تلاش دیگر ایران برای تقویت دیپلماسی منطقه‌ای
در مقطع حساس کنونی که موضوع فعالیت‌های هسته‌ای ایران به محور اصلی نگرانی‌های غرب تبدیل شده است شاهدیم که ایران نیز در تلاشی منطقه‌ای به دنبال بررسی روند همکاری‌های درون سازمانی شانگهای با هدف بهره برداری‌های ماوراء اقتصادی از ماهیت این سازمان است.
پس از گذشت شش ماه از محمود احمدی نژاد به مسکو برای شرکت در اجلاس سران شانگهای، سيد رضا سجادی، سفير ايران در مسکو در دیدار با لئونيد مايسييف، مديرکل اداره شانگهای وزارت خارجه روسيه روند همکاری های دو کشور در چارچوب سازمان اقتصادی شانگهای را مورد بررسی قرار دادند. در این دیدار طرف روسی نسبت به نهایی شدن عضويت کامل ايران در اين سازمان ابراز امیدواری کرد و سفير ايران در مسکو هم سازمان شانگهای را بستر مناسبی برای توسعه روابط ميان کشورهای عضو و ناظر ارزيابی کرد.
به نظر می‌رسد که در شرایط کنونی روابط ایران و روسیه، بررسی و بازبینی مجدد نوع و فرانید همکاری‌های تهران و مسکو در سازمان شانگهای به دو دلیل پیگیری می‌شود؛ دلیل اول ترغیب طرف روسی برای حمایت از عضویت کامل ایران در شانگهای و دلیل دوم تاکید بر سطح بالای روابط دو کشور در ابعاد مختلف و در عرصه منطقه و برنامه ریزی برای توسعه این روابط.
در حال حاضر جمهوری اسلامی ايران به عنوان عضو ناظر سازمان شانگهای در اين سازمان فعاليت دارد. اما تلاش ایران برای بهره برداری از سطح مناسبات و همکاری‌های درون سازمانی اعضای شانگهای برای تبدیل عضویت ناظر به عضویت کامل بیش از هر عامل دیگری در راستای تقویت مناسبات تهران با پکن و مسکو دنبال می‌شود.
چین و روسیه دو کشور دارای حق وتو در شورای امنیت و از اعضای شانگهای هستند، ایران در صورت عضویت دائم در این پیمان و به دست آوردن رابطه و تعهدات نظامی درونی آن، با اطمینان بیشتری می‌تواند در مقابل تهدیدات امریکا در منطقه ایستادگی کند.
همچنین سازمان شانگهای این توان را دارد تا همگرایی ایران با روسیه و چین را تقویت و به این وسیله پیوندهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی ایران با کشورهای عمده آسیا را بالا برد.
در سال‌های گذشته روس‌ها در تعریف جایگاه خود در برابر غرب بین موضع یک رقیب استراتژیک یا یک شریک مهم در نوسان بوده‌اند و به همین دلیل، تحت شرایطی تعامل با جمهوری اسلامی ایران (و یا حداقل نمایش آن) برای آنها از اهمیت زیادی برخوردار بوده است.
چینی‌ها نیز با توجه به رشد چشم‌گیر توسعه اقتصادی، به کشوری تاثیرگذار در عرصه اقتصادی و سیاسی جهان تبدیل شده‌اند و نمی‌توان آینده‌ای را متصور بود که در آن چین در خلاف جهت اهداف غرب حرکت کند چراکه چین و کشورهای غربی روابطی را میان خود تنظیم می‌کنند که متاثر از نیازهای متقابل است.
اما در ایران با وجود سیاست‌های کاملاً آشکار تهران در مورد روابط با امریکا، از یک سو به دلیل تردیدهای روسیه و چین نسبت به حمایت کامل از ایران و از سوی دیگر به دلیل تردیدهایی که در داخل ایران نسبت به میزان پایبندی و توانمندی مسکو و پکن در برآورده‌ساختن نیازهای استراتژیک ایران وجود دارد، هیچ‌گاه اعتماد و همکاری کاملی میان این سه کشور وجود نداشته است.
با این حال وابستگی اقتصادی متقابل کشورها به یکدیگر یکی از مهمترین عواملی است که می‌تواند در جهت‌گیری سیاست خارجی آنها نقش قابل توجهی ایفا کند. بر این اساس عضویت روسیه و چین در اجلاس شانگهای و حضور ایران به عنوان عضو ناظر در آن، زمینه تعامل مشترک اقتصادی بین طرفین را فراهم آورده است اما مهمترین مسئله در این تعامل مشترک از نظر ایران، کسب حمایت جامع چین و روسیه در مسیر تحقق اهداف هسته‌ای کشور است که البته روسیه و چین نیز در این مسیر بنا به مصالح و منافع خود حمایت‌هایی را از ایران داشته‌اند.
در این شرایط امید تهران به تقویت مناسبات منطقه‌ای است؛ گام‌هایی که در مسیر توسعه دیپلماسی خاورمیانه‌ای، آسیایی و در مجموع دیپلماسی متمایل به شرق از سوی تهران برداشته می‌شود به روشنی گواه آن است که ایران برای تقویت زمینه‌های حمایت کشورهای منطقه و در سطحی کلان‌تر کشورهای آسیایی اهتمام جدی دارد و در تلاش است با تقویت مناسبات خود با این کشورها پایگاه مستحکم‌تری در برابر فشارهای در دست برنامه ریزی کشورهای غربی ایجاد کند.
روند برنامه ریزی فشارها علیه ایران به شکلی پیش می رود که در صور ت ناکام ماندن اقدامات سخت گیرانه در شورای امنیت سازمان ملل، کشورهای اروپایی، امریکا و بعضا متحدان آنها به صورت یکجانبه برای اعمال فشار علیه تهران ابراز تمایل کرده‌اند. اوضاع داخلی ایران هم امکان تاثیرگذاری بیشتر فشارها بر ایران را فراهم می آورد و شرایط به شکلی در حال حرکت است که امکان تغییر رویکرد ایران در مسیر هسته‌ای را در نظر کشورهای غربی تقویت می‌کند.
با این همه برای ایران نزدیکی به روسیه و چین همچنان مایه امیدواری است و در راستای تقویت همکاری‌های سه جانبه میان تهران، پکن و مسکو، سازمان اقتصادی شانگهای جایگاهی ویژه دارد.
نظر شما :