ترکیه؛ نزدیک به ایران یا اسرائیل؟

رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، روز پنج‌شنبه، دهم بهمن ماه در میزگردی که در باره بحران غزه و با حضور شيمون پرز، رئيس جمهوری اسرائيل، بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد، و عمرو موسی، دبیرکل اتحادیه عرب، برگزار شد خطاب به شیمون پرز گفت"وقتی پای کشتن در میان باشد، شما خیلی خوب این کار را بلدید."

با وجود استقبال گرم مردم ترکیه از اقدام نخست وزیر کشورشان و زنده بادهایی که مردم مسلمان خاورمیانه آشکار و پنهان نثار اردوغان کردند، باید بدنبال پاسخ این سوال در میان تحلیل های فراوانی که اکنون در رسانه های بین المللی رونق دارد، بود که آیا آنکارا از تل آویو دوری می کند یا روابط همچنان گرم خواهد ماند؟

گرچه تاحدودی پاسخ این سوال را می توان در اقدام بلافاصله رئیس جمهور اسرائیل گرفت اما فرض های مختلف در این خصوص مطرح است.

شيمون پرز رييس جمهور رژيم صهيونيستى، در تماس تلفنى براى کاهش تنش‌ها با رجب طيب اردوغان نخست وزير ترکيه روابط آنکارا و تل آویو را حياتى توصیف کرده و علت بلند بودن صداى خودش را در نشست داووس نه از روی خشم بلکه بدلیل شنیده شدن بهتر صدايش دانسته است.

رسانه‌هاى ترکيه ای این اقدام رئیس جمهور ترکیه را عذرخواهی دولت اسرائیل از ترکیه تعبیر کرده اند اما دفتر پرز اين گزارش‌ها را تکذيب و اعلام کرد که هدف از اين تماس فقط جلوگيرى از عدم ايجاد بحران بوده است.

هنوز عکس العملی در خصوص واقعیت عذرخواهی اسرائیل از ترکیه در اظهارات مقامات ترکیه دیده نشده است.

موضع اسرائیل
موضع اسرائیل در این جریان با وجود تکذیب عذرخواهی رئیس جمهور کشورش از نخست وزیر ترکیه کاملا مشخص است، برای تلو آویو حفظ روابط سیاسی، اقتصادی، امنیتی و از همه مهمتر اسراتژیک با ترکیه از اولویت هاست.

این کشور بی تردید نمی خواهد در منطقه خاورمیانه که کشورهایش مستقیم یا غیر مستقیم روابطه با اسرائیل را ممنوعیتی سنتی یا امنیتی و یا منفعتی تