اول تهران بعد واشنگتن

دیپلماسی ایرانی: رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه در رأس هیأتی200نفره چهارم آبان به تهران سفر می‌کند. اردوغان که طی یک سال اخیر به چهره‌ای ضد‌اسرائیلی تبدیل شده است موضع اخیرش در مقابل معاون وزیر خارجه رژیم صهیونیستی ستایش رسانه ملی کشورمان را به دنبال داشت تا مقدمه‌ای برای تجلیل مواضع منفعت جویانه ترکیه در موضوع فلسطین باشد.

ترکیه در حالی که مناسبات جدی اقتصادی، فرهنگی و نظامی با اسرائیل دارد اما در یک سال گذشته تلاش کرده است موضعی ضداسرائیلی را برای تقویت جایگاه میاندارانه‌اش در میان کشورهای اسلامی برای خود تثبیت کند.

سفر اردوغان به همراه وزرای خارجه، انرژی و وزیر مشاور در امور تجارت خارجی به تهران در حالی انجام می‌شود که بنا بر گزارش تلویزیون ان.تی.وی ترکیه، رجب طیب اردوغان پس از تهران به دعوت باراک اوباما رئیس‌جمهور ایالات متحده امریکا به این کشور نیز سفر خواهد کرد.

نگاهی به سابقه تاریخی رابطه ایران و ترکیه نشان می‌دهد که ترکیه به دلیل روابط نزدیکش با امریکا در سال‌های اخیر به نوعی نقش رابط میان ایران و امریکا را برقرار کرده است. پس از انتخاب باراک اوباما به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده، بازیگران بین‌المللی و همچنین برخی فعالان سیاسی داخلی به برقراری ارتباط سیاسی دو کشور ایران و امریکا بسیار امیدوار شدند و پیشنهادهایی مطرح شد.

عراق و ترکیه جزو اولین‌هایی بودند که این پیشنهاد را مطرح کردند به طوری که نیویورک تایمز در خبری اعلام آمادگی رجب طیب اردوغان را برای میانجیگری منتشر کرد. ایران در آن زمان صراحتاً این پیشنهاد را رد نکرد تا در آینده با استفاده از روابط خوبش با اردوغان بتواند مشکلات پیش‌رو در روابط خود با امریکا را حل و فصل نماید. در حقیقت برخی معتقدند ایران، ترکیه را نوعی پل ارتباطی خود با امریکا می‌داند و با توجه به قدرت گرفتن احزاب اسلام‌گرا در این کشور به راحتی حاضر نمی‌شود که این پل ارتباطی را خراب کند.

در میان همسایگان ایران، روابط دو کشور ایران و ترکیه مبتنی بر گذشته تاریخی است. هر دو کشور ایران و ترکیه از موقعیت خاص استراتژیک در منطقه برخوردارند که این موقعیت مرهون جغرافیایی است که در آن قرار دارند. ایران پل ارتباطی ترکیه به شرق و ترکیه پل ارتباطی ایران به غرب است.

در حال حاضر مرزهای ایران و ترکیه نزدیک به چهار قرن است که مرزهای صلح و دوستی است. این طولانی‌ترین مرزهای صلح میان دو کشور در جهان می‌تواند باشد که باید از آن برای تقویت روابط سود جست. توجه به تحولات منطقه‌ای نیز تأکید مجدد بر این موضوع است.

در حال حاضر مجموعه تحولات داخلی در ایران و ترکیه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی سبب شده است که روابط دو کشور از این نقطه عبور کند و به سطح اعتماد دوجانبه ارتقاء یابد. البته تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی باید طی شود.

اتخاذ سیاست تنش‌زدایی جمهوری اسلامی ایران در سالهای اخیر و ارائه نظریه گفت‌وگوی تمدن‌ها در کنار تأثیرات جهانی، در همسایگان به ویژه ترکیه نیز تأثیرگذار بوده است، به شکلی که روابط دو کشور در این دوران به ویژه در چند سال اخیر در مقایسه با دوره‌های قبلی ضمن دور شدن از فراز و نشیب‌های گذشته به دوره‌ای از ثبات و اطمینان رسیده است.

البته در رسیدن به این نقطه، اتخاذ سیاست تنش‌زدایی ترکیه با همسایگان با توجه به ضرورت تطبیق شرایط خود با معیارهای اتحادیه اروپایی نیز نقش داشته است. در کنار این موضوع، تحولات عراق و منافع و نگرانی‌های مشترک دو کشور از این ناحیه نیز تأثیر خود را داشته است.

یکی از مهمترین ابزارهای رسیدن به این هدف اجرای اصول احترام متقابل و اعتمادسازی در روابط بوده است. همکاری مثبت امنیتی در سطوح مختلف در این روند قابل اشاره است. دامنه روابط ایران و ترکیه به علت همسایگی و سطوح آن از ابعاد بسیار گسترده و وسیعی برخوردار است که ساز‌و‌کارهای پیش‌بینی شده، آنها را هدایت می‌کند.

ایران دومین تأمین‌کننده نفت و گاز ترکیه است و باتوجه به جایگاه و سهم ایران در ذخایر انرژی جهان، همسایگی و نیازهای متقابل و نوع روابط دو کشور به نظر می‌رسد که در آینده یکی از نقطه‌های اساسی همکاری‌ها میان ایران و ترکیه، موضوع انرژی باشد. در حال‌حاضر، شرکت‌های ترک در ایران به لحاظ سرمایه‌گذاری، دومین رتبه را دارند و رویکرد ایران به بازسازی اقتصادی، فرصت‌های مناسبی برای این شرکت‌ها در کشورمان ایجاد کرده است.

گسترش روابط اقتصادی، می‌تواند تأثیرات عمیقی بر سایر سطوح روابط بگذارد و روابط را به گونه‌ای نهادینه کند که از آسیب‌های احتمالی دور بماند و به نقطه اطمینان برسد. با این وجود همسایگی ایران و ترکیه و نیازهای متقابل به یکدیگر به‌گونه‌ای است که می‌توان برای روابط دو کشور جایگاه ویژه‌ای در نظر گرفت.

قرار است در این سفر دو روزه اردوغان دیدارهایی با محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی و منوچهر متکی وزیر امور‌خارجه کشورمان داشته باشد.