رودررويى بریتانیا و روسیه

 از زمان مسموميت الکساندر ليتويننکو، مامور سابق سرويس هاى امنيتى روسيه که در روز 23 نوامبر، درپى بلعيدن ماده اى راديواکتيو جان خود را از دست داد، دو گروه رودرروى هم قرارگرفته اند. در لندن، نزديکان اين قربانى که همگى با بوريس برژفسکى، اوليگارش سابق، در ارتباط هستند ترديدى ندارند که اين کار از سوى سرويس هاى مخفى روس هدايت شده است. اما از نظر مسکو، اين کار فقط مى تواند کار بوريس برژفسکى، استاد توطئه هاى سياسى باشد که از زمان به قدرت رسيدن ولاديمير پوتين، به پايتخت انگلستان پناهده شده است.

بازرس اسکاتلنديارد در مسکو در حال تحقيق هستند. انتظار مى رود همتايان روس آنها نيز در لندن باشند. هر يک از اين دو طرف به سرويس هاى يک آژانس ارتباطى پيوسته است.

بل پاتينگر، مامور لرد تيم بل،مبلغ حزب محافظه کار در دوران تاچر، استدلال اطرافيان بوريس برژفسکى را صحيح مى داند. حافظ منافع کرملين نيز پورتلند پى آر، مامور نزديک به طرفداران حزب کارگر است.

در راهروهاى اينترپارک هاوس، در محله ميفير لندن، هيچ نشانه اى براى مشخص شدن دفاتر کار بوريس برژفسکى وجود ندارد و دو پليس مسلح مراقب آسانسورها هستند. يک ماشين زره پوش، هر روز صبح اين ميلياردر 61 ساله را در اين محل پياده مى کند. زمانى که بوريس برژفسکى با تحت الحمايه خود ليتويننکو ديدار کرد، يعنى درست دو روز پيش از مرگ او به دليل مسموميت با پلوتونيوم 210، برژفسکى که معمولا بسيار پرچانه است، کاملا تودار ظاهر شد. واکنش او پس از مرگ ليتويننکو نيز بسيار محتاطانه بود. او ترجيح داد مسئوليت مرگ وى را به گردن اطرافيان ولاديمير پوتين رئيس جمهور روسيه بيندازد تا اين که خود رئيس جمهور را مسئول بداند.

در روسيه، حکم دستگيرى برژفسکى به دليل فساد مالى صادر شده است. او که منفور مقامات اين کشور است، در تبليغاتى رسمى به صورت يک شخصيت اهريمنى و پايه توطئه عليه روسيه معرفى شده است. اين مسموميت را نيز به گردن او انداخته اند و رسانه ها مدام متهم اش مى کنند. "روسيسکايا گازتا"، روزنامه رسمى دولت مى نويسد: " الکساندر ليتويننکو با مرگ خود آخرين و بهترين نقش را در تئاترى ايفا کرده که کارگردان آن بسيار باهوش است." البته منظور اين روزنامه بوريس برژفسکى است. اين روزنامه هدف او از اين کار را "رها شدن از شر متحدى اضافى که رازهايى در سينه دارد و مى تواند براى يک اليگارش فرارى خطرناک باشد" مى داند.

اما آنا پوليتکوفسکيا روزنامه نگارى که روز 17 اکتبر به قتل رسيد چه؟ اين روزنامه عامل مرگ و را هم برژفسکى مى داند و انگيزه اش را ايجاد تصويرى منفى از روسيه ذکر مى کند. اين کار باعث مى شود انگلستان از تسلم برژفسکى به ين کشور خوددارى کند.

دادگاه روسيه قصد دارد برژفسکى را که در سال هاى دهه 1990 به "راسپوتين کرملين" ملقب بود به پاى ميز محاکمه  بکشد. او از سال 2003 به عنوان يک پناهنده سياسى در انگلستان به سر مى برد و قرار نيست تسليم دولت روسيه شود. اين مسئله روابط دو کشور را مخدوش کرده و برنامه همکارى هاى نفتى معلق مانده است. در ژانويه سال گذشته 4 ديپلمات انگليسى به جاسوسى و کارگذاشتن دستگاه انتقال اطلاعات در سنگى در پارک مسکو متهم شدند. آنتونى برنتون، سفير مسکو نيز مدام از سوى "ناچى" ها-جوانان طرفدار پوتين- تحت فشار قرار مى گيرد تا به خاطر شرکت در يکى از گردهمايى هاى مخالفان در ماه ژوئيه عذرخواهى کند. اين روزها برنامه هاى رايو بى بى سى روسى نيز به بهانه "مشکلات فنى"، دچار اشکال شده اند.

از نظر لندن بوريس برژفسکى، که دوستانش او را "باب" صدا مى زنند، از اين که آب روى آتش بريزد لذت مى برد. در ژانويه سال گذشته او در گفت و گو با روزنامه ايزوستيا اظهار داشت که براى ايجاد کودتايى در روسيه و همچنين اصلاح قانون اساسى تا سال 2008، قانونى که به اعتقاد او ارباب کرملين به آن تجاوز کرده است، بخشى از ثروتش را هزينه خواهد کرد. اين اظهارات مسکو را به شدت خشمگين کرد. برژفسکى روز اول ماه نوامبر تهديدات خود را تکرار کرد.

در روسيه اى که هم اکنون براى انتخابات رياست جمهورى سال 2008 آماده مى شود، اين اظهارات مى تواند هدف گيرى خوبى باشد. مطبوعات مسکو مى نويسند که اين اخلال گر در همه جا دست دارد.

در تظاهرات خيابانى اکتبر 2006 در بيشکک (پايتخت قرقيزستان) برژفسکى در کنار پسر رئيس جمهور اين کشور ديده مى شد. او در" انقلاب نارنجى"  اوکراين نيز حضور داشت. برژفسکى خودش نيز از اين که از اين انقلاب حمايت مالى کرده به خود مى بالد. از نظر مردان نظامى FBS که کنترل روسيه را در دست دارند، پول هايى که از غرب مى آيد در انقلاب هاى رنگارنگ نقش کاتاليزور را دارند.

به هر حال واضح است که اين اليگارش سابق پول کمى ندارد. طبق آخرين طبقه بندى ساندى تايمز ثروت او دست کم 4 ميليارد پوند (9/5 ميليارد يورو) برآورد شده است. طى 6سال تبعيد او به لندن به همراه همسرش يلنا و 6فرزندش که حاصل ازدواج هاى متعدد او هستند، اين استاد سيست بازى توانسته ثروتش را سه برابر کند.

از اواخر دهه 1980 او راههاى مختلفى را  آغاز کرده است. برژفسکى که از نژاد روشنفکران يهودى مسکو است، در آن زمان دانشجويى با تمايلاتى متضاد بود. او به خاط نژادش مجبور شد از رشته محبوبش هوافضا صرف نظر کرده و به رياضيات کاربردى بپردازد. در اوايل دهه 1990 به خريد و فروش اتومبيل روى آورد که در آن زمان کارى سرشار از جنايت بود. او که بسيار مکار بود توانست با همه محيط ها و از جمله محيط هاى سرشار از جنايت ارتباط برقرار کند. سوقصدها، حوادث جنايى و قتل هاى هدفمند براى او مسائلى روزمره بودند.

در سال 1993 بانکدارى به نام ايوان کيوليدى با ايزوتوپ هاى راديواکتيوى که در مبل و تلفنش مخفى کرده بودند، مسموم شد.   او و منشى اش با دردهاى فجيعى جان دادند. اين اولين قتل راديواکتيوى بود.

بوريس برژفسکى نيز از اين وضع در امان نبود. روز 7 ژوئن سال 1994 در مسکو،بارى که روى ماسين او بود منفجر شد. سر رانندهاش از بدن جدا شده و محافظش نيز به شدت مجروح شد اما خودش سالم ماند. مامورى که به محل اعزام شد الکساندر ليتويننکو نام داشت. اين افسر پليس مسئول تحقيق شد و از آنجا بود که دوستى ميان اين دو آغاز شد. پيشرفت برژفسکى عالى بود. او حالا در همه جا از فولاد، رسانه، صنايع اتومبيل، سازمان هوانوردى "ائروفلوت" گرفته تا صنايع نفتى و شرکت "سيبنفت" حضور دارد. شيوه او انحصارى کردن منافع است. 80 درصد  درآمدهاى ائروفلوت در خارج از کشور توسط شرکت آنداوا در لوزان سوئيس اداره مى شوند و او صاحب 50درصد آن است. اين سرمايه ها هرگز به روسيه نمى روند. او موفقيت اش را مديون روابط اش با بوريس يلتسين، اولين رئيس جمهور روسيه است. در سال 1996 او جزو شش اليگارشى بود که براى انتخاب دوباره يلتسين پول هزينه کردند و به جبران آن در صنايع مختلف سهيم شدند.

زمانى که کرملين در جستجوى جانشينى براى يلتسين بيمار بود، برژفسکى يکى از سرسخت ترين طرفداران پوتين بود. در سال 1999 پوتين 5بار به ويلاى اين ميلياردر در اسپانيا سفر کرد و روزى که پوتين نخست وزير شد، برژفسکى به افتخارش جشنى برپا کرد.

اما هرچه ستاره بخت پوتين تابناک تر شد، ستاره برژفسکى رنگ باخت و متهم به فساد مالى شد. 4 ماه پس از به قدرت رسيدن پوتين او روسيه را ترک کرده و راهى لندن شد. سرنوشت او در مقايسه با ولاديمير گوسينسکى، اوليگارش ديگرى که در اسپانيا به زندان افتاد و اموالش را از دست داد، عالى است. برژفسکى در گفت و گو با روزنامه ايزوستيا گفته که مطمئن است هرگز به کشورش پس فرستاده نخواهد شد. به هر حال چيزى که مسلم است اين که او هنوز از کشورش چشم پوشى نکرده است.

در سال 1998 يک مامور FSB که مسئوليت مبارزه با مافيا را داشت در کنفرانسى مطبوعاتى در مسکو گفت يک سال قبل دسور داشته تا برژفسکى را به قتل برساند. ام اين مامور الکساندر ليتوينکو بود. او پس از تحمل 9 ماه زندان به کمک حامى اش از روسيه فرار کرد و کتابى به نام " FSB روسيه را نابود مى کند" منتشر ساخت. به گفته او سرويس هاى مخفى روسيه عامل سوقصدهاى سال 1999، مرگ 300نفر و آغاز جنگ دوم چچن هستند نه استقلال طلبان چچن. منظور او پوتين، مامور سابق FSBاست که به لطف اين جنگ به قدرت رسيد. البته حامى مالى ليتويننکو در چاپ اين کتاب کسى نبود جز بورس برژفسکي.