اصلاحات به سبک سعودی

دولت پادشاهی عربستان سعودی احتمالا آخرین دولتی خواهد بود که زنان را به کابینه خود راه می دهد. البته  این سمت کوچک نیز تنها به معاون آموزشی بخش زنان اختصاص دارد. خانم مورد بحث هنوز نمی تواند به تنهایی تا محل کارش رانندگی کند. او حتی نمی تواند بدون همراهی همسرش و یا یکی از اقوام مذکر یا ندیمه اش به وسیله ماشین به این سو و آن سو برود.

اما حداقل ملک عبدالله، پادشاه عربستان که 86 سال سن دارد، با سرعت لاک پشتی در مسیر درستی قرار دارد. تمام تغییراتی که نتیجه دولت اوست، از نیروهای مسلح، در دادگاه ها، در بانک مرکزی، در میان روحانیون، در پلیس مذهبی، نتایج خوبی به همراه داشته است.

مسئله این است که اصلاحات اعمال شده بسیار دیر وارد صحنه سیاسی واجتماعی شده اند و بسیار موقتی هستند. از اینها گذشته، ملک عبدالله، این نمایش را پس از سکته ای که شاه فهد در سال 1995 گذراند، آغاز کرد. زمانی که او در سال 2005 به تخت پادشاهی تکیه کرد، دوستانش جامعه ای بسته و مخالف با مدرنیته را پیش بینی می کردند. شاهزاده های عربی اصرار دارند که اجازه رانندگی به زنان به زودی صادر شود. کمی پیش از اینکه ملک عبدالله در عربستان به پادشاهی برسد این مسئله را عنوان کرده بود اما مجلس و اسلامگرایان با این امر مخالفت کردند. اصلاحات آموزشی و دادگاهی اکنون با تاخیر مواجه شده است. عدم هماهنگی و دودلی در میان قشر خانواده سلطنتی سبب شده است آنها را برای احتیاط بیشتر در مورد این مسائل آگاه کنند. پس از تمام تغییرات اخیر، ولیعهد همچنان پس از 46 سال وزیر دفاع است، و شاهزاده سعود، همچنان پس از 34 سال وزیر امور خارجه عربستان سعودی است. این درحالی است که شاهزاده نایف، یکی دیگر از برادران شاه، (یکی از 44 پسر شناخته شده عبدالعزیز)، همچنان از سال 1975 وزارت کشور را تحت نظارت خود دارد.

دلیل اصلی اینکه اصلاحات با سرعتی بسیار کند به اجرا گذاشته می شود این است که تمام اطرافیان شاه که مقام های کلیدی کشور را عهده دار هستند برای اصلاحات بی میلی از خود نشان می دهند، آنها که اکنون نزدیک به 9 دهه است که زمام امور را در دست دارند، در مقابل یک جامعه سکولار و آزاد تمایلی نشان نمی دهند. در این زمینه پادشاه معتقد است که تمام تلاش خود را می کند.

این از یک دیدگاه واقعیت دارد. اما این واقعیت نیز وجود دارد که ناکامی و ناخشنودی نیز در عربستان سعودی در حال افزایش است. تقریبا نیمی از فارغ التحصیلان دانشگاه ها را زنان تشکیل می دهند. این درحالی است که کمتر از یک دهم آنها توانسته اند شغلی خارج از منزل برای خود دست و پا کنند. با کاهش قیمت نفت نیز، احتمال اینکه بی کاری به طور خطرناکی افزایش پیدا کند، وجود دارد. از آنجا که اینترنت جوانان را با دنیای خارج آشنا می کند، محدود سازی بر روی عوامل تحریک مانند سینما و موزیک را افزایش می دهد. درست در روزی که ملک عبدالله اصلاحات خود را اعلام کرد، پلیس مذهبی تمامی فروشگاه ها را مورد بازرسی قرار داد تا مطمئن شود، هیچ کدام کارت های روز ولنتاین را به فروش نمی رسانند. شرایط در عربستان سعودی به نحوی است که احتمالا این نسخه از نشریه اکونومیست نیز اجازه فروش در کیوسک های روزنامه فروشی را نخواهد داشت.

هملت با 8 هزار شاهزاده
ملک عبدالله باید اصلاحات خود را سرعت بخشد، چراکه احتمال اینکه زمان برای این اصلاحات از دست برود وحود دارد. اما سوالی که در نهایت بی پاسخ باقی می ماند این است که تا کی خانواده سلطنتی که حدود 8 هزار شاهزاده دارد می تواند قدرت و کنترل تمام کشور را که در واقع پنجمین منابع نفتی جهان را در خود جای داده است را در دست داشته باشد. یک ضرب المثل قدیمی می گوید که اگر کمی دموکراسی بدهی آخر مجبوری همه را از دست بدهی در مورد این سلطنت کارکرد دارد. اگر کمی دموکراسی به سبک زندگی مردم اضافه شود، مردم سعودی مانند سایر مردم جهان نه تنها سهم بیشتری از این کیک را طلب خواهند کرد، بلکه شانسی برای یک قدرت سیاسی از طرف خودشان را نیز انتظار خواهند داشت. 

منبع:  شماره 19 فوریه 2009 نشریه اکونومیست