کارنامه القاعده پس از 11 سپتامبر

مهم ترین پیغامی که اسامه بن لادن در نوار ویدیویی 26 دقیقه ای اخیر خود ارسال کرد این بود که "القاعده همچنان پابرجاست و جان سالم به در برده است".

از آخرین باری که بن لادن چهره خود را به جهانیان نشان داده بود سه سال می گذرد. از آن تاریخ (اکتبر سال 2004 میلادی) هسته اصلی این سازمان که به شدت پس از حملات آمریکا در برنامه ضد تروریستی با همکاری پاکستان، آمریکا و اتحادیه اروپا آسیب دیده بود، قدرت بیشتری یافته است.

مقامات القاعده اعلام کرده اند که از مبارزاتی که برای براندازی القاعده طی 15 سال انجام شده است درس هایی آموخته اند که امروز به آنها برای بقا کمک می کند. در این مدت، اسامه بن لادن و پیروانش از پس دشمنانی همچون ارتش شوروی سابق، خانواده سلطنتی عربستان صعودی و سی.آی.ای برآمده اند.

القاعده که از حملات ارتش آمریکا در افغانستان پس از 11 سپتامبر جان سالم به در برد هسته مرکزی خود را در مرزهای پاکستان بازسازی کرد و به مناطق ناهموار قبیله نشینی که محل تولد القاعده، منطقه مرزی شهر پشوار بود بازگشت. در سال های اول، ماموران پاکستانی و آمریکایی بسیاری از رهبران ارشد القاعده را دستگیر کردند اما در 18 ماه اخیر هیچ عضو ارشدی از تشکیلات القاعده در پاکستان کشته و یا دستگیر نشده است.

هسته اصلی القاعده با توجه به از دست دادن تعداد زیادی از اعضای ارشد خود با گسترش هواداران خود که سال ها در کنار بن لادن بودند بازسازی شد. القاعده به سرعت تقویت و آموزش نیروهای جدید را آغاز کرد و نیروی رسانه ای خود را به طور بسیار موثری گسترش داد.

امروز القاعده بیش از سال 2001 در صحنه حضور دارد. اعضای این شبکه که توسط شورا و یا انجمن رهبران اداره می شود به طور دائم با یکدیگر ملاقات می کنند و گزارش عملکرد را برای بن لادن ارسال می کنند.

این در حالی است که مقامات آمریکایی معتقدند که حدود 200 نفر در هسته اصلی این تشکیلات فعالیت دارند که بسیاری از آنان دارای حقوق ثابت هستند.

یکی از مقامات آمریکایی در این خصوص معتقد است که اعضای اصلی القاعده به طور مرتب با یکدیگر ملاقات می کنند که می توانند این تشکیلات را به این شکل اداره کنند.

مقامات پاکستانی اعلام کرده اند که عملیات اعضای القاعده با توجه به نوع ماموریت آنها به گروه های کوچک تقسیم شده است و اعضای این شبکه برای جلوگیری از نفوذ خارجی تنها مشخصات تعداد کمی از اعضای گوه خود را می دانند.

اکثر رهبران القاعده در پاکستان به سر می برند و این در حالی است که گفته می شود تعدادی از آنها در افغانستان، ترکیه، قفقاز، آفریقای شمالی و برخی دیگر از کشورهای منطقه ساکن هستند.

مقامات تشکیلات ضد تروریستی در خصوص جلوگیری از قدرت گرفتن دوباره هسته اصلی القاعده به کندی عمل کردند و بسیاری از مقامات نخبه آمریکایی و اروپایی این اقدام را مبنی بر آن دانستند که انجام هرگونه عملیاتی در منطقه تنها فرسودگی نیروها منجر می شود چرا که هسته اصلی القاعده در منطقه قدرت خود را از دست داده است و انفجارهایی که در اروپا و خاورمیانه اتفاق می افتد را شبه نظامیانی که در همان منطقه رشد کرده اند سازماندهی می کنند احتمال می رود که  به طور مستقل از بن لادن به فعالیت مشغول باشند.

در ماه جوون سال 2003 جورج بوش، رییس جمهور آمریکا اعلام کرد که هسته اصلی القاعده به طور گسترده ای از هم پاشیده است. در جلسه کمپ دیوید جورج بوش با تقدیر از ژنرال مشرف از دستگیری بیش از 500 عضو القاعده و طالبان در پاکستان خبر داد.

