یخبندان تاریخی تمام شد

ترکیه و ارمنستان امروز گام بزرگی را در راستای صلح میان دو همسایه برداشتند تا به یخبدان تاریخی روابط خود که از جنگ جهانی اول به ارث رسیده بود خاتمه دهند.

ترکیه و ارمنستان که مناسباتشان از سال ۱۹۹۳ قطع شده در آوریل ۲۰۰۹ با تصویب طرحی موسوم به نقشه راه برای عادی‌سازی روابط خود گام برداشتند. در نقشه راه که در پارلمان‌های هر دو کشور به تصویب رسید مراحل و گام‌های این روند برای عادی‌سازی روابط مشخص شده است.

در سال ۱۹۹۳ با اشغال منطقه کوهستانی قره‌باغ توسط ارمنستان روابط دو کشور از سوی ترکیه قطع شد. آذربایجان قره‌باغ کوهستانی را قسمتی از خاک خود می‌‌داند و ترکیه با باکو در این نقطه‌نظر که این اقدام ارمنستان نقض حقوق بین‌الملل است، شراکت دارد. موضوعی که توانست روابط باکو – آنکارا را بیش از پیش به هم نزدیک کند.

اما مهم‌ترین مسائل مورد مناقشه‌ ترکیه و ارمنستان مسائل مربوط به گذشته است که باید بین دو کشور حل و فصل شود. ایروان خواستار آن است که کشتار ارمنی‌ها در امپراتوری عثمانی به عنوان نسل‌کشی به رسمیت شناخته شود و ترکیه رسما از ارمنستان بابت آن قضیه عذرخواهی کند در حالی که آنکارا به شدت با این موضوع مخالف است و هر گونه صحبتی درباره آن را حتی از سوی متحدانش به شدت رد می‌کند. ترکیه حتی در رقم ادعایی ارمنستان شک و شبهه وارد می‌کند و می‌گوید، در آن زمان تنها ۳۰۰ هزار نفر کشته شدند در حالی که ارمنستان شمار کشته‌شدگان را یک و نیم میلیون نفر می‌داند.

اکنون به نظر می‌رسد که این دو کشور دشمنی‌های گذشته را پشت سر گذاشته‌اند تا روابطی که می‌تواند به نفع هر دو کشور باشد آغاز کنند.

سال گذشته پس از روی کارآمدن احمد داووداوغلو به عنوان وزیر امور خارجه ترکیه، وی در کنفرانس خبری خود اعلام کرد که سیاست خارجی ترکیه در راستای نیازهای کشور تغییر خواهد کرد که از جمله آنها به صفر رسیدن مشکلات ترکیه با همسایگانش خواهد بود. اکنون یکسال پس از این انتخاب درست دولت، سیاست‌های داووداوغلو به ثمر رسیده است. هرچند نمی‌توان تمام امتیاز این برد سیاسی را به وزیر امور خارجه ترکیه داد چرا که هم طرف ارمنی و هم سایر سیاست‌مداران ترک در این پرونده تلاش‌های بسیاری را انجام دادند و تابویی را شکستند که می‌تواند منطقه را به سمت آرامش بیشتر هدایت کند.

مسلما حل مشکلات میان ترکیه و ارمنستان در منطقه بازخوردهای منفی و مثبتی خواهد داشت که پیش‌بینی می‌شود بازخوردهای مثبت آن بیشتر جنبه‌های عملی داشته باشد و بازخوردهای منفی به تهدیدهای بی‌سرانجام منجر شود.

به عنوان مثال آذربایجان از برقراری مجدد روابط بین ارمنستان و ترکیه ناخرسند است چراکه پس از مناقشه قره‌باغ بود که ترکیه مرزهای خود را به روی ارمنستان بست. اکنون بدون اینکه این مناقشه خاتمه پیدا کرده باشد، ترکیه تصمیم گرفته است که با امضای قراردادی مرزهای خود را به روی ارمنستان بگشاید و ارمنستان نیز این مرزهای را به رسمیت بشناسد. بنابراین آذربایجان یکی از مخالفان سرسخت برقراری روابط بین ترکیه و ارمنستان است، اما پیش‌بینی نمی‌شود که تهدیدهای آذربایجان تاثیری در روابط میان ترکیه و آذربایجان ایجاد کند و شاید این توافقنامه بتواند در آینده مسیری را برای صلح میان ارمنستان و آذربایجان نیز هموار کند.

موضوع ارمنستان و درگیری قره‌باغ و مناقشه‌ای که بین ارمنستان و آذربایجان وجود دارد، موضوعی است که ریشه‌های جغرافیایی و فرهنگی دارد. به اندازه کافی هم دلیل برای ادامه این درگیری وجود دارد. اما طرفین این مناقشه خودشان اجزایی هستند از ساختار بزرگ‌تر منطقه‌ای و از این رو جای تعجبی نیست که آذربایجان و ارمنستان هم در سایه بحران بین‌المللی اقتصادی در سطح جهان و در سطح منطقه‌ای با توجه به نگرانی‌ها و تردیدهایی که وجود دارد، مسئله قره باغ را تحت شعاع قرار دهند و کمتر به آن بپردازند چرا که منافع بزرگتری در این منطقه دارند.

برقراری روابط دو کشور از بعد سیاسی برای ترکیه و از بعد اقتصادی برای ارمنستان حائز اهمیت بسیار بالایی است. ترکیه مدت‌هاست که می‌خواهد نقش موثرتری در منطقه داشته باشد. روابط خود را با کشورهای همسایه گسترش داده است. برای برقراری صلح در کشورهای منطقه نقش میانجی را خوب بازی کرده است و توانسته است در میان کشورهای غربی نیز جای پای جدیدی پیدا کند.

اکنون این اقدام ترکیه برای برقراری روابط با ارمنستان در واقع برگ برنده‌ای به نفع ترکیه درمناسبات سیاسی محسوب می‌شود، حال آنکه در این روند ارمنستان بیش از آنکه بتواند از این مساله در بعد سیاسی بهره‌برداری کند، از بعد اقتصادی بهره‌برداری خواهد کرد.

بنا به آمار کمیته ارامنه آمریکا تحریم های اقتصادی و محدودیت‌های بارزگانی که از طرف ترکیه و آدربایجان بر ارمنستان اعمال می‌شود سالانه بین 570 تا 720 میلیون دلار به اقتصاد ارمنستان ضربه می‌زند. اما اگر مرزهای این کشورهای بر روی ارمنستان گشوده شود، صادرات ارمنستان دو برابر شده و تولید ناخالص ملی این کشور 30 تا 38 درصد افزایش خواهد یافت.

بنابراین می‌توان امیدوار بود که صلح میان ارمنستان و ترکیه روزنه‌ای نه تنها برای دو کشور که برای سایر کشورهای منطقه هم باشد.