مذاکره ایران و امریکا؛ موازنه‌ای بر اساس شراکت در منافع

بر اساس گزارش منابع دیپلماتیک هیلاری کلینتون، وزیر خارجه ایالات متحده در دیدار با همتای اماراتی خود نسبت به پاسخ مثبت ایران به تلاش های امریکا در آینده برای گفتگو با این کشور ابراز تردید کرده است، اما بر اساس همین گزارش، خانم کلینتون به شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان وزیر امورخارجه امارات متحده عربی اطمینان داده است کشورش با متحدان عرب خود درباره تحولات آتی در روابط با ایران مشورت خواهد کرد و به نظرات آنها گوش خواهد داد.

گفت و گوی دیپلماسی ایرانی با محمود شمس الواعظین، تحلیل گر مسائل جهان عرب و خاورمیانه:

-          تاکید امریکا بر مشورت با اعراب پیش از مذاکره با ایران چیست؟
برای امریکا مشخص است که هنگام نزدیکی به ایران باید سیاستی را اتخاذ کند که هم پیمانان قبلی خود را از دست ندهد و آنها را ناخشنود نکند، کشورهای عربی منطقه هم پیمانان و شرکای امریکا طی سه دهه اخیر بوده اند و بسیاری از سیاست های ضد ایرانی را در منطقه توجیه کرده و مشروعیت بخشیدند.

حال امریکا نمی تواند شرکای خود در منطقه را برای مذاکره با ایران از دست داده و به ایران اولویت دهد.

- آیا مشورت با اعراب برای مذاکره با ایران، پیش شرط های سخت تری را در برابر تهران نمی گذارد؟ 
 بعید است این گونه باشد، بخشی از روابط ایران و ایالات متحده امریکا دو جانبه است اما بخش قابل توجهی از آن جنبه های منطقه ای دارد و امریکا تلاش خواهد کرد که رفتار ایران را به سود نظم موجود منطقه تغییر دهد؛ در واقع موضع ایران را به آنچه اردوگاه میانه رو عرب نامیده می شود، نزدیک کند و نه چیزی فراتر از آن.

حتی امریکاییان تصریح کرده اند که مذاکره با ایران در صورت انجام بسیار طولانی و دشوار خواهد بود، این مذاکره ساده نخواهد بود اما ممکن است در روابط دو جانبه اتفاقات دیگری رخ دهد که در مقایسه با روابط منطقه ای بسیار محدود است.

در واقع گرفتاری ها و بحران های ایران و امریکا عمدتا منطقه ای است تا دو جانبه و لذا باید صبر کرد و دید که راهبردهای امریکا برای حل و فصل مشکلاتش با ایران چگونه خواهد بود، امریکا و خانم کلینتون از قبل می دانند که ایران مسائلی همچون فلسطین و اعراب دارد که خطوط قرمز این کشور محسوب می شود، تهران در این مسائل کوتاه نمی آید بلکه تلاش خواهد کرد که به گونه ای مسالمت آمیز بحران ها رو به حل و فصل برود و در ارتباط با مسئله فلسطین با احقاق حقوق ملت فلسطین حتی بطور نسبی بحران و کشمکش اعراب و اسرائیل رو به حل برود.

ایران ممکن است چنین چیزی را بپذیرد اما قربانی کردن مسئله فلسطین به سود اسرائیل، مورد پذیرش ایران نیست و شاید به همین دلیل است که امریکا از قبل در خصوص مذاکره با ایران نگرانی خود را ابراز می کند. اعراب میانه رو خواهند دید که ایران در مذاکره با امریکا نیز ارزش ها و مسائل سرنوشت ساز خاورمیانه را قربانی سازش با امریکا یا توافق با واشنگتن بر سر سهم گیری بیشتر از نفوذ در خاورمیانه نخواهد کرد چراکه این کار به زیان ایران است، از یک طرف تلقی می شود که ایران به ژاندارمی منطقه تن داده و در مقابل بسیاری از ارزش ها و مسائل سرنوشت ساز امت عرب و منطقه را قربانی کرده است و این به زیان ایران است.

لذا ایران به سوی برقراری یک موازنه بر مبنای شراکت در منافع پیش می رود و شراکت در منافع پایه اصلی مذاکرات تهران و واشنگتن خواهد شد، شراکت به معنای اعطای سهم طرف های سهام دار متناسب با سهام یا سرمایه ای است که هر یک از طرفین در کار شراکتی دارند، ایران و امریکا نیز باید همین گونه در خاورمیانه عمل کنند.

-          آیا در این شراکت، اعراب نیز دخیل خواهند بود؟
بی تردید اعراب سهم دارند، کشورهای عربی به هر حال موجودیتی در منطقه هستند و نمی توان آنها را نادیده گرفت، ایران این موجودیت را در هر گونه ساز و کارهای انتخابی برای گفت و گو با ایالات متحده امریکا نادیده نخواهد گرفت، شاید امریکا نیز به همین دلیل مذاکره با ایران را دشوار می داند. واشنگتن می داند که تهران به نیابت از اعراب، موجودیت و منافع آنها را نیز در مذاکرات لحاظ خواهد کرد، لذا تلاش دارد که یا از طریق تفاهم با ایران، موضوعات را حل کند تا ایران نتواند به نمایندگی از اعراب در مسائل فلسطین و لبنان و منطقه سخن بگوید، و یا اینکه به معادلات جدید تن دهد که به نظر می رسد آقای اوباما قصد ایجاد تغییر در دیدگاه امریکا در خاورمیانه را داشته باشد و از این منظر ممکن است به موضع ایران نزدیک شود.

-          آیا می توان سخنان وزیر خارجه امریکا در مورد مشورت با اعراب پیش از مذاکره با ایران را به معنای ارائه تضمین برای کاهش نگرانی های جهان عرب از احتمال نزدیکی واشنگتن و تهران تلقی کرد؟
امریکاییان می دادند که عرب های میانه رو به لحاظ روحی و روانی با مشکلات زیادی مواجه اند و دستخوش بحران های داخلی و خارجی فراوانی هستند، همین کشورهای عرب میانه رو زمانی معتقد بودند که بحران های منطقه حل و فصل نمی شود مگر آنکه مشکلات میان ایران و امریکا برطرف شود و دو طرف به مذاکره بنشینند، اما همزمان با طرح احتمال مذاکره امریکا و ایران، نسبت به پیامدهای این اقدام ابراز وحشت کرده اند، اگر ایران و امریکا مجددا به خصومت و منازعه باز گردند اعراب نیز بدلیل تاثیر پذیری از این نزاع ابراز نگرانی خواهند کرد.

فقدان وجود یک راهبرد منظم و فراگیر در منظومه رسمی جهان عرب یکی از بحران های جدی این منطقه است که کشورهای عربی یا باید آنرا حل و فصل کنند و یا به سوی انتخاب یک الگوی قابل قبول از منظر روابط بین الملل روی آورند، از آنجاکه اعراب بصورت پراکنده پیمان های متعددی با امریکا دارند، فراگیر شدن موضع در ارتباط با مسائل ایران بسیار دشوار و بعید به نظر می رسد. لذا آنها تلاش می کنند که همین ماهیت فعلی را حفظ کنند، با این وجود کشورهای عربی در برخورد با یک عنصر بیرونی مانند ایران نمایش وحدت می دهند، اما به محض آنکه مسائلی میانشان مطرح می شود، اختلاف نظرهایشان آشکار می گردد.