نگاه متفاوت ایران و امریکا به محور مذاکرات

دیپلماسی ایرانی: تهران پیش از ارائه بسته پیشنهادی دوم خود مهر مختومه را بر مذاکرات هسته‌ای زد و در محتوای بسته نیز اشاره‌ای به برنامه هسته‌ای، ادامه مذاکرات پیرامون این برنامه و نقاط ابهام غرب در این ارتباط نکرد، اما در مقابل بسته سرشار بود از آمادگی ایران برای مذاکره.

این اعلام آمادگی با توجه به اظهارات مقامات ایرانی مبنی بر این‌که دیگر پیرامون حقوق مسلم جمهوری اسلامی به مذاکره و گفت و گو نمی‌نشینیم، از مذاکره دیگری خبر می‌دهد که می‌تواند به ترتیبی دیگر به بحث فعالیت‌های هسته‌ای ایران مرتبط شود.

تا پیش از روی کار آمدن باراک اوباما مذاکره برای تهران از نوع مذاکره با 1+5 در مورد سرنوشت فرایند هسته‌ای کشور بود اما از زمان آغاز بکار رئیس جمهور جدید ایالات متحده نوع دومی نیز برای مذاکره مطرح شد. مذاکره میان تهران و واشنگتن بر سر مسائل منطقه و جهان و در صورت امکان مسائل دوجانبه مسکوت مانده طی سه دهه. حال که تهران مساله موضوع مذاکره با 1+5 را مختومه می‌داند تنها می توان آمادگی تهران برای مذاکره را آمادگی در باز کردن باب مذاکره با امریکا تلقی کرد البته هنوز این فرض در ابهام قرار دارد.

محور مذاکرات ایران و غرب

ضمن این که طرف یا طرف‌های مذاکراتی مورد نظر ایران کیست، محور مذاکرات خود یکی از مسائل اختلاف برانگیز است، به گفته محمود احمدی نژاد، ایران حاضر است با قدرت‌های جهانی در باره مسائل بین‌المللی گفتگو کند ولی حاضر به مذاکره در باره برنامه هسته‌ای نخواهد بود.

این سخن به صراحت دو نکته را مشخص می‌کند؛ اول این که طرف مورد نظر ایران قدرت‌های جهانی هستند، یعنی امریکا و برخی کشورهای اروپایی و آسیایی که مجموعه 1+5 کامل‌ترین مجموعه در این ارتباط است. نکته دوم دستور کار مذاکرات است که بر اساس این اظهار نظر هر موضوعی می‌تواند در زمره محورهای مذاکره باشد جز برنامه هسته‌ای ایران. اما طرف مقابل هم باید با این دستور کار موافق باشد.

گروه 1+5 بطور کلی خواهان حل و فصل موضوع هسته‌ای ایران در قالب استمرار مذاکرات با این کشور است. مذاکره ایران و امریکا هم می‌تواند تمثیل کاملی از مذاکره ایران و قدرت‌های بزرگ جهان پیرامون مسائل بین المللی باشد، نگاه واشنگتن در ارتباط با دستور کار این مذاکره اما متفاوت است؛ این کشور با صراحتی به مراتب بیشتر از دیگر متحدان اروپایی خود بر لزوم حل نگرانی بین المللی در مورد برنامه هسته‌ای ایران تاکید داشته و دارد، واشنگتن اکنون که بسته پیشنهادی ایران را دریافت کرده ضمن لاینحل باقی ماندن نگرانی اصلی خود، بلافاصله پیشنهاد اجرایی شدن گفت و گو با تهران را داد تا از این فرصت استفاده کرده و هدف اصلی را به بحث بگذارد.

کاخ سفید روز شنبه اعلام کرد که محور اصلی گفت وگوها با ايران برنامه هسته‌ای اين کشور خواهد بود. رابرت گيبس، سخنگوی کاخ سفيد، در اين زمينه گفت: "ممکن است اين موضوع مورد علاقه ایران نباشد، ولی من به شما اطمينان می دهم اين موضوع مطرح خواهد شد."

درست در برابر این تاکید، آقای احمدی نژاد مجددا گفت که ایران حاضر به گفتگو در باره حق استفاده از تکنولوژی صلح آمیز هسته‌ای نخواهد بود.

در سوی دیگر ماجرا زمان برگزاری نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد نزدیک می‌شود، جایی که به گفته بسیاری از تحلیل‌گران در صورت احتمال انجام مذاکراتی میان تهران با غرب یا تهران و امریکا می‌تواند مکانی برای این گفت و گوها باشد. گرچه  برخی افراد نزدیک به رئیس جمهور تاکید دارند که در برنامه‌های وی هيچگونه مذاکره‌ای با مقامات امريکايی در حاشيه مجمع عمومى سازمان ملل پيش بينی نشده است.

اکنون ایران آماده مذاکره است، باید در انتظار قدمی از سوی امریکا یا غرب برای گفت و گو باشیم، در این گفت و گو تهران می‌تواند با راهکارهایش برای حل چالش‌های جهانی وارد میدان شود اما به نظر می‌رسد که برای طرف مقابل، حل و فصل نگرانی‌ها پیرامون ایران قدمی در مسیر حل چالش‌های جهانی ارزیابی می‌شود، این یعنی که دو طرف می‌توانند در هر شرایطی برای مذاکره نقاط اشتراک پیدا کرده و فرصت تبادل نظر مستقیم را از خود دریغ نکنند، جای تردید نیست که انتقال سوء تعبیرها و تناقض‌ها و تیرگی‌ها با واسطه و با پرهیز از رو دررویی دیپلماتیک تنها مسیر حل چالش‌های جهانی را طولانی می‌کند.