سفر بشار اسد به ریاض و تکمیل حلقه عربی

سوریه روی کاغذ نامی نزدیک به روسیه دارد. حرف های تشکیل دهنده دو کشور مشترک و عین هم هستند و این تشابه لغوی گاه گوینده را دچار اشتباه می کند و موجب می شود تا سوریه را روسیه و روسیه را سوریه بخوانیم.

البته سوریه و روسیه در مقاطعی پیوندهای استراتژیکی با هم داشته اند و نزدیکی سیاسی و نظامی شان به یکدیگر، زمینه ساز نگرانی ها و دل آشوب هایی برای غرب بوده است. همین چند ماه پیش بود که روسیه اعلام کرد حاضر است برای کاستن از تنش های خاورمیانه و ایجاد آشتی میان سوریه و اسرائیل پا پیش بگذارد و نقش میانجی را ایفا کند.

سوریه بعد از چند نشستی که به واسطه ترک ها برگزار شد، فضا را برای عمل سیاسی و ورود مستقیم به جریان مذاکرات با طرف های اختلاف مساعد دید و حالا بدون واهمه و یا احساس نیاز به طرف سوم، خود مستقیما مایل به حل و فصل مشکلات شده است.

سوریه دوست و دشمن را مادام العمر نمی پندارد و با تکیه بر ظرفیت هایی که دیپلماسی و سیاست ورزی در اختیار می گذارد، در جستجوی نقاطی مشترک و کورسویی های امیددهنده است تا از هر منفذ ممکن برای به پیگیری خواسته هایش استفاده کند.

موضع گیری های بشار اسد در روزهای گذشته درباره مسائل خاص کشورهای عربی و همچنین موضوع مالکیت جزایر سه گانه خلیج فارس، گویای تمایلات سوری - عربی او بر پایه منافع استراتژیک و تعمیق پیوندهای عربی با منطقه است.

هفته گذشته و در جریان نشست مجالس کشورهای عربی در مسقط پایتخت عمان، عبدالعزیز الغریر رییس مجلس اتحادیه امارات بار دیگر خواهان حمایت کشورهای عربی از ابوظبی در قبال جزایر سه گانه شد. وی اعلام کرد که برای بازپس گرفتن جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک از ایران، نیازمند حمایت کشورهای عربی است.

بشار اسد بعد از این سخنان و قبل از آنکه با وزیر امور خارجه امارات دیدار کند، در گفتگويى با روزنامه‌ اماراتى دارالخليج گفت: راه ‌حل درباره جزاير سه گانه بايد مسالمت آميز باشد و از طريق مذاکره حل شود.

جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده است که موضوع جزایر گفتگوبردار نیست و واقعیت تملک آنها اظهر من الشمس است. اما رئیس جمهور سوريه که در تلاش برای گسترش فضای آشتی میان سوریه و اعراب به ریاض سفر کرده و سفرش با ورود حسنی مبارک نیز تقارن دارد، تاکید کرده که مى‌تواند از طريق روابط مثبتش با ايران و روابط ويژ‌ه‌اش با امارات و بقيه کشورهاى عربى، به حل مشکلاتی از این دست کمک کند.

اسد که در ماجرای ایران و بحرین نیز تماسی با پادشاه بحرین داشت و تلاش کرد همگرایی بیشتری را با اعراب نشان دهد، به طرف اماراتی گفته است که سوریه از موضع این کشور - یعنی دست یافتن به راه حلی مسالمت آمیز در مسئله جزایر سه گانه - حمایت می کند.

سوریه می تواند از روابط خوب خود با ایران، امارات و سایر کشورهای عربی برای برطرف کردن اختلافات فیمابین استفاده کند. البته فضای میان ایران و کشورهای عربی سردتر از قبل شده و حتی در پاره ای مقاطع به دماهایی نزدیک انجماد هم رسیده است.

در هفته جاری وزارت امور خارجه عربستان گزارشى را به پارلمان اين کشور ارائه داد که طی آن به تبیین روابط سرد تهران - رياض در دو سال گذشته پرداخته بود. اين گزارش چند روز بعد از درخواست سعود الفيصل، وزير امور خارجه عربستان در نشست وزيران خارجه کشورهاى عربى و بر اساس ديدگاه مشترک اعراب درباره چگونگی تعامل با "چالش‌هاى ايران" صادر شد و به دنبال انتشار آن، نمايندگان پارلمان عربستان خواستار ايجاد یک استراتژى امنيتى دفاعى مشخص براى رويارويى با قدرت ايران در منطقه شدند.

در روزهایی که تهران تشنه باران است و عربستان نگران توفان های شن، خبر سفر رسمی و همزمان بشار اسد و حسنى مبارک به ریاض پیام های متفاوتی برای ایران و عربستان دارد.

آقای اسد قبل از این سفر با وزیر امور خارجه امارات دیداری داشت و از دستیابی به آشتی میان کشورهای عربی و لزوم تقویت منافع مشترک سخن گفت و نسبت به برپایی نشست ماه مارس سران عرب در دوحه ابراز امیدواری کرد. او درباره مشکل امارات با ایران نیز جانب ابوظبی را گرفت و قول داد که از تمام توانایی هایش برای گفتگو با تهران استفاده کند.

حل و فصل اختلافات با لبنان، پیش بردن طرح صلح و پیوستن به اجماع کشورهای عربی از جمله مواردی است که سوریه به انحا و ابعاد مختلف آنها را پذیرفته و مایه منفعت و امنیت بیشتری برای خود و منطقه می داند.

سفر بشار اسد به عربستان در شلوغی مسافرت اکویی ها به تهران و غرش هواپیماهایی که از سه جهت وارد ایران می شوند، چندان به چشم نیامده است. حتی می توان تلاقی سفر حسنی مبارک و بشار اسد را به ریاض که در چارچوب آشتى و یکدست سازی نگاه ها میان کشورهاى عربى پیش از اجلاس ماه مارس صورت گرفته است، مهم ترین رویداد منطقه در اواخر سال خورشیدی و زمینه ساز رویدادهایی مهم تر در سال آینده دانست.

بشار اسد در همان گفتگویی که با دارالخلیج امارات انجام داد، حضور همزمانش را با رئیس جمهور مصر در عربستان این گونه تشریح کرد: من دعوت سفر به عربستان را از جانب سعود الفيصل دريافت کردم. نمى‌دانم حسنی مبارک هم به رياض سفر می کند يا خیر. اما آنچه بايد بگويم اين است که بايد در اين ديدار آشتى حاصل شود. برداشتن گام‌هاى خیلی بلند در اين ديدار ضرورى نيست. روند آشتى روندى طولانى و زمان بر است و من به نتايج اين ديدار اميدوارم.

سوریه بعد از میزبانی از مقامات آمریکایی و انگیزه ای که برای بهبود اوضاع بین المللی خود و منطقه نشان داد، ابتکار عمل را خود به دست گرفته و با سرعتی شگفت آور به نقطه تحول نزدیک می شود. سوریه به طور حتم در آینده نزدیک محوریتی افزون تر و نقشی حیاتی تر در فعل و انفعالات منطقه خواهد داشت.