احتمال مذاکره ایران و امریکا در دولت نهم

رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا، روز سه شنبه گفت که امریکا ابتکارهای دیپلماتیک خود را در قبال ایران به رغم عدم پاسخ مناسب تهران به آن دنبال می کند. در عین حال شورای همکاری خلیج فارس در بیانیه ای بر ضرورت مشورت امریکا با متحدین عربی این کشور در منطقه پیش از مذاکرات رسمی با ایران تاکید کرده است.

گفت و گوی دیپلماسی ایرانی با دکتر علی بیگدلی، استاد دانشگاه و تحلیل گر روابط بین الملل:

بیانیه شورای همکاری خلیج فارس نشان می دهد که کشورهای عربی در مورد مذاکرات احتمالی ایران و امریکا دارای خواسته های مشترکی هستند، ارزیابی شما از این خواسته ها چیست؟
بطور کلی دنیای عرب هم به لحاظ تفاوت­های مذهبی و هم بدلیل نگرش های سیاسی متفاوت با ایران همواره از جانب ایران نگرانی­هایی دارد، حال اگر ایران تبدیل به کشوری هسته­ای شود نیز این نگرانی مضاعف خواهد شد.

از سوی دیگر وجه مشترک ایران و شورای همکاری خلیج فارس، حل اختلاف جزایر سه­گانه است، شاید کشورهای عضو این شورا بدنبال این باشند که امریکاییان این مسئله را گرو بکشند تا مسئله جزایر سه گانه روشن شود، ضمن آنکه غیر از اعضای شورای همکاری خلیج فارس کشورهای دیگری چون مصر و سوریه نیز از خواست این شورا درباره جزایر سه گانه حمایت کرده­اند، در همین ارتباط روز سه شنبه نیز سخنگوی وزارت امور خارجه ایران به این موضوع اشاره کرد که جزایر سه گانه تا ابد متعلق به ایران است.

بحث دیگر این است که شاید در مذاکرات ایران و امریکا، واشنگتن خواهان توافق با تهران بر سر منع دخالت ایران در امور داخلی کشورهای عربی باشد، چراکه ایران در کشورهای عرب اهرم هایی در اختیار دارد که بسیار نافذند و امریکا از این بابت بسیار نگران است.

در سخنان رابرت گیتس در مصر و عربستان هر نوع معامله بزرگ مخفیانه امریکا با ایران رد شده است، چه دلایلی وجود دارد که اعراب با استناد بر آنها معامله بزرگ مخفیانه­ای را در صورت مذاکره ایران و امریکا میان این دو کشور متصور هستند؟
مشکل مهم اعراب این است که اگر امریکا به ایران نزدیک شود، با توجه به نفوذی که ایران در منطقه دارد. ممکن است با ایران به سازش هایی رسیده و امتیازاتی به تهران دهد از جمله این که واشنگتن ایران هسته­ای را بپذیرد، در چنین شرایطی ممکن است اعراب از یاد بروند و همان وضعیت قبل از انقلاب میان ایران و امریکا برقرار شود، در واقع نزدیکی امریکا به ایران، اعراب را در تنگنا قرار خواهد داد، همان وضعیتی که در دوران شاه وجود داشت.

اگر امریکا، ایران هسته­ای را بپذیرد- با وجود آن که کشورهایی چون مراکش، مصر و امارات وارد باشگاه هسته­ای شده اند- این نگرانی از سوی اعراب وجود دارد که در ممکن است ایران در آینده تبدیل به ایران زمان شاه شود، اصلی ترین نگرانی اعراب در این است که گفت و گوهای احتمالی تهران و واشنگتن فضای کلی خاورمیانه را به زیان اعراب و به نفع ایران تغییر دهد.

مقامات امریکایی با سفر به منطقه بدنبال القای این مفهوم به اعراب هستند که جایگاه متحدین عربی امریکا در منطقه در صورت مذاکره و تفاهم تهران و واشنگتن همچنان به قوت خود باقی است، آیا در این گفته امریکاییان تناقض وجود ندارد؟
امریکاییان در ارسال این پیام اشتباه کرده اند، اگر امریکا به ایران نزدیک شود تا حدودی معادلات و مناسبات واشنگتن در منطقه دگرگون می­شود. پس از 11 سپتامبر دیدیم که امریکاییان بدلیل متهم کردن امارات و عربستان به دخالت در این اقدام تروریستی، پایگاه های خود را در این کشورها تعطیل کرده و راهی بحرین شدند، حتی برخی در این میان معتقد بودند که امریکا عراق را تسخیر کرده تا این کشور را پایگاهی جایگزین امارات کند.

معتقدم با نزدیک شدن امریکا به ایران بطور قطع وضعیت فعلی به زیان اعراب تمام خواهد شد، عرب ها در تلاش هستند که اگر قرار است امریکا به ایران نزدیک شود، در مقابل تضمین­هایی از این کشور دریافت کند.

اصلی­ترین تضمینی که اعراب می خواهند امریکا از ایران دریافت کند، منع دخالت این کشور در امور داخلی کشورهای عربی است، این بحثی بود که چندی پیش از سوی مصر نیز مطرح شد چراکه برای اعراب، عربیت بیش از اسلامی بودن اهمیت دارد.

به نظر می رسد که اکنون بیش از هر زمان دیگری بحث فشار اعراب بر ایران و مذاکره ایران و امریکا جدی است، رئیس جمهور دهم ایران باید چه راهکارهایی را در برابر این دو مقوله پیش بینی کند؟
سفر فعلی آقای احمدی­نژاد به سوریه حکایت از آن دارد که آقای بشار اسد در حال مطرح کردن آخرین عکس العمل­های امریکا برای رئیس جمهور ایران است، این نقش را پیشتر قرار بود ترکیه میان ایران و امریکا بازی کند اما اکنون به دلیل اینکه سوریه روابط خوبی با تهران دارد و برای بهبود اختلافاتشان با امریکا و اسرائیل پیش افتاده اند، این پرچم از سوی سوری ها برداشته شد.

بنابراین سفر رئیس جمهور ایران به سوریه، سفری مهم است و آقای احمدی نژاد با توجه به اینکه در داخل تاحدی موقعیت هایی را از دست داده است، شاید بتواند با زمینه چینی برقراری روابط با امریکا، امتیازات دیگری را برای پوشش مشکلاتش در داخل دریافت کند.

اما امریکاییان اکنون به این نتیجه رسیده اند که اگر با آقای احمدی­نژاد برای بهبود روابط دو جانبه به توافق برسند ممکن است که این توافق، رئیس جمهور فعلی ایران را تبدیل به یک قهرمان خواهد کرد، اما واشنگتن با این سوال نیز روبروست که آیا رئیس جمهور دیگری غیر از آقای احمدی نژاد توانایی برقراری این رابطه را با توجه به فضای موجود در داخل ایران دارد یا خیر؟

به نظر می­رسد که امریکاییان بر سر این دو راهی گیر کرده­اند اما تصور می­کنم که با آقای احمدی­نژاد به توافق برسند، در واقع ممکن است در چند ماه باقی مانده از کار آقای احمدی­نژاد، امریکاییان مذاکرات مستقیم را با تهران آغاز کنند.

چند روز پیش نیز آقای اوباما مجددا تاکید کرد که حاضر است بدون هیچ پیش شرطی با ایران مذاکره کند، بنابراین آنها تشخیص داده اند که کسی که می تواند این کار را انجام دهد احمدی نژاد خواهد بود، احتمال می دهم که طی چند روز آینده – و شاید حتی طی سفر رئیس جمهور به سوریه- مذاکراتی میان ایران و امریکا انجام شود، ضمن آنکه چند مذاکره نیز میان هیات های ایرانی و امریکاییان طی چند روز گذشته در قطر انجام شد.