مذاکراتی با حضور غایبان پیشین

دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دوشنبه بیست و چهارم فرودین ماه، چهار روز پس از روز ملی فن آوری هسته ای در ایران، به دعوت گروه 1+5 پاسخ گفت و از آغاز مجدد مذاکرات هسته ای استقبال کرد.

اصلی ترین وجه تمایز مذاکراتی که هنوز برای مکان و زمان برگزاری آن تصمیمی اتخاذ نشده است با دیگر مذاکرات صورت گرفته در خصوص فعالیت های هسته ای ایران این است که این بار صراحتا اعضای گروه 1+5 با توجه به ضرورت حضور ایران در مذاکرات پیش رو، از جمهوری اسلامی  برای ادامه مذاکرات دعوت به عمل آوردند در عین حال چند روز پیش، ایالات متحده امریکا نیز از حضور مستقیم و کامل خود در مذاکرات آتی هسته ای خبر داد.

حضور قطعی و مستقیم امریکا در مذاکرات آینده در شرایطی که این کشور همواره در مذاکرات قبلی با نقش آفرینی غیر شفاف و پشت پرده خود فرایند تصمیم گیری و اجماع در خصوص پرونده هسته ای ایران را برای دیگر اعضای 1+5 طولانی می ساخت؛ نشان از عزمی راسخ برای تصمیمی متفاوت دارد، از سوی دیگر ایران نیز همواره در مذاکرات قبلی، موضوع اصلی مذاکرات اما فاکتوری غایب بود که اکنون قرار است حاضری موثر در گفت و گوهای هسته ای آتی باشد.

با استناد به حضور غیر مستقیم امریکا در مذاکرات قبلی و جای خالی ایران در این نشست ها و تبادل نظرها، می توان بر ناکارآمدی تلاش های صورت گرفته برای خروج از بن بستی که غرب و ایران را گرفتار کرده بود، صحه گذاشت.

امریکا، فاکتور موثر در مسیر بررسی پرونده هسته ای ایران در آژانس و شورای امنیت سازمان ملل بود و در واقع حرف نهایی در تصمیم گیری های 1+5 از سوی این کشور زده می شد اما راسا در مذاکرات حاضر نمی شد و کشورهای اروپایی را برای چاره اندیشی پیرامون برنامه هسته ای ایران با چالش مواجه می ساخت، این اعضا برای تصمیمی گیری نهایی مجبور به رایزنی با تصمیم گیر اصلی یعنی امریکا بودند که همین روال، فرانیدی طولانی و بی ثمر را حاصل می کرد و بارها جلسات و نشست های 1+5 بی نتیجه پایان یافت.

از سوی دیگر ایران نیز تصمیمات و گفت و گوهای اعضای این گروه را بدلیل بی توجهی به جایگاه و نقش خود در نشست های برگزار شده و تکرار ادعاهایی که همواره از سوی تهران تکذیب می شد؛ مورد انتقاد قرار می داد و در نهایت هیچ یک از طرفین به دست آوردی قابل قبول دست نیافتند.

اکنون همه طرف های مذاکره آماده اند تا در شرایطی متفاوت و با رویکردی نوید بخش به مذاکرات جدید روی آورند، امریکا در سیاست خارجی خود تغییری را جستجو می کند که دست کم در قبال خاورمیانه و از جمله ایران منوط به تعامل، دیپلماسی و همکاری است، اروپا این بار در مذاکرات شریک و متحد خود را به طور مستقیم و بی واسطه به همراه دارد، ایران به عنوان عنصری موثر و فاعلی که می تواند در صورت تفاهم با طرف های غربی تصمیمات را اجرایی کند؛ در مذاکرات حاضر خواهد شد و با اتکا به دست آوردهای هسته ای، حقوق هسته ای و اهداف هسته ای خود نگاهی مثبت به این دور از مذاکرات دارد، چین و روسیه نیز با توجه به همکاری های رو به گسترش خود با ایالات متحده امریکا، جهانی دور از تنش را زمینه ای برای تحقق اهدافشان می بینند و چشم امید به رویکرد متفاوت امریکا در عرصه سیاست خارجی دارند، همه این عوامل زمینه ساز مذاکراتی مثبت و کارآمد است اگر کلیه طرف ها با عزم راسخ برای حل و فصل دیدگاه های متضاد و یا مغایرشان در موضوع هسته ای ایران، بر سر میز مذاکره حاضر شوند.

دراین میان نباید تلاش غرب را برای حل چالش های نهادیه شده خاورمیانه و ضرورت همکاری با کلیه کشورهای این حوزه از نظر دور داشت؛ نگرانی های در حال رشد از وضعیت بحرانی افغانستان و پاکستان در کنار خشونت های ریشه دار در عراق و تفرقه های دامنه دار میان برخی دیگر از کشورهای خاورمیانه، اکنون امریکا و متحدان اروپایی این کشور را به سوی راهکار همکاری و هم اندیشی با حاضران و فعالان خاورمیانه سوق داده است و اهمیت این ماجرا می تواند بدان اندازه باشد که تفاهم بر سر اختلاف هایی چون برنامه هسته ای ایران به مقدمه ای برای رسیدن به اولویت های اصلی در منطقه تبدیل شود.

با این حال ایران از منظری دیگر به فعالیت های هسته ای خود نگریسته و قصد دارد با استناد به حقوق قانونی خود در مسیر تفاهم با غرب پیش رود، حال باید دید که در ادامه این مسیر آیا باز دو سوی مذاکره بر سر نقاط اختلاف پافشاری می کنند و یا سرنوشت منطقه را برای دست یابی به تفاهم ارج می نهند؟