در بيشکک چه خبر بود؟

هفتمین نشست سران کشورهاى عضو سازمان همکاريهاى شانگهاى (SCO ) در بيشکک در حالی آغاز شد که این نشست برای قرقیزستان فقیر با 5 میلیون نفر جمعیت، بزرگترین رویداد بین المللی از این دست، محسوب می شود.

قرقیزستان برای این نشست سنگ تمام گذاشته بود. بر اساس گزارش ها بیش از 5 هزار پلیس تامین امنیت را در بیشکک برعهده گرفته اند. برخی از افراد پلیس یونیفورم های کاملا سفید نظامی به تن داشتند که چهره رهبران شرکت کننده در نشست بر روی آنها به تصویر کشیده شده بود.

در اين اجلاس سران کشورهاى چين روسيه، قزاقستان، تاجيکستان، قرقيزستان، ازبکستان به عنوان اعضای اصلی و سران کشورهاى ايران و مغولستان به عنوان اعضای ناظر سازمان شانگهاى در این نشست شرکت داشتند.

وزراى امور خارجه هند و پاکستان نیز به‌عنوان دیگر کشورهای ناظر و همچنين معاون دبير کل سازمان ملل متحد و سران کشورهاى افغانستان و ترکمنستان به عنوان مهمانان اين اجلاس در اَن حضور یافته اند.

در هفتمين اجلاس سازمان همکارى شانگهاى در بيشکک همچنين دبير کل سازمان همکارى شانگهاى و مدير کميته اجرايى منطقه‌اى، ضد تروريستى سازمان همکارى شانگهاى گزارش کار اين سازمان را در بخش‌هاى مختلف ارايه کردند.

اما این نشست در حالی برگزار شد که موضوع گسترش سازمان شانگهای باوجود درخواست برخی از کشورهای ناظر از جمله ایران، در دستور کار آن قرار نداشت. در نشست سران سال 2006 تصميم گرفته شد که مسئله گسترش سازمان فعلا به حالت تعليق در آورده شود. به همین دلیل در نشست سران بيشکک نيز مسئله گسترش سازمان در دستور کار آن قرار نگرفته است.

"آندرى دنيسوف"، معاون اول وزير امورخارجه روسيه در گفت وگويى با خبرنگاران به مسئله دورنماى توسعه شانگهاى پرداخت و در پاسخ به اين سئوال که موضوع گسترش احتمالى اين سازمان مورد توجه و بحث بسيارى از کارشناسان است، در رابطه با موضع رسمى مسکو در اين خصوص گفت که سازمان همکاری های شانگهای، ساختارى جوان دارد که از تاسيس آن تنها شش سال مى‌گذرد و همچنان در وضعيت پا گرفتن است.

تصميم در خصوص به حالت تعويق در آوردن روند توسعه آن نيز با توجه به ضرورت تقويت اتحاد داخلى و مشخص شدن اينکه با عضويت چه کشورهايى منافع اين سازمان بيشتر تامين ميشود، اتخاذ شده است."

وی گفته در رابطه با عکس العمل و نگرانى کشورهاى غربى به همکارى این سازمان با ایران، با جرات مى توان گفت که سازمان شانگهاى آنقدر داراى روابط مستحکم در ميان اعضاى خود است که به سختى بتوان آن را ازهم پاشيد.

سازمان همکاری های شانگهای 11 سال پیش به منظور مقابله با تندروی هاو موضوعات مربوط به امنیت مرزها در آسیای میانه بنیان نهاده شد.

زمانی که آمریکا اقدام به تاسیس پایگاه نظامی در ازبکستان و قرقیزستان کرد، دو کشور روسیه و چین درصدد تقویت این سازمان برآمدند.

به همین دلیل کشورهای ایران، پاکستان، هند و مغولستان به عنوان اعضای ناظر وارد آن شدند و بدین ترتیب SCO خیلی سریع به بلوکی قدرتمند از سایر کشورهای منطقه تبدیل شد که مقابله با سیطره جهانی آمریکا به عنوان یکی از اهداف آن تعریف شد.

محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران در اجلاس پیشین سازمان شانگهای خواستار تبدیل شدن این سازمان به موسسه ای تجاری، اقتصادی و سیاسی با نفوذ شد که بتواند در راستای جلوگیری از تهدید قدرت های سلطه جو و دخالت های آنها در امور بین الملل عمل کند.

اگرچه SCO از پیشنهاد احمدی نژاد استقبال کرد، اما به نظر می رسد که عضویت کامل ایران در این سازمان هنوز بر روی میز اعضای اصلی آن قرار ندارد.

به عقیده برخی از تحلیلگران سیاسی انجام چنین اقدامی سازمان شانگهای را به طور جدی در مقابل آمریکا قرار خواهد داد و به منزله به چالش گرفتن صریح حضور آمریکا در منطقه است.

اما سازمان شانگهای برای تقویت توان خود درصدد است که حوزه های دیگری را در اجلاس بیشکک مورد توجه قرار دهد. یکی از این حوزه ها انرژی است.

به گفته برخی از مقامات روسی رهبران SCO درصدد هستند تا موضوع ایجاد یک کلوپ انرژی در این سازمان را مورد بحث و بررسی قرار دهند.

در همین راستا از رئیس جمهور ترکمنستان که کشورش دومین تولید کننده گاز در شوروی سابق بود، دعوت به عمل آمده است. ترکمنستان از اعضای سازمان شانگهای نیست، بنابراین در اجلاس بیشکک به عنوان میهمان حضور خواهد داشت.

"قربان قلی بردی محمدی اف" پیش از سفر به قرقیزستان میزبان "دانیل سولیوان"، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور اقتصادی، انرژی و تجارت بود. آمریکا در پی جلب حمایت ترکمنستان برای احداث یک خط لوله گاز در بستر دریای خزر است که به نوعی سیطره روسیه بر خط لوله های زمینی را به چالش خواهد گرفت.

اما آن چه که برای آمریکا در اولویت قرار دارد، نگرانی از سرنوشت پایگاه نظامی این کشور در بیشکک است. ازبکستان دو سال پیش در پی تعیین ضرب الاجلی از سوی سازمان شانگهای در مورد عقب نشینی نیروهای آمریکایی از این کشور، عذر این نیروها را خواست.

اکنون واشنگتن نگران است که سرنوشتی مشابه در انتظار نیروهایش در قرقیزستان باشد.

"ریچارد بوچر"، ژوئن گذشته در جریان دیدارش از بیشکک گفت که موضوع پایگاه هوایی آمریکا در بیشکک یک موضوع دو جانبه است و به سازمان شانگهای ارتباطی ندارد.

در همین راستا وزیر امورخارجه قرقیزستان هم پیش از آغاز اجلاس شانگهای اعلام کرد که کشورش در پی بستن پایگاه نظامی آمریکا نیست، زیرا وجود این پایگاه در روند بازسازی افغانستان بسیار حیاتی است.

این بدان معنا است که اعضای شانگهای مانند ازبکستان در قرقیزستان از توان عمل زیادی برخوردار نیست. مخصوصا این که روسیه هم در این کشور هم اکنون دارای یک پایگاه نظامی است.

از سوی دیگر به نظر می رسد که این سازمان فعلا در آینده ای نزدیک قصد ندارد برای حضور آمریکا در منطقه دردسر بزرگ دیگری بیافریند. بر همین اساس موضوع عضویت دائم کشورهای ناظر از جمله ایران در حال حاضر از دستور کار SCO خارج شده است.