مناسبات ایران و ترکیه و تصمیمی پیش روی تهران

محمود احمدی نژاد برای شرکت در اجلاس کميته دائمی همکاری‌های  اقتصادی و تجاری سازمان کنفرانس اسلامی که در ترکيه برگزار می‌‌شود به این کشور سفر خواهد داشت.حدود دو هفته قبل از انجام این سفر رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه در تهران با مقامات جمهوری اسلامی دیدار و گفت و گو داشت.  

گفتاری از اسد الله اطهری، کارشناس و تحلیل‌گر مسائل ترکیه:

نخست وزیر فعلی ترکیه مایل است که ایران را به دنیای مدرن و نظام بین المللی امروز وارد کند، زمانی بود که هدف، انزوا و تنبیه ایران بود اما اکنون غرب بسیار تمایل دارد که ایران بیش از گذشته وارد دنیای مدرن شود چراکه به این ترتیب راحت‌تر می‌توان ایران را تحت کنترل قرار داد و بهتر می‌توان با این کشور کار کرد.

در این میان ایران، ترکیه، غرب، گروه 1+ 5 و حتی افکار عمومی دنیا هر یک به نوعی نقش خود را بازی می‌کنند، بر طبق نظر سنجی بنیاد گالوپ (سیزده فوریه سالجاری) 57 درصد افکار عمومی امریکا از مذاکره مستقیم کشورشان با ایران حمایت کرده بودند.

این تمایل در راستای ترک رویکرد یکجانبه‌گرایانه در مقابل تهران که از سوی گروه‌های نئومحافظه کاران دنبال می‌شد در جامعه امریکا شکل گرفته است. با روی کار آمدن اوباما رویکرد یک جانبه گرایانه جای خود را به رویکرد چند جانبه تعامل‌گرایانه داد و در این چند جانبه‌گرایی و تعامل‌ها همه می‌توانند ایفای نقش کنند. گفت و گوی نمایندگان ایران و امریکا در چند مقطع و تاکید بر پیگیری مذاکره بدون پیش شرط امریکا با ایران در همین راستا دنبال شده است.

اما راهبرد حزب دموکرات این است که تا سال 2012 تصویر کلی امریکا در جهان را تغییر دهد، در این ارتباط اوباما در سال 2007 مقاله‌ای نوشت که در آن معتقد بود که دیگر تهدید چاره ساز نیست، هر چند نباید گزینه نظامی را بطور کل منتفی ساخت. امریکا نباید لحظه‌ای از مذاکره با ایران درنگ کند، او همچنین در این مقاله گفت که: "باید به ایران به ویژه مردم آن نشان دهیم که منافع بزرگی از قبیل روابط اقتصادی، تضمین‌های امنیتی و روابط دیپلماتیک در انتظار آنان است".( جولای- آگوست 2007) پس از روی کار آمدن اوباما، ارسال نامه‌های امریکا به رهبر ایران و ملاقات نمایندگان ایران و امریکا در حاشیه مذاکرات هسته‌ای در همین راستا بوده است.

حال شاهد مناسبات گسترده‌ای میان ایران و ترکیه هستیم. این مساله را می‌توان هم در چارچوب تعاملات بین‌المللی و هم در ارتباط با مناسبات دوجانبه تفسیر کرد. در چارچوب روابط دو جانبه، ایران همواره به ترکیه در شرایط افزایش فشارهای بین المللی و وضع تحریم‌ها و صدور قطع نامه‌ها به عنوان پنجره‌ای به جهان پیرامون و مسیری برای کاهش فشارها توجه داشته است. این نقشی است که ترکیه در زمان جنگ ایران و عراق نیز داشته است.

دو کشور از روابط سیاسی و اقتصادی مناسبی با یکدیگر برخوردارند. در مورد احداث پالایشگاه و همکاری‌های انرژی به توافق‌هایی رسیده‌اند، در بعد امنیتی دو کشور همکاری خوبی با یکدیگر دارند، همسایه و هم مرز هستند، ائتلاف سیاسی، اقتصادی و امنیتی در راس گفت و گوها و دیدارهای ایران و ترکیه است. این همکاری دو جانبه می‌تواند حتی مسائل نظامی را نیز در بر بگیرد.

با این حال در روند مناسبات ایران و ترکیه نمی توان این نکته را فراموش کرد که ترکیه بسیار از ایران پیش افتاده است، با توجه به مشکلات ایران و غرب، ترکیه به کانون تامین انرژی اروپا تبدیل شد، آنکارا توانست میان سوریه و اسرائیل بازی کند، در منطقه قفقاز بازی خود را آغاز کرد و توانست با ارمنستان رابطه خود را از سر گیرد، فعالیت‌های گسترده‌ای در افغانستان و عراق دارد، در بعد اقتصادی به هفدهمین اقتصاد جهان تبدیل شد، مشکلات داخلی خود را سامان داد. در کنار عضویت در ناتو، در گروه بیست نیز حضور یافت و همه این موارد ترکیه را بسیار پیش انداخت.

این در حالی است که کتاب "ایران منطقه ای ما" بسیار زودتر در آغاز فعالیت ترک‌ها در منطقه به چاپ رسید اما ترکیه برای ایفای نقش منطقه‌ای زودتر از ایران اقدام کرد.

در چارچوب تعامل دو جانبه ایران و ترکیه، تهران می‌تواند از این کشور به عنوان پلی به سوی اروپا و غرب استفاده کند، اما بهره گیری از این روابط در بعد تعاملات بین المللی بستگی به تصمیم ایران دارد؛ در واقع ایران باید انتخاب کند که قصد ورود به نظام بین الملل با ترتیبات و قواعد حاکم بر آن را دارد یا می‌خواهد این قواعد را تغییر دهد، تصمیم ایران بسیار اهمیت دارد.