تاخیر، تردید یا اختلاف

هر چند هنوز برای پیش داوری یا پیش بینی زود است و پاسخ قطعی و رسمی تهران برای انتخاب میان دو گزینه انتقال اورانیوم به خارج یا خرید سوخت مورد نیاز از خارج مشخص نیست اما می‌توان بنا بر اعلام مقامات نزدیک به مذاکرات وین یا حتی شخص آقای سلطانیه، نماینده دائم ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی این احتمال را داد که تهران به ظرافت و اهمیت خروج کل یا حداکثر اورانیوم پنج درصد غنی شده از کشور پی برده است و ضمن اختلاف نظری که بر سر میزان خروج این ماده با طرف‌های مقابل دارد؛ ترجیح می‌دهد  از خارج کردن اورانیوم خودداری  و بر توان غنی سازی در داخل تاکید کند.

تاکید به غنی سازی اورانیوم در داخل کشور بارها به ویژه در فاصله مذاکرات ژنو تا وین از سوی برخی مقامات ایرانی اعلام شد اما هر بار درصد غنی سازی متفاوت بود، یک بار از توان ایران برای غنی سازی تا مرز 63 درصد سخن گفته شد، بار دیگر از غنی سازی تا بیست درصد و اکنون نیز علی اصغر سلطانیه بر غنی سازی بیست درصد اورانیوم در داخل کشور اشاره کرده است. این یعنی که تهران به جای انتقال اورانیوم به روسیه برای افزایش غنای اورانیوم تا حدود 75/19 درصد، خود این فرایند را بر عهده گرفته و اقدام به غنی سازی تا مرز بیست درصد کند که برای تبدیل به سوخت هسته‌ای مورد نیاز راکتور تهران کافی است، حال این بحث می‌ماند که اورانیوم بیست درصد در کجا به سوخت تبدیل شود.

با وجود این که هنوز تهران رسما اعلام نکرده که قصد غنی سازی تا بیست درصد در داخل کشور را دارد همچنین هنوز رسما انتقال اورانیوم به خارج را نیز رد نکرده است، اما تاکید بر توان غنی سازی ایران ضمن آن‌که مانوری دیپلماتیک برای پیشبرد اهداف تهران در مذاکرات پیش روست، می‌تواند نشانه‌ای از احتمال بررسی این گزینه از سوی مسئولین ذی ربط و انتخاب آن باشد.

ایران قرار بود تصمیم نهایی خود در این خصوص را تا روز جمعه به اطلاع طرف‌هایش در پیش نویس تنظیم شده توسط آژانس یعنی امریکا، فرانسه و روسیه برساند اما همه این طرف‌ها باید تا هفته آینده در انتظار پاسخ ایران باشند.

ممکن است ایران طی این هفته با یک اقدام برنامه ریزی شده طرف‌های مقابل را تا زمان بیشتری منتظر نگاه دارد یا فضا را به گونه ای تنظیم کند که طرف های مقابل از پاسخ غیر منتظره تهران متعجب نشوند. شاید ورود بازرسان آژانس به ایران ( سوم آبان) برای بازدید از تاسیسات فردو در نزدیکی قم یک گام در همین مسیر باشد اما آن چه مشخص است امریکا و روسیه و فرانسه و دست اندرکاران آژانس بنا ندارند غیر از پاسخ ایران به مساله دیگری توجه کنند یا پیشنهاد دیگری را برای آغاز همکاری جدید میان تهران و غرب در موضوع هسته‌ای روی میز قرار دهند.

به باور آنها اکنون با تنظیم پیش نویس آژانس و طرح پیشنهاد انتقال اورانیوم از ایران به خارج، مبنای مثبتی برای آغاز همکاری‌های جدید میان ایران و غرب و آژانس فراهم آمده که به راحتی قابل تغییر یا تجدید نظر نیست. اکنون تهران با هر نوع پاسخ به این فضای جدید، شرایط ویژه‌ای برای ادامه برنامه هسته‌ای خود ایجاد می‌کند.

بسیاری از تحلیل‌گران بر این عقیده‌اند که مذاکرات ژنو و پس از آن وین به اندازه‌ای برای همکاری هسته‌ای ایران و جامعه جهانی مثبت بوده که نه تنها فریاد مخالفان ایران را درآورده بلکه آژانس و کشورهای غربی نیز بر اساس بعد مثبت این مذاکرات، با رویکرد همکاری جویانه قصد ادامه مذاکره با تهران را داشته و با هر درخواست زمان از سوی تهران موافقت کرده اند. این مورد را در خاتمه مذاکرات وین شاهد بودیم، در روز سوم این مذاکرات که قرار بود نتیجه نهایی گفت و گوها در قالب امضای پیش نویس تهیه شده از سوی آژانس مشخص شود، تهران خواست تا پیش از امضای این پیش نویس بررسی بیشتری انجام دهد و نتیجه بررسی را تا روز جمعه اعلام کند، در روز جمعه نیز باز با درخواست تهران جلسه نهایی به یک هفته دیگر موکول شد، اما طرف‌های مقابل هیچ مخالفتی نداشته و حتی همچنان به استقبال از محتوای مذاکرات وین ادامه دادند.

همچنین ایران تاکید کرد که ضرب الاجلی از سوی آژانس برای ارائه پاسخ تعیین نشده است و این تاکید هرچند تنها در رسانه‌های داخلی کشور انعکاس داشت اما دور از واقعیت نیست چراکه اکنون برای طرف‌های مقابل ایران اهمیت دارد صبر کنند، همکاری داشته باشند و از روند مذاکرات استقبال کنند اما در نهایت توافقی راضی کننده برای هر دو طرف حاصل شود.

با این حال تاخیر در ارائه پاسخ از سوی ایران نکته قابل توجهی برای تحلیل‌گران است. برخی اختلافات داخلی در سیستم تصمیم‌گیری هسته‌ای ایران را عامل تاخیر در پاسخ ایران به پیشنهاد انتقال اورانیوم می‌دانند، با قبول این فرض کار پیش بینی پاسخ تهران در هفته آینده بیشتر دشوار می‌شود.

در این میان روس‌ها وضعیت ویژه‌ای دارند چراکه با قبول پیش نویس آژانس از سوی تهران، روسیه مسئولیت مهمی در تبادلات هسته‌ای با ایران عهده دار خواهد شد و اگر ایران از این توافق سر باز زند این روس‌ها هستند که بیش از دیگر اعضای گروه 1+5 دچار تردید در حمایت خود از برنامه هسته‌ای ایران می‌شوند؛ اولا ایران در مذاکرات سه روزه وین طرح دیگری را مورد بررسی داشت که بر اساس آن تهران و مسکو همکاری دو جانبه برای انتقال اورانیوم را آغاز کنند و روسیه خود با طرف ثالث برای تبدیل اورانیوم بیست درصدی به سوخت هسته‌ای وارد مذاکره شود که در این ارتباط آقای سلطانیه در خاتمه مذاکرات وین تبادل نظر با هیات روسی را مثبت ارزیابی کرد. ثانیا در طرح پیشنهادی امریکا که پیش نویس آژانس نیز بر اساس آن تهیه شده بود نیز روسیه مقصد اول همکاری‌های ایران بود و ثالثا روسیه بیشترین حمایت را در بین اعضای غربی گروه 1+5 از برنامه هسته‌ای ایران و صلح آمیز بودن این برنامه داشت که صرف نظر از مزیت‌هایی که این حمایت برای مسکو داشته، جایگاه ویژه‌ای برای این کشور در میان مذاکره کنندگان هسته‌ای با ایران ایجاد کرده است.

 نهایتا باید توجه داشت که زمینه همکاری و رفع سوء تفاهمات میان ایران و غرب در شرایط کنونی فراهم شده و می‌تواند مقدمه‌ای برای همکاری‌های مثبت در آینده باشد، هر تصمیمی که این زمینه را خدشه دار کند طبیعتا به مصلحت ایران نخواهد بود هرچند برای قبول پیشنهاد انتقال اورانیوم نیز باید همه جوانب به ویژه منافع کشور لحاظ شود.