آقای بوش در حالی که بن لادن همچنان با قدرت هر چه تمام تر در منطقه حضور داشت از همکاری پاکستان برای نابودی القاعده تشکر کرد و اعلام کرد که القاعده دیگر تهدیدی برای آمریکا و پاکستان به شمار نمی رود.

شش ماه بعد ژنرال پرویز مشرف از تروری که توسط نیروهای القاعده سازماندهی شده بود جان سالم به در برد. مدت کوتاهی پس از آن یک گروه از اعضای القاعده در منطقه وزیرستان پاکستان تشکیل جلسه دادند و برای حمله به کیلومترها آن طرف تر در بریتانیا نقشه کشیدند.

پس از حملات به شهر لندن بود که بسیاری از مقامات آمریکایی، پاکستانی و اروپایی به این توافق رسیدند که از توانایی های القاعده پس از جنگ افغانستان کاسته نشده است و القاعده بیش از آن چیزی که تصورش را می کردند قدرت گرفته است.

تحقیقات بعدی نشان داد که به عنوان مثال القاعده تحت رهبری مستقیم بن لادن در سال 2003 پایگاه هایی را در عربستان صعودی فعال کرده است و حملات انتحاری و بمب گذاریهایی را برنامه ریزی می کند که دولت عربستان صعودی به تازگی آنها را تحت کنترل در آورده است.

بن لادن از مخفیگاه خود در پاکستان در دستور حمله به تونس را در سال 2002 صادر کرد. وی همچنین برنامه حمله به کنسولگری بریتانیا و یک بانک در استانبول را در سال 2003 طرح ریزی کرده بود و عامل بمب گذاری های سیستم حمل ونقل شهر لندن است.

مقامات بریتانیایی همچنین بن لادن را عامل بسیاری از حملات ناموفق از جمله طرح انفجار پروازهای فرا اقیانوسی بریتانیا در ماه آگوست سال 2006 می دانند.

در نیمه شب 13 ژانويه سال 2006 یک فروند هواپیمای بدون سرنشین متعلق به سی.آی.ای دوخانه را در شهر دامادولا در شمال غربی پاکستان، تنها چند کیلومتر آنطرف تر از مرز افغانستان هدف قرار دادند.

هدف ، حمله به مهمانی شامی بود که گفته می شد ا ایمن ظواهری، یکی از رهبران القاعده در آن حضور دارد.

در طی این عملیات هر دو خانه ویران شده و بیش از 12 نفر کشته شدند. اما ایمن ظواهری در میان آنها نبود. مقامات پاکستانی کمی بعد اعلام کردند که تعداد بسیاری از مقامات ارشد القاعده در این حمله از بین رفته اند.

ژنرال مشرف اعلام کرد که در میان کشته شدگان " سعید عمر" مصری که  سرپرستی تحقیقات القاعده بر روی سلاح های شیمیایی را برعهده داشت و ارتش آمریکا برای سر وی 5 میلیون دلار جایزه در نظر گرفته بود به قتل رسیده است.

ژنرال مشرف و دیگر مقامات پاکستانی همچنین اعلام کردند که در میان کشته شدگان، ابو عبید مصری، عضو ارشد القاعده که مردی مصری بود و حملات غربی را طراحی می کرد، خلید حبیب، فرمانده نبردهای افغانستان و عبدل رحمان مغربی، داماد ایمن ظواهری نیز حضور داشتند.

مقامات آمریکایی و پاکستانی اکنون اعلام می کنند که هیچ یک از این افراد در مراسم آن شب حضور نداشته اند و جایزه 5 میلیون دلاری سعید عمر همچنان بر قوت خود باقی است.

محمود شاه که در زمان حمله به شمال غربی پاکستان ریاست امنیت منطقه ای را بر عهده داشت اعلام کرد که برای حمله به این دو خانه اطلاعات را از ابو فرج لیبی یکی دیگر از اعضای ارشد القاعده که 8 ماه پیش دستگیر شده بود به دست آورده اند.

در آن زمان، محمود شاه اعلام کرد که مقامات پاکستانی و آمریکایی تصور می کردند که در زمان بندی حمله اشتباه کرده اند اما وی اکنون اعلام می کند که ایمن ظواهری در آن جلسه حضور نداشته است و اطلاعات غلط بوده است.

