نوبت به سوريه رسیده است

حدود یک سال پیش بود که نوری المالکی، نخست وزیر عراق به جورج بوش گفته من خودم را دوست آمریکا می دانم، اما در عین حال عامل آمریکایی ها در عراق نیستم.

در حالی که طی ماه گذشته شایعات زیادی در مورد احتمال کناره گیری مالکی از قدرت در محافل خبری مطرح شد و فشارهای زیادی از سوی وزرای سنی کابینه اش علیه وی آغاز شده، نخست وزیر عراق چندی است که تلاش می کند تا چهره سیاستمداری مستقل را از خود ترسیم کند.

نخست وزیر عراق روز دوشنبه سفر خود را به دمشق آغاز کرد. وی که پيش از سرنگونى رژيم بعث سال‌هاى طولانى در سوريه اقامت داشت، براى نخستين بار است که در کسوت نخستين وزير کشورش به دمشق سفر مى‌کند.

اين، همچنين، دومين سفر يک نخست وزير عراقى به سوريه در طول چهار سال اخير است. این سفر از نگاه برخی از تحلیلگران سیاسی بسیار مهم قلمداد شده است و انتظار مى‌رود زمينه ساز از سرگيرى فعاليت کميته‌ عالى مشترک دو کشور نیز باشد.

يک مسوول عراقى هم که نخواست نامش فاش شود گفت مالکى از بشار اسد خواهد خواست اقدامات لازم را براى آنچه نفوذ تروريست‌ها و سلاح از طريق مرزهاى سوريه مى‌خواند، به کار بندد.

نخست وزیر سوریه در دیدار خود با مالکی بر اهمیت تدوین جدول زمانبندی شده برای خروج نیروهای خارجی ها از عراق تاکید کرد و گفت که این اقدام فرصت برقراری آشتی ملی در عراق را تقویت خواهد کرد.

"جواد البولانى" وزير کشور، "حسين الشهرستانى" وزير نفت، "عبد الفلاح السودانى" وزير بازرگانى، عبداللطيف جمال رشيد" وزير آبيارى و "لبيد عباوى" قائم مقام وزارت خارجه‌ عراق، نخست وزير اين کشور را در اين سفر همراهى کردند.

سفر مالکی به سوریه در پی دیدارهای یک هفته پیش او از ایران و ترکیه صورت می گیرد و بخشی دیگر از تلاش های اخیر وی برای جلب حمایت کشورهای همسایه عراق از دولت کنونی این کشور است. این تلاش ها همچنین با اقدامات اخیر وی برای همراهی جوامع داخلی عراق به ویژه عرب های سنی این کشور و بازگرداندن منتخبان آنها به دولت مصادف شده است.

مالکی هفته گذشته سفری به تکریت، زادگاه صدام حسین داشت و طی آن سعی کرد تا نظر مساعد رهبران قبایلی سنی را نیز در مورد ادامه حضور وی در راس دولت عراق به دست آورد.

این تلاش های در حالی در جریان است که اخیرا فشار برخی از مقامات آمریکایی برای اقدامی عاجل در مورد آشتی سیاسی در کشور عراق وارد مرحله جدیدی شده است.

سناتور "کارل لوين" رئيس کميته نيروهاى مسلح مجلس سناى آمريکا و سناتور "جان وارنر"، يکى از اعضاى برجسته حزب جمهوريخواه پس از سفر دو روزه به عراق در بيانيه مشترک اعلام کردند که اعتقاد دارند نشست‌هاى اخيرى که در سطح مقامات عالى‌رتبه سياسى انجام شده مى‌‌تواند آخرين فرصت براى دولت در جهت حل بحران سياسى عراق باشد.

آنها تاکيد کردند که اگر اين کار با موفقيت همراه نباشد، شوراى نمايندگان عراق و مردم اين کشور بايد درباره سوابق و تعيين اين که چه کارهايى بايد صورت گيرد، قضاوت کنند.

بيانيه مشترک اين دو سناتور در زمانى صادر مى‌شود که بن‌بست سياسى در عراق رو به وخامت گذاشته است. ژنرال "ديويد پترائوس" فرمانده نيروهاى آمريکا در عراق و "رايان کراکر" سفير آمريکا در اين کشور قرار است ارزيابى خود را از پيشرفت‌هاى حاصل از راهبرد جديد ارتش آمريکا در عراق در اواسط سپتامبر ارايه کنند.

سخنگوى کاخ سفيد اعلام کرد ژنرال پترائوس فرمانده نیروهای آمریکایی در عراق و رایان کراکر سفیر آمریکا در عراق در 11 و 12 سپتامبر به ارايه شهادت در کنگره مى‌پردازد. اين سخنگو مدعى شد همزمانى شهادت اين افراد در کنگره با حملات 11 سپتامبر به عمد نبوده است.

هنوز بسیار زود است که در مورد نتیجه بخش بودن ابتکارات اخیر و تاثیر مثبت آنها بر اوضاع سیاسی عراق قضاوت شود، مخصوصا این که این ابتکارات در پی ماه ها انفعال وی در مسند نخست وزیری عراق صورت می گیرد.

اعتبار مالکی در داخل عراق هنوز چندان قابل اتکا نیست که بتواند حس اتحاد ملی در میان اقوام عراقی را تقویت کند.

از طرفی اقدامات اخیر وی در با واکنش های تند نشات گرفته از روابط پیچیده میان سوریه و واشنگتن از یک سو و مخالفت های آمریکا با حضور بین المللی ایران مواجه شده است.

با این حال به نظر می رسد که سفر مالکی به سوریه به نوبه‌ خود در تدوين يک چارچوب سياسى براى بحران عراق تاثير گذار خواهد بود.

از اظهار نظر مقامات سورى در چند روز گذشته چنين برمى آيد که دمشق انتظاراتى دارد و خواهان آن است که در اين سفر، مورد توجه طرف عراقى قرار گيرد. بدین ترتیب در صورت اعتناى بغداد به خواسته‌هاى سوريه، مى‌توان، به پيدايش افق روشنى در مناسبات سياسى دو کشور که آبان ماه گذشته با وقفه‌ ای ‪ ۲۷ساله از سر گرفته شد، اميدوار بود.

"فاروق الشرع"، معاون رييس جمهورى سوريه روز سه شنبه گذشته، به صراحت خواسته‌هاى دمشق از نخست وزير عراق را برشمرد. وى گفت: "به همان ميزان که مالکى بتواند با صداقت و صراحت موضعى را طرح کند که به تحقق آشتى ملى فراگير و ارايه جدول زمانى براى خروج نيروهاى اشغالگر از عراق منجر شود، نزديکى و تمايل بسيار شديد سوريه را براى همکارى با عراق در همه زمينه ها، لمس خواهد کرد".

به باور برخی از تحلیلگران منطقه ای مذاکرات مالکى با مقامات سورى، حتى ممکن است، اثر مثبتى بر اوضاع داخلى عراق داشته باشد، به ويژه آن که بسيارى از طرف‌هاى عراقى معتقدند، در تحقق امنيت نه فقط عراق، که تمامى منطقه، مى‌توان روى کمک سوريه حساب باز کرد.

حتی اگر ابتکارات اخیر مالکی به نتیجه ای مثبت در راستای بهبود اوضاع سیاسی در عراق منجر نشود، با این حال به نظر می رسد که دست کم وی را در راستای ترسیم تصویر یک سیاستمدار تا حدی مستقل از آمریکا در کشورش یاری کند.