روسیه و امریکا؛‌ دوست یا دشمن؟

دورنمای همکاری های آمریکا و روسیه در خصوص مسئله سیستم دفاع ضد موشکی موضوع نخستین مذاکرات روسای جمهوری دو کشور در لندن خواهد بود.

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه در کنفرانس مطبوعاتی در مسکو اعلام کرد که مواضع دولت جدید آمریکا در این رابطه بدین ترتیب است که امکان تجدید نظر در رابطه با طرح ایجاد منطقه سوم سیستم دفاع ضد موشکی در شرق اروپا وجود دارد، اگر آمریکاییان راهی برای حل مشکل هسته ای ایران پیدا کنند.

محمود شوری، کارشناس مسائل روسیه در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی اشاره کرد که امریکایی ها در دوره جدید، تمرکز خود را بر روی مسئله افغانستان معطوف کرده اند و به دنبال این هستند که در واقع مسئله افغانستان را به عنوان یکی از سه مسئله مهمی که در خاورمیانه دارند، (ایران، افغانستان و فلسطین) حل کنند. البته نظرشان بر این است که مسئله عراق را حل کرده اند. در این چارچوب امریکایی ها نیازی جدی به همکاری روسیه دارند. اما مهم ترین مانعی که در مقابل بهبود روابط روسیه و امریکا است، بحث سپر دفاع موشکی است.

ایجاد سپر دفاع موشکی در دوران ریاست جمهوری جورج بوش مطرح شد و قرار شد تا این سیستم در کشورهای چک و لهستان مستقر شود تا به گفته مقامات امریکایی سپری باشد برای حمله احتمالی ایران و کره شمالی. این درحالی است که مقامات روسی ادعاهای امریکایی ها را نمی پذیرند و این سیستم را خطری برای خود تلقی می کنند.

محمود شوری معتقد است که امریکایی ها از بحث سپر دفاع موشکی به صورت دوگانه استفاده می کنند. هم می خواهند این را به عنوان ابزاری برای بهبود روابط با روسیه تبدیل بکنند و از این طریق موضوع افغانستان را به این وسیله حل کنند و از طرف مقابل هم می خواهند این را به ابزاری تبدیل کنند که به شکلی به برنامه هسته ای ایران آن را ارجاع دهند و بگویند که اگر امریکا از جانب برنامه هسته ای ایران احساس تهدیدی نکند، می تواند همکاری بیشتری در این زمینه با روسیه داشته باشد و سپر دفاع موشکی را کنار بگذارد.

وی همچمنین معتقد است که این یک استراتژی جدیدی است که امریکایی ها در این بحث سپر دفاع موشکی دنبال می کنندو تصور من این است که این بازی تا حدی امکان برد برای امریکایی ها. چرا که روس ها با وجود آنکه بحث سپر دفاع موشکی، مبحثی مهم برای آنها تلقی می شود، اما به هر حال این طور نیست که تمام تخم مرغهایشان را در کاسه سپر دفاع موشکی گذاشته باشند.

رابطه روسیه و ایران نیز از جمله مسائلی است که از اهمیت بالایی برای روس ها برخوردار است. روس ها نمی خواهند به سادگی این همپیمان خود را از دست بدهد. از سوی دیگر روس ها تمایل چندانی ندارند که مسئله افغانستان به سادگی خاتمه پیدا کند. آقای شوری معتقد است که روس ها می خواهند ناتو در افغانستان درگیر باشد تا القاعده و طالبان را کنترل کنند. حل شدن کامل موضوع افغانستان هم این امکان را به غربی ها می دهد تا در مسائل دیگر با دست بازتری اقدام کنند. روس ها هم می دانند که غربی ها از موضوع افغانستان خلاص شوند، ممکن است دوباره به سراغ موضوعاتی برای کنترل روسیه بروند. این یک بازی پیچیده ای است که امریکایی ها شروع کرده اند و مسلما روس ها هم در این زمینه بازی خودشان را خواهند داشت.

نتیجه این بازی نیز از اهمیت بالایی هم برای ایران و هم برای جامعه بین المللی برخوردار است. این کارشناس مسائل روسیه بر این باور است که در کوتاه مدت این بازی باعث نزدیکی بین روسیه و امریکا خواهد شد که دلایل مختلفی از جمله بحران مالی جهانی دارد. طبیعتا اگر در این بازی بتوانند طرح سپر دفاع موشکی را به تعویق هم بی اندازند برای روس ها شانسی است. به تناسب شرایط هر دو کشور در تاکتیک های خودشان تغییراتی ایجاد کرده اند. در شرایطی هر دو کشور از یکدیگر بسیار دور شده اند مانند شرایطی که در دوران استقلال کوزوو به وجود آمد و زمانی هم این دوکشور به یکدیگر بسیار نزدیک شده اند، مانند وضعیت بعد از 11 سپتامبر. این شرایط است که نوع روابط امریکا و روسیه را بعد از دوره جنگ سرد تعریف می کند. ما یک معیار مشخص و از پیش تعیین شده ای برای تعریف اینکه این روابط به چه سمتی خواهد رفت و چه کسی برنده خواهد بود نداریم. من فکر می کنم در نهایت هر دو طرف سعی می کنند یک بازی برد- برد را دنبال کنند.

روابط دو کشور در حالی رو به نزدیکی پیش می رود که از جنگ روسیه و گرجستان زمان زیادی نمی گذرد و این پرونده همچنان نیمه باز در پس افکار مردم جهان جای دارد.

محمود شوری، کارشناس روسیه در مرکز تحقیقات استراتژیک معتقد است که در کوتاه مدت هر دو طرف امریکا و روسیه سعی کرده اند تا موضوع را دور بزنند. تا حدود زیادی هم مسئله را پنهان کرده اند اما به هر حال این یک واقعیت است که یک بخشی از خاک گرجستان از این کشور جدا شده و حاکمیت گرجستان به کل از این منطقه برداشته شده است. خوب طبیعتا در هر شرایطی که مورد نیاز باشد این مسئله می تواند دوباره بیاید روی میز و در دستور کار غربی ها قرار بگیرد. من فکر می کنم غرب در شرایط موجود این مسئله را در دستور کار خود ندارد، اما این به معنای این نیست که موضوع گرجستان به طور کلی از دستور کار خارج شده باشد. طبیعتا به محض اینکه اختلافی بین روسیه و غرب شکل بگیرد و روابط دو طرف به سمت عدم دوستی پیش برود، مجددا موضوع گرجستان به عنوان یکی از موضوع های اصلی به شکل های مختلف در روابط دو کشور قابل مطرح شدن است.