تنها حمله  موفق 20 ماه پس از حمله به شهر دامادولا در تاریخ 12 آوریل 2006 اتفاق افتاد و محسن موسی متولی اتوا یکی از اعضای مصری القاعده که در حملات سال 1998 به سفارت خانه های آمریکا در آفریقای شرقی در شمال وزیرستان به قتل رسید.

غیر از این، جستجو برای یافتن مقامات القاعده در پاکستان به بن بست رسید. محمود شاه اعلام کرد که اطلاعات مربوط به محل اعضای القاعده بسیار کم است و آنچه که به دست می آید اغلب نادرست است.

با توجه به اظهارات محمود شاه مقامات امنیتی پاکستان هیچ رد پایی از بن لادن در مناطق قبیله نشین پاکستان پیدا نکرده اند. تنها گاهی اطلاعاتی در خصوص ایمن ظواهری و دیگر اعضای القاعده به دست آورده اند که تمام آنها بسیار دیر به دست مقامات پاکستانی رسیده است.

محمود شاه اعلام کرد که ما از حضور آنها دو ماه بعد مطلع شدیم. هسته اصلی تشکیلات القاعده دیگر از وسایل الکترونیکی برای ارتباط با یکدیگر استفاده نمی کنند و همین امر موجب شده است تا آمریکایی ها در پیدا کردن آنها دچار مشکل شوند.

در تاریخ 30 ژانويه سال 2006 دو هفته پس از عملیات ناموفق دامادولا القاعده نوار ویدیویی را در اینترنت منتشر کرد که طی آن ایمن ظواهری زنده بودن خود را اعلام کرد. این مرد مصری در این نوار ویدیویی  خطاب به رییس جمهور آمریکا گفته بود که بوش، می دانی من کجا هستم؟ میان مسلمانانم.

موفقیت اصلی القاعده در بازسازی سریع تشکیلات خود جایگزینی سریع نیروهای از دست داده است.

مایکل وی. هادین، یکی از مدیران سی.آی.ای در ماه نوامبر به کنگره آمریکا اعلام کرد که هسته اصلی تشکیلات القاعده از اشخاص درجه پایینی که قابلیت پذیرش مسوولیت رهبری را دارند سود می برد. بسیاری از افراد جنگنده جهادی که برای دهه ها در افغانستان و دیگر نقاط به مبارزه پرداخته اند.

مقامات ارشد و تحلیل گران معتقدند که اعضای هسته اصلی تشکیلات القاعده را مصری ها تشکیل می دهند که یکی از آنها ایمن ظواهری است که در سال 1998 به طور رسمی سازمان جهاد اسلامی مصر را با القاعده ادغام کرد.

مصطفی ابویزید، یکی دیگر از اعضای مصری القاعده است که در دهه 1990 زمانی که بن لادن در سودان به سر می برد به عنوان مدیر اقتصادی وی با بن لادن همکاری می کرد.

ابویزید که 51 سال دارد یکی از اعضای اصلی القاعده است که در شورای القاعده نیز حضور دارد و در اوایل دهه 1980 با ظواهیری به جرم دست داشتن در ترور انور سادات، رییس جمهور مصر در زندان های مصر زندانی بودند.

هر چند که وی پس از حملات 11 سپتامبر همکاری خود را با تشکیلات القاعده منکر می شود (وی معتقد است که حملات 11 سپتامبر اشتباه بزرگی بود چراکه باعث شد تا طالبان قدرت خود را در افغانستان از دست بدهد) اما وی همچنان توسط گروه های جهادی دیگر حمایت می شود.

بسیاری از اعضای اصلی تشکیلات القاعده را اعضای پیشین گروه مبارزه اسلامی لیبی تشکیل می دهند. در میان آنها می توان به ابو لیث لیبی اشاره کرد که یکی از جهادیون مبارزی بوده است که در افغانستان علیه نیروهای شوروی مبارزه کرده است و دو سال در زندان های عربستان صعودی به دلیل مبارزاتش و طرح نقشه ناموفق ترور معمر قزافی در اواسط دهه 1990 زندانی بوده است.

وی از سال 1999 همکاری های خود را با بن لادن آغاز کرده است. نومن بنوتمن یکی از اعضای سابق گروه مبارزه اسلامی لیبی می گوید که صعودی ها از وجود وی بسیار شگفت زده هستند. آنها می گویند که او فردی است که می تواند یک عملیات را ساماندهی کند و می داند که چه زمانی برای حمله و چه زمانی برای عقب نشینی مناسب است.

مقامات نظامی آمریکا اعلام کرده اند که "ابو لیث لیبی" در سال های اخیر کمپ های آموزشی در افغانستان تشکیل داده است که  در ماه فوریه 2007 زمانیکه دیک چینی از افغانستان دیدن می کرد حمله انتحاری به بگرام را برنامه ریزی کردند و طی آن 23 نفر کشته شدند.

بسیاری از اعضای تشکیلات القاعده همچنان ناشناس باقی مانده اند. یکی از این اعضا ابو یحیی لیبی نام دارد که پس از آنکه توانست با توجه به دستگاه های فوق امنیتی آمریکا همراه با سه تن دیگر از زندانی های القاعده از زندان های آمریکایی در بگرام در جولای 2005 فرار کند، شهرت یافت.

پس از آن وی در بیش از دوازده نوار ویدیویی که توسط القاعده انتشار یافته بود ظاهر شد. سخنان وی به گونه ای است که بسیاری از تحلیلگران معتقدند که وی به یکی از اعضای هسته اصلی تشکیلات القاعده تبدیل شده است.

از سال 2000 القاعده شرکت رسانه ای خود با نام شهاب را اداره می کند. تا دو سال پیش شبکه شهاب برای پخش برنامه های خود از ماهواره شبکه تلویزیونی الجزیره استفاده می کرد اما امروز این شبکه می تواند بدون نیاز به دیگر شبکه های برنامه های ویدیویی خود را بر روی اینترنت ارسال کند.

در سال 2005 شبکه شهاب 16 نوار ویدیویی منتشر کرده است. امسال این رقم چهار برابر شده است و کیفیت این برنامه های ویدیویی به طور قابل توجهی بهبود یافته است. این نوارها  اکثر آنها دارای زیرنویس به زبان های مختلف دنیا است.

اکنون شبکه شهاب می تواند برنامه های خود را با سرعت بالا بر روی اینترنت ارسال کند. در تاریخ 10 جولای سال جاری پس از حادثه مسجد سرخ در اسلام آباد، ظواهری بلافاصله روز بعد در یک پیام صوتی این اقدام را یک تهاجم جنایتکارانه خواند.

در ماه جولای سال جاری، سازمان های تخصصی آمریکایی گزارشی منتشر کردند که طی آن اعلام شده بود که هسته اصلی القاعده در شمال غربی پاکستان گرد هم آمده اند.

لطیف افریدی یکی از اعضای پیز قبیله ای پشتو اعلام کرد که نظامیان خارجی در بسیاری از نقاط مرزی پاکستان با افغانستان حضور دارند که اغلب آنها، ازبک، تاجیک، چچنی و یا عرب هستند. هرچند که آنها توسط نیروهای القاعده سازماندهی نمی شوند اما نیروهای بن لادن این توانایی را دارند که از آنها به عنوان سپری برای خود استفاده کنند.

مقامات پاکستانی و آمریکایی اعلام کرده اند که گروه های آموزش دیده نظامی در مناطق مرزی بین پاکستان و افغانستان افزایش یافته اند اما از آنجا که تشکیلات القاعده دیگر مانند گذشته (پیش از حادثه 11 سپتامبر 2001) در افغانستان متمرکز نیستند و به گروه های کوچکی تقسیم شده اند که تنها در موقعیت های خاص گرد هم می آیند پیدا کردن آنها با مشکل رو به رو شده است.

آتش بس موقت میان نیروهای طالبان و ارتش پاکستان در شمال وزیرستان در ماه جولای به پایان رسید و یک ماه بعد این آتش بس در جنوب وزیرستان نیز تمام شد، از آن زمان به بعد نیروهای پاکستانی به مناطق قبیله نشین مرزی هجوم آوردند و موجب ناسازگاری با طالبان و دیگر نظامیان منطقه شدند.

اما آنچه به نظر می رسد این است که برای دستگیری رهبران القاعده باید اقدامی فراتر از عملیات نظامی را سازماندهی کرد.

بمب باران مناطق مرزی بین پاکستان و افغانستان تنها منجر به کشته شدن غیر نظامیانی می شود که شاید بتوانند در پیدا کردن نیروهای القاعده کمک کنند.

آنچه مشخص است این است که عملیات نظامی دراین 6 سال به طور کامل موفق نبوده است.