معامله پر سود کره شمالی با آمریکا

يکشنبه گذشته جدید ترین دور از مذاکرات هسته ‌ای کره شمالی که در ژنو سویس انجام شد با دستیابی به توافقی درباره نحوه و زمان آغاز فاز دوم پا کسازی هسته ‌ای کره شمالی به پایان رسید. طی این مذاکرات که کریستوفر هیل، معاون وزیر امور خارجه آمریکا، آن را بسیار سازنده توصیف کرد، پیونگ ‌یانگ موافقت کرد تا پیش از پایان سال جاری میلادی تمام جزئیات مربوط به برنامه‌ های هسته‌ ای خود را منتشر کرده و تمام فعالیت‌های هسته ‌ای خود را متوقف کند.

هیل که به عنوان فرستاده ویژه ایالات متحده در رسیدگی به پرونده هسته ‌ای کره شمالی و در مقام مذاکره کننده ارشد آمریکا در این مذاکرات حضور داشت در کنفرانس مطبوعاتی یکشنبه از اشاره به امتیازاتی که کره شمالی در قبال موافقت با این مساله دریافت کرده، خودداری کرد اما خبرگزاری مرکزی کره شمالی (KCNA) دوشنبه به نقل از وزارت خارجه این کشور فاش کرد که آمریکا وعده داده است تا نام کره شمالی را از فهرست دولت‌های حامی تروریسم خارج کند.

 بنا به ادعای این منبع واشنگتن همچنین پذیرفته است که پیونگ‌ یانگ را ازشمول مقررات منع تجارت با دولت‌های متخاصم مستثنی کند. این قانون شامل منع تجارت محصولاتی می‌شود که امکان بهره‌برداری نظامی از آن‌ها وجود داشته باشد و همچنین کشورهای متخاصم را از کمک‌های مالی آمریکا محروم می‌کند.

در پایان این مذاکرات دو روزه که جوی متفاوت نسبت به مذاکرات فوریه و حتی دورقبل اجلاس شش جانبه در ماه ژوئیه داشت، هیل به خبرنگاران گفت: «مذاکرات خوب و سازنده‌ای داشتیم ... یکی از مسائلی که درباره آن به توافق رسیدیم این بود که جمهوری دموکراتیک خلق کره تا پیش از پایان سال 2007 گزارش کاملی از تمام برنامه ‌های هسته ‌ای خود تسلیم کشورهای عضو اجلاس شش جانبه کند و همچنین کلیه فعالیت‌های هسته ‌ای خود را متوقف کرده و تاسیسات آن‌ها را نیز به طور دائمی از کار بیاندازند.»

کیم کایه – گوان، مذاکره کننده ارشد پیونگ‌یانگ نیز درباره این مذاکرات گفت: «درباره مسائل زیادی با طرف‌ های آمریکایی به توافق رسیدیم ... ما حسن نیت خود را درباره ارائه گزارش برنامه‌ های هسته ‌ای خود و همچنین توقف فعالیت‌ها و پیاده کردن تاسیسات هسته ‌ای نشان داده‌ایم.»

پیونگ ‌یانگ از مدت‌ها پیش در صدد مذاکره رو در رو و دوجانبه با آمریکا بوده است. پیشنهاد برگزاری مذاکرات چهار جانبه صلح در شبه جزیره کره با حضور دو کره، آمریکا و چین (به منظور دستیابی به قرارداد نهایی صلح کره شمالی و جنوبی) و شماری دیگر از پیشنهادهای جانبی پیونگ ‌یانگ برای اجلاس شش جانبه و تشکیل گروه‌های کاری در راستای مذاکرات هسته ‌ای که آمریکا همیشه یک طرف آن بوده است، به اعتقاد کارشناسان نشان از تلاش کره شمالی برای مذاکره مستقیم و دو جانبه با آمریکا دارد.

 اکنون که این امر محقق شده امتیازاتی که کره شمالی در مذاکرات دریافت کرده می‌ تواند به مثابه بخشی از اهداف اصلی کره از مذاکره مستقیم با آمریکا تعبیر شود. البته در این بین برقراری روابط دیپلماتیک با واشنگتن و بهره‌ بردن از کمک‌های مالی آمریکا برای رژیم کره شمالی که با مشکلات متعدد اقتصادی دست به گریبان است، اهمیت بسیاری دارد.

به عقیده تحلیل ‌گران حذف نام کره شمالی از فهرست کشورهای حامی تروریسم که به ادعای وزارت خارج کره یکی از موارد توافق هیل و کیم بوده است، نشان می‌دهد رژیم منزوی کره شمالی در صدد ارائه چهره بهتری از این کشور در عرصه بین ‌المللی است و احتمالاً قصد ایجاد و توسعه روابط را با کشورهای خارجی دارد. از سوی دیگر استثنای شمول قانون منع تجارت با کشورهای متخاصم نیز می‌تواند به عنوان نشانه ‌ای از تمایل پیونگ ‌یانگ به گسترش روابط تجاری با دیگر کشورها به ویژه آمریکا تعبیر شود.

کره شمالی که چند سال پیش در پی اعتراف یکی از مقامات اطلاعاتی این کشور در فهرست کشورهای حامی تروریسم قرار گرفت، ازسال 2002 ازسوی رئیس جمهور آمریکا به عنوان یکی از محورهای شرارت معرفی شده و این مساله شرایط را برای پیونگ ‌یانگ، به ویژه در ایجاد ارتباط با دیگر کشورها بسیار دشوار کرده است.

آن مقام اطلاعاتی کره شمالی که به غرب پناهنده شده بود اعتراف کرده بود که پیونگ ‌یانگ درانفجار هواپیما ی مسافربری کره جنوبی که به مقصد میانمار(برمه) در حرکت بود در سال 1987 نقش داشته است.

 دولت کره شمالی همچنین به ربودن صدها تبعه کره جنوبی و ژاپن متهم است که بخشی از آن را پذیرفته و چند تن از این افراد را مدتی پیش پس ازدهه‌ها اسارت به کشورهای متبوع‌ شان بازگردانده است. سرنوشت صدها تن دیگر از این افراد هنوز مشخص نیست.

اما بدون شک مساله کمک‌ های ایالات متحده در این بین برای کره شمالی از مسائل دیگر حیاتی‌تر است. در همین راستا، درست یک روز قبل از آغاز مذاکرات ژنو، جرج بوش، رئیس جمهور آمریکا، اعلام کرد که این کشور محموله ای از کمک‌ های غذایی به کره شمالی می‌فرستد.

 این کمک ‌ها در حالی برای کره شمالی ارسال می‌شوند که در پی سیل اخیر – که 600 کشته در این کشور به جا گذاشت – بسیاری ازمزارع از بین رفته و کره شمالی که تقریباً همیشه برای تامین مواد غذایی مورد نیاز خود ناتوان بوده، بیش ازهمیشه برای مقابله با قحطی قریب الوقوع به کمک‌های خارجی نیازمند است.

جنبه مثبت دیگر این توافق برای کره شمالی این است که با اجرای این تعهدات درحقیقت پیونگ‌ یانگ به تعهدات خود بر اساس فازدوم موافقتنامه فوریه اجلاس شش جانبه عمل می‌کند و در مقابل دیگر کشورهای عضو این اجلاس موظف به ادای دین خود نسبت به کره شمالی خواهند بود.

 براساس موافقتنامه‌ای که فوریه سال جاری بین کشورهای کره شمالی و جنوبی، چین، ژاپن، روسیه و آمریکا به امضا رسید مقررشد کره شمالی درمرحله اول درازای تعطیلی رآکتور یانگ ‌بیون 50 هزار تن سوخت سنگین و کمک‌ های غذایی دریافت کند.

مرحله اول این موافقتنامه با تاخیری که ناشی از تعلل ایالات متحده در برآورده کردن پیش شرط کره شمالی درباره استرداد 20 میلیون دلار اموال مسدود شده این کشور در بانکی در ماکائو بود، درماه ژوئیه انجام شد.

 اهمیت این مرحله برای کشورهای طرف مذاکره با کره شمالی بیشتر به خاطر قابلیت‌های رآکتور یانگ ‌بیون به عنوان تنها تاسیسات هسته ‌ای کره شمالی بود که می‌ توانست پلوتونیوم را برای کاربردهای نظامی غنی سازد. فعالیت این رآکتوردرحقیقت به معنی توانایی ساخت موشک‌های اتمی سبک‌ تر با برد بیشتر برای پیونگ ‌یانگ بود.

پیونگ ‌یانگ همچنین بر اساس توافقات فوریه بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی هسته ‌ای را نیز برای نظارت بر تعطیلی ‌رآکتور یانگ ‌بیون پذیرفت که این گام مهمی در پدید آوردن جو اعتماد بین جامعه بین‌الملل و کره شمالی به شمار می‌رفت.

 این کشور یک بار پس از شکست مذاکرات خلع سلاح کره شمالی در سال 1994 و بار دیگر در پی افشای فعالیت ‌های هسته ‌ای مخفی پیونگ ‌یانگ در سال 2002 بازرسان آژانس را از کره شمالی اخراج کرده و حتی در ‌آخرین مرتبه (یعنی سال 2002) آن‌ها را «جاسوس‌های ایالات متحده» خوانده بود.

بر اساس فاز دوم موافقتنامه فوریه، کره شمالی درازای توقف تمام فعالیت‌های هسته ‌ای خود وازکارانداختن دائمی تاسیسات هسته‌ ای، 950 هزار تن سوخت سنگین و کمک ‌های مالی و غذایی بیشتری دریافت می‌کند (ژاپن به نشانه اعتراض به سیاست‌های پیونگ‌یانگ درباره اتباع ربوده شده این کشور درارائه کمک‌ های سوختی سهیم نشده است اما بخشی از کمک‌ های غذایی و همکاری درسایر مسائل انسان دوستانه را به عهده گرفته است).

 بر اساس همین موافقتنامه به منظور جبران کمبود انرژی کره شمالی، کشورهای حاضر در اجلاس شش جانبه در آینده با درخواست پیونگ ‌یانگ می‌توانند در تاسیس یک رآکتور آب سبک به این کشور کمک کنند. این بند ازموافقتنامه که انجام آن برای کشورهای مقابل کره شمالی الزامی نیست مورد توجه خاص پیونگ ‌یانگ است و به رغم امتناع کشورهایی مانند ایالات متحده از بحث درباره آن، پیونگ‌ یانگ به عملی شدن هر چه سریعتر آن اصرار دارد.

تحت این شرایط و در حالی که کره شمالی تاریخ دقیقی برای عملی کردن توافقات اخیر خود با آمریکا اعلام نکرده است، پیونگ ‌یانگ تا پیش از پایان سال جاری میلادی تنها می‌تواند انتظار دریافت مرسوله‌های مواد غذایی و سوختی را داشته باشد و به نظر نمی‌رسد که مساله ساخت رآکتور آب سبک در آینده نزدیک تحقق بیابد.

قرار است درباره سایر جزئیات توافق اخیر آمریکا و کره شمالی در دور بعد اجلاس شش جانبه که مانند همیشه در چین برگزار می‌شود، بحث و تصمیم گیری شود.