صلاح افغانستان مورد تایید قرار نگرفته بود، اعتماد گروه‌های افغان رقیب کرزای و نزدیک به ایران را صلب کرد. حتی در روند رای‌گیری کابینه افغانستان به واسطه عدم هماهنگی ایران با گروه‌ها و جریان‌های نزدیک به خود که عمدتا جریان‌های شیعی و تاجیک افغان هستند، کمترین سود از کابینه جدید به ایران رسید و در مقابل رقبای ایران همانند حزب اسلامی که مورد حمایت جریان‌های رقیب از جمله پاکستان، عربستان و بریتانیا هستند توانستند حداکثر استفاده را ببرند. ایران با چنین موقعیتی در نشست افغانستان در اسلام‌آباد شرکت کرد.
به اعتقاد کارشناسان بیشترین سود را از این نشست نه ایران بلکه پاکستان برد چرا که اولا نشست را از تهران به اسلام‌آباد آورد، ثانیا زمان آن را به اختیار خود تعیین کرد، ثالثا در حالی در این نشست حضور پیدا کرد که بیشترین سود را از کابینه افغانستان برده بود و این باعث شد هماهننگ‌تر از ایران با طرف افغانی رایزنی کند. این نشست باعث تقویت پاکستان در نشست لندن که حضورش در آن تقریبا حتمی است، خواهد شد.
نظر شما :