آيا پايان عصر امپراطورى دلار نزديک است؟

دیپلماسی ایرانی: ارزش برابری دلار در برابر ین و یورو رو به کاهش است. برخی از کارشناسان معتقدند که دلار به زودی موقعیت خود را به عنوان ارز مسلط بر بازارهای جهانی از دست خواهد داد. این مساله در اوپک نیز زمینه‌ساز بحث‌هائی شده است.

روزنامه بریتانیائی ایندپندنت هفته گذشته بحث جستجو برای یافتن ابزارهای لازم برای جایگزینی دلار را مطرح کرد که این موضوع سبب شد بحث یافتن راهکاری برای جایگزینی دلار دوباره مطرح شود. کاهش مرتب نرخ دلار در برابر ارزهای خارجی سبب شد تا رسانه ها بحث حذف دلار از معاملات بین‌المللی را در محافل اقتصادی دوباره آغاز کنند.

اما بحث روزنامه ایندیپندنت چه بودکه باعث شد محافل اقتصادی به تلاطم بیفتند؟ این روزنامه در آغاز این هفته خبر داد که عربستان سعودی با هدف یافتن جایگزین دلار در معاملات نفت مذاکرات محرمانه‌ای با چین، روسیه، ژاپن و برزیل آغاز کرده است. در این مذاکرات محرمانه بر سر سبدی از وسیله‌ پرداخت‌های مختلف که باید جای دلار را در معاملات بین‌المللی بگیرد، بحث شده است. ظاهرا این سبد شامل ین ژاپن، یوان چین، یوروی اتحادیه اروپا و طلا می شود.

اما گزارش ایندیپندنت با واکنش منفی مقامات عربستانی رو به رو شد. شبکه‌ خبری العربیه روز سه شنبه ۶ اکتبر به نقل از محمد ‌الجسیر رئیس بانک مرکزی عربستان سعودی گزارش ایندپندنت را تکذیب کرد و گفت: «این گزارش از اساس حقیقت ندارد و تاکنون هیچ مذاکره‌ محرمانه‌ای با چین، روسیه، ژاپن و برزیل صورت نگرفته است».

اما بر خلاف اظهارات محمد الجسیر در محافل اقتصادی چین و کشورهای عرب حوزه خلج فارس شایعاتی در جریان است که می گوید که در بحث‌های محرمانه، حتی مطرح شده است که واحد پول مشترک عربستان، قطر، بحرین، عمان و کویت نیز باید در سبد جایگزین دلار منظور شود. کشورهای عضو شورای همکاری‌های خلیج فارس پیش از این بر سر به کار گرفتن یک واحد پول مشترک به توافق رسیده‌اند. توافقی که هنوز روی واقعیت به خود ندیده و به رغم اصرار و تلاش کشورهای عضو هنوز به مرحله اجرا نرسیده است. پیش از این کشورهای عرب عضو شورای همکاری خلیج فارس مقرر کرده بودند که واحد پول مشترکشان تا پایان سال 2010 تعیین و جایگزین واحدهای پولیشان شود. اما به دلیل مشکلات فراوانی که بر سر این طرح وجود دارد، عملی شدن این طرح در هاله ای از ابهام قرار گرفته است.

در دوران ریاست‌جمهوری جورج بوش رئیس جمهوری سابق امریکا کشورهای عربی حوزه‌ خلیج فارس بارها تاکید کردند که همچنان در معاملات نفتی به دلار وفادار خواهند ماند. اما در این دوران جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اعضای مهم اوپک بارها کوشید اعضای اوپک را به گزینش ارزی جایگزین برای معاملات نفت ترغیب کند اما تلاش‌هایش راه به جائی نبرد. اما با این حال اخیرا دولت احمدی‌نژاد اعلام کرد، نفت ایران از این به بعد در برابر یورو فروخته خواهد شد.

از سوی دیگر به نظر می رسد سرمایه‌گذاران این روزها قانون نانوشته­ای را دنبال می‌کنند که بر اساس آن‌ هر چه به دلار ختم نمی شود مثل طلا، یورو و فرانک سوئیس را می خرند. آنها از دلار مثل طاعون فاصله می‌گیرند. به همین دلیل دلار ظرف شش‌ماه گذشته به صورت پایدار و متناوب ارزش خود را از دست داده است. یک سوم ذخائر پولی جهان را دلار تشکیل می‌دهد و مهمترین مواد خام از جمله نفت با این ارز معامله می‌شوند. بنابراین کاهش ارزش دلار می‌تواند برای اقتصاد جهانی نیزمشکل‌آفرین باشد.

بحث یافتن جایگزین دلار در معاملات بین‌المللی از زمان بروز بحران مالی جهانی بارها مطرح شده است. رهبران جمهوری خلق چین تا کنون بارها این موضوع را با همتایان امریکائی­شان در میان گذاشته‌اند. آنچه چینی‌ها می‌خواهند، همان سبدی است که روزنامه‌ ایندپندنت به آن اشاره کرده است، سبدی از ارزهای معتبر و مواد خام.