مهلت 48 ساعته ایران هم به پایان رسید

باراک اوباما و مقامات عالی رتبه‌ اتحاديه‌ اروپا روز سه‌شنبه در درخواستی مشترک از ايران خواستند به الزامات بين‌المللی‌اش عمل کند و پیش نویس طرحی را هر چه سریعتر بپذیرد.

تاکید غرب بر تعامل مثبت با ایران در صورت حسن نیت این کشور با تاکید مدیر کل آژانس انرژی اتمی مبنی بر این که "پیش نویس طرحی که ماه گذشته پیشنهاد شد یک فرصت فرار برای پرهیز از تقابل است"، نشان از تاکید بر توجه به فرصت‌هایی دارد که باید از سوی تهران لحاظ شود و مبنایی برای همکاری ایران با جامعه جهانی قرار گیرد.

 این جمله محمد البرادعی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی است که نزدیک به یک ماه دیگر این سمت را ترک می‌کند و دیگر نخواهد توانست میان قدرت‌های جهان و ایران برای ایجاد اعتماد و باز ماندن مسیر همکاری، همچنان بر سازنده بودن گفت و گو تاکید کند.

اما او در آخرین اظهارات خود پیرامون ایران شاید کمی صریح‌تر شده است، او در تازه‌ترین اظهارات خود باور دارد که پیش نویس تهیه شده از سوی آژانس بهترین راه برای رفع نگرانی‌های شکل گرفته پیرامون برنامه هسته‌ای ایران و بستری برای همکاری بی قید و شرط است، در دید او تهران با پذیرش این پیشنهاد می‌تواند مسیر تقابل جهان با برنامه هسته‌ای خود را تا مدت طولانی و شاید برای همیشه مسدود کند. به گفته او"اعتمادسازی و ایجاد اطمینان یک فرآیند تدریجی است که لازمه آن تمرکز بر کل قضیه و تمایل به خطر کردن برای صلح است... این یک فرصت منحصر به فرد و فرار برای بازگشتن از راه رفته و حرکت از مقابله جویی به سوی همکاری است و بنابراین نباید آن را از دست داد."

به همین دلیل است که مدیر کل آژانس، تهران را به پاسخ صریح و سریع به پیشنهاد تنظیم شده فرا می‌خواند و ضمن هشدار به کشورهایی که گزینه نظامی در برابر ایران را مد نظر دارند، تاکید می‌کند" مادامی که تمام گزینه‌های دیگر مورد استفاده قرار نگرفته است، نباید نیروهای نظامی وارد عمل شوند، و پس از آن نیز این اقدام (حمله نظامی) تنها باید در چارچوب حقوق بین‌الملل صورت گیرد."

این که چه تصویری از علل تاخیر ایران در ارائه پاسخ به پیشنهاد آژانس در ذهن مقامات غربی و مسئولین آژانس شکل گرفته است که شاهدیم فرد صلح طلبی چون البرادعی از گزینه نظامی، زمان استفاده از آن و چگونگی اعمال آن سخن می‌گوید، سوالی اساسی است. اما به نظر می‌رسد که سخنان البراعی در کنار تلاش کشورهای غربی برای ادامه رایزنی‌ها و انتخاب راهکاری که نه به سوی تقابل گرایش داشته باشد و نه اجازه ادامه خرید زمان را به تهران بدهد. در یک مجموعه مشترک قابل ارزیابی است، در واقع اکنون شاهد جنب و جوش بیشتر از سوی کشورهای دخیل در پیشنهاد آژانس یعنی فرانسه، امریکا و روسیه برای مشخص شدن سرنوشت پیشنهاد بی پاسخ مانده انتقال اورانیوم از ایران هستیم که البته بریتانیا و آلمان را نیز به تکاپو وا داشته است.

اروپا مایل است از شرایط فعلی برای تعیین تکلیف وضعیت هسته‌ای ایران بهره لازم را ببرد، اگر ایران به پیشنهاد مورد توافق غرب و آژانس پاسخ مثبت دهد مسیر تفاهم و همکاری و مذاکره باز خواهد ماند و اگر این پیشنهاد با تعلل یا مخالفت ایران مواجه شود، گزینه‌های تند اروپا و امریکا قابل طرح و بررسی بیشتر و حتی قابل اجرا خواهد بود.

به این ترتیب شاهدیم که آنگلا مرکل صدراعظم آلمان راهی امریکاست تا در کنار سایر موضوعات پیرامون مساله هسته‌ای ایران با اوباما گفت و گو کند، دیوید میلیبند، وزیر خارجه بریتانیا به روسیه رفته است تا با همتای روسی خود بر  ضرورت پاسخ سریع ایران به پیشنهاد آژانس تاکید کنند، هیلاری کلینتون، وزیر خارجه امریکا طی این هفته بارها بر صبر محدود کشورش در برابر ایران اشاره کرده است.

با وجود این باراک اوباما در بیانیه‌ای به مناسبت سی امین سالگرد تصرف سفارت ایالات متحده در ایران، بار دیگر بر عزم کاخ سفید بر کنار گذاشتن گذشته دو کشور و از سرگیری روابط جدید میان تهران و واشنگتن تاکید کرد و گفت: "من به طور آشکار مشخص کرده‌ام که ایالات متحده قصد دارد گذشته را پشت سر بگذارد و خواستار برقراری رابطه با جمهوری اسلامی بر اساس منافع دو جانبه و احترام متقابل است. ما در امور داخلی ایران دخالت نمی کنیم. ما عملیات تروریستی علیه ایران را محکوم کرده ایم. ما حق ایران برای برخورداری از یک برنامه انرژی هسته ای صلح آمیز را به رسمیت شناخته ایم. ما اراده خود را برای حرکت در جهت اعتمادسازی به همراه سایر اعضای جامعه بین المللی نشان داده ایم."

خواسته همه طرف‌های مقابل ایران یک چیز است؛ این که ایران پیشنهاد آژانس را بپذیرد و شرایط را از حالت بحرانی به عادی تبدیل کند، طبیعی است که غرب نمی‌خواهد گزینه‌های پر هزینه را در برابر ایران به اجرا درآورد.به این ترتیب هیچ راهی کم هزینه‌تر از انتقال اورانیوم از ایران برای غرب نیست، پیشنهادی که تهران در آخرین واکنش خود با آن مخالفت کرده و علت مخالفت را وجود ملاحظات فنی و اقتصادی اعلام شده است.

فرایند انتقال اورانیوم از ایران نیز بر طبق پیشنهاد آژانس به این ترتیب است که ایران حدود 1200 کیلوگرم از اورانیوم غنی شده با خلوص پایین (5/3 درصد) را به روسیه انتقال می‌دهد تا پس از غنی سازی بیشتر تا حدود 20 درصد، در فرانسه تبدیل به میله سوخت شده و به ایران تحویل داده شود. این سوخت نیز قرار است در رآکتور تحقیقاتی تهران که محصول آن ایزوتوپ‌های پزشکی برای درمان سرطان است، به کار رود.

ظاهرا فرصت 48 ساعته تهران نیز به پایان رسیده اما به نظر نمی‌رسد که پاسخ ایران همسو با خواسته‌های غرب و پایانی برای انتظار آنها باشد. آیا این بار فرصت فرار از تقابل به اتمام می‌رسد؟