بویی از تغییر استشمام نشد

جوزف بايدن، معاون رييس جمهوری امريکا، در چهل و پنجمين کنفرانس امنيتی مونيخ گفت" واشنگتن مایل به گفت وگو با تهران است تا به ایران پيشنهاد کند که می بایست يکی از گزينه های فشار و انزوا، يا مشوق های قابل توجه را انتخاب کند."

گفتاری از دکتر داوود هرمیداس باوند، استاد دانشگاه، متخصص روابط بین الملل برای دیپلماسی ایرانی:

آقای لاریجانی در سخنرانی خود در اجلاس مونیخ به مسائل گذشته ایران و امریکا، مسائل دوران قبل از انقلاب و تنش های میان دو کشور در سال های پس از انقلاب اشاره کردند در حالی که اکنون فضای جدید حاکم شده و در این فضا فرصت های مناسبی به وجود آمده و دیگر سخن گفتن از حوادث قابل از کودتای 28 مرداد و از این قبیل جایی ندارد، ضمن آنکه پس از این اشارات، دید انتقادی آقای لاریجانی خطاب به عملکردهای امریکا مطرح شد.

در چنین اظهار نظرهایی که هیچ گونه بوی تعدیل و تغییر از آن استشمام نمی شد، آقای جوزف بایدن نیز همان مطالبی را بیان داشت که پیشتر نیز خط مشی کلی امریکاییان بوده است، بنابر اظهار نظر آقای بایدن ایران باید قطع نامه های شورای امنیت را اجابت کند که در این صورت مشوق های جدیدتری برای ایران ارسال خواهد شد.

اما برای اینکه به طور معمول ایران و امریکا بتوانند به توافقی در سایه فضای جدیدی که لااقل در سطح گفتار مطرح است دست یابند، باید طرفین مواضع قبلی خود تعدیل ایجاد کنند، اگر قرار است دو کشور بر همان مواضع قبلی خود ایستادگی کنند، بسیار روشن است که هیچ یک ره بجایی نخواهند برد.

لذا اگر سخن از فضای جدید یا فرصت مناسب سخن به میان می آید، فرصت این است که طرفین از موضع گیری های قبلی خود کمی عدول کنند تا فضا مساعد شده و نتایجی قابل قبولی حاصل شود، وگرنه اگر قرار باشد که در محدوده ماده 41 منشور سازمان ملل متحد، تحریم های گسترده تری بر ایران اعمال شود و به ویژه حتی طبق نظر برخی کشورها، کنترل بازرسی در دریاهای آزاد و به منظور ممانعت از بازار سیاه نیز انجام شود؛ دیگر فضای جدید معنایی ندارد.

به نظر می رسد که نه گفتار آقای بایدن امیدوارکننده بود و نه اظهارات آقای لاریجانی، و در سخنان این افراد هیچ گونه نشانه ای از حاکم شدن فضایی مناسب و جدید موجود نبود.

گام اول از امریکا
اولا امریکاییان گفته اند که بدون قید و شرط وارد گفت و گو می شوند، این خود یک تعدیل نسبی در مواضع آنهاست، ایران نیز باید با توجه به این تعدیل و در صورتی که برای ورود به مذاکراتی بی قید و شرط جدی باشد؛ موضع خود را کمی تعدیل کند.

زمانی که تهران می گوید مذاکره را می پذیریم اما به هیچ وجه حاضر نیستیم حتی قبل از آغاز مذاکرات پیرامون تکنولوژی هسته ای و مسئله تعلیق صحبت کنیم؛ پذیرش مذاکره بی قید و شرط را با مشکل مواجه می کند.

در واقع ایران باید زمانی که امریکا قصد ورود به مذاکراتی بی قید و شرط را دارد؛ از ایستادگی بر مواضع قبلی کمی پرهیز کند، این پایداری از ابتدا مذاکرات را متوقف می کند و دو طرف راه به جایی نخواهند برد و به نقطه اول باز خواهند گشت.

به این ترتیب برداشتن گام اول با امریکاییان است، واشنگتن از مذاکره بی قید و شرط سخن گفته و می گوید اگر ایران مشت گره کرده خود را باز کند، دست دوستی را خواهد دید، این گونه سخنان در فضای جدیدی مقتضیات متفاوتی را ایجاد کرده است و فضای جدید می طلب که دو طرف وارد یک گفت و گوی سازنده شوند، با این حال آنچه از سخنرانی آقای لاریجانی و گفته های آقای بایدن در مونیخ درک می شد؛ چنین فضایی را ایجاد نمی کرد.