همسایه‌ها در سایه یکدیگر

روز جمعه ارمنستان و ترکیه پس از 3 ساعت مجادله بالاخره توانستند پروتکلی را به امضا برسانند که طی آن قرار است این دو کشور روابط دیپلماتیک خود را آغاز کرده و مرزهای خود را به روی یکدیگر بگشایند.

این قرارداد یک قرارداد تاریخی است. مقامات ارمنی متنی را می‌خواستند به این پروتکل اضافه کنند که آن را هنگام امضا قرائت کنند. عنوان این متن این بود "این راه و روند راهی دراز و سرشار از مشکلات است اما ارزش طی کردن را دارد. طی این طریق با همیاری متحدانمان در این جمع و تمامی ملت‌های قفقاز ممکن خواهد شد".

از سوی دیگر توافق بر سر یک تاریخ معین نیز از موارد اختلاف دو کشور بر سر این پروتکل بود که باعث شد امضای آن با سه ساعت تاخیر انجام شود.

در این میان مساله قره‌باغ، مساله سال 1915 و کشتار ارامنه نیز مطرح شد. طرف ترک زمان امضای این پروتکل یادآوری کرد که این مساله ارتباطی به قره‌باغ و مسائیل دیگری ندارد. همچنین طرف ترک خواست تا هیچ سخنرانی‌ای پس از امضای پروتکل انجام نشود.

وزرای امور خارجه روسیه و فرانسه و امریکا نیز که در این جلسه حضور داشتند و این پروتکل را مورد تایید قرار دادند.

مساله قتل عام ارامنه در سال 1915 از جمله مسائل مورد اختلاف بود و برای آنکه هر دو طرف راضی باشند به این نتیجه رسیدند که کمیته‌ای برای بررسی این مساله تشکیل شود و نگرانی‌ها مقداری حل شود.

البته این پروتکل باید به تصویب پارلمان هر دو کشور برسد. در ترکیه دولت نماینده حزب عدالت و توسعه است که اکثریت پارلمانی را برعهده دارد، بنابراین در ترکیه مشکلی به وجود نخواهد آمد و ساخت دولت به گونه‌ای است که حزب حاکم اکثریت پارلمانی را دارد و حتی برای تشکیل دولت نیازی به اعتلاف با سایر احزاب نداشته است. اما این پروتکل در داخل ترکیه هم مخالفین خاص خود را نیز دارد. اما در رابطه با ارمنستان این اختلاف‌ها و فشارها شدیدتر و جدی‌تر است، اما باید دقت شود که ارمنستان با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک خود که تنها راه تنفسی‌اش ایران است و با توجه به جنگ گرجستان و روسیه و مشکلاتی که ارمنستان با این کشور دارد سعی می‌کند که تنفس‌گاه‌های خود را بیشتر کند. بنابراین با دقت بیشتری این مساله را بررسی می‌کند.

آذربایجان و توافقنامه ارمنستان- ترکیه

همواره ترک‌ها سعی می‌کردند خود را به عنوان برادر بزرگ‌تر آذربایجان نشان دهند. اکنون آذری‌ها احساس می‌کنند که ترکیه آنها را تنها گذاشته است. برای اینکه چنین نشود الهام علی‌اف و مقامات ارمنی با یکدیگر مذاکره کردند تا بتوانند نگرانی‌ها را کاهش دهند. آذری‌ها یک زمانی اعلام می‌کردند که این فقط ترکیه است که از ما حمایت می‌کند اما امروز شاهد هستیم که منافع ملی ترکیه یک مساله است و منافع ملی آذربایجان مساله‌ای دیگر.

از سوی دیگر تفکری که ایروان در ارتباط با ارمنستان بزرگ داشت مشکلاتی را به وجود آورده بود که البته اکنون هر دو طرف از ادعاهای خود دست برمی‌دارند و اجازه می‌دهند که این مساله سیر عادی خود را طی کند.

ملاقات الهام علی‌اف با آقای سارکیسیان که با میانجی‌گری مدودف انجام شد، توافقی به همراه نداشت. مدودف اعلام کرد که در ارتباط با مسائل اساسی این دو طرف به توافقی نرسیدند و به این نکته اشاره کرد که نه موضوع آذربایجان بلکه مسائل ارمنستان سبب شد که توافقی حاصل نشود.

اکنون آذربایجان به این می‌اندیشد که اگر قرار است که مرزهای میان ترکیه و ارمنستان باز شود باید همراه با حل شدن مساله قره‌باغ باشد. حتی اگر به طور رسمی این مساله حل نشود باید به طور غیر رسمی حل شود و به طور موازی با یکدیگر باشند.

ترک‌ها نیز پیش از این اعلام کرده بودند که تا زمانی که مساله قره‌باغ حل نشود، مرزهای دو کشور باز نخواهد شد. البته این حرف بسیار افراطی است و ترکیه به دنبال منافع ملی خود است.

ایران و توافقنامه ارمنستان- ترکیه

یکی از تاثیراتی که این توافقنامه بر روی ایران می‌گذارد این است که ایران تنها تنفس‌گاه ارمنستان است و این دو کشور دوستی دیرینه‌ای دارند که در سخت‌ترین شرایطی که ارمنستان در آن قرار داشت ایران به داد آنها رسید. ایران و ارمنستان روابط مستحکمی دارند، از قراردادهای گازی گرفته تا مرزی. ایران نیز در ارتباط با لابی ارامنه در امریکا از ارامنه استفاده می‌کند. اما با این توافقنامه دست ارامنه بازتر خواهد شد.

در انتها باید اشاره کرد که عادی سازی روابط ارامنه و ترک‌ها راه بسیار دراز و دشواری است که هر دو طرف با صبر آن را طی خواهند کرد. این راه آغاز شده است و بر میزان تنفس ارمنستان را بیشتر می‌کند.