مانور قدرت؛ هدف سیاست‌خارجی ایران/ على بيگدلى

گفتاری از دکتر علی بیگدلی، استاد دانشگاه و تحلیل گر مسائل سیاست خارجی:

برای بررسی سیاست خارجی هر کشور باید شرایط بین المللی را نیز در نظر گرفت، با توجه به این شرایط ایران در طول سال 87 در عرصه سیاست خارجی چندان موفق نبود. دیپلماسی ایران در سال های اخیر فعال نبود و این مسئله را باید هم در رفتارهای سیاسی تهران و هم در شرایط بین المللی جستجو کرد.

ایران چندی است که بیش از حد متعارف در بحران های منطقه ای درگیر شده و پاسخ به این بحران های تاحدودی سنگین خواهد بود، شاید ضرورت نداشت که تهران تا این اندازه خود را درگیر مسائل سودان می کرد و یا تا این حد خود را در مورد اوضاع غزه گرفتار می ساخت.

برآیند سیاست خارجی یک کشور، ارتقای سطح منافع ملی است. ایران در عرصه سیاست خارجی کمتر به این مسئله توجه داشته است، هدف گذاری ایران در حوزه فعالیت های دیپلماتیک بیشتر مانور قدرت بوده که نتایج مطلوبی عاید کشور نکرده است. شاید یکی از نقاط ضعف دولت نهم نیز عملکرد این دولت در عرصه سیاست خارجی بوده است. مشکل دیگر ایران در سیاست خارجی فقدان استراتژی مشخص است، این امر دیپلماسی ایران را دچار نوعی بهم ریختگی کرده است.

دولت دهم و سیاست خارجی ایران

اکنون ایران به دلایل مختلف تبدیل به یک قدرت حساس منطقه ای شده است و باید از این قدرت نهایت استفاده را برد و بازیگری موثرتری را در منطقه و جهان به نمایش گذاشت، با این حال تاکنون ایران از قدرت حاصل شده در ارتقای منافع ملی استفاده مطلوبی به عمل نیاورده است.

با توجه به بحران اقتصادی در جهان همچنین با توجه به گرفتاری ایالات متحده امریکا در خاورمیانه، ایران باید دست به یک دیپلماسی بسیار ماهرانه بزند تا بر اساس آن بتوان از امتیازات بهره گرفت و منافع را تامین کرد.

در این چهارچوب دیگر نمی توان دیپلماسی خط افقی را ادامه داد، چند فاکتور را باید در عرصه سیاست خارجی ایران مورد توجه قرار داد. اول آنکه ایران به یک بازیگر قدرتمند منطقه ای تبدیل شده است و تاحدودی در صحنه بین المللی نیز ایفای نقش می کند و دوم آنکه امریکا در عراق و افغانستان گرفتار بوده و مشکلاتی را پیش رو دارد و سوم دامنه رو به گسترش بحران اقتصادی در جهان است که بیشتر کشورهای غربی را تحت تاثیر قرار داده است، با توجه به این عوامل ایران می بایست در سال آینده به طور قطع تغییراتی را در شرایط فعلی ایجاد و دیپلماسی انعطاف پذیرتری را پیگیری کند.

همچنین ضروری است که ایران به سوی نوعی آشتی کنان پیش رود. پیش بینی ماهیت و چگونگی برقراری این آشتی کنان در شرایط موجود دشوار است اما می توان به غرب چنین توصیه کرد که در مذاکرات خود با تهران، ایران هسته ای را پذیرا بوده و در مقابل امتیازاتی را دریافت کند.

به این ترتیب باید در انتظار حرکت های جدید در عرصه سیاست خارجی ایران طی سال 88 بود و این نکته را از نظر دور نداشت که دیپلماسی ایران علی رغم امکانات و پتانسیل های موجود به حالت انجماد درآمده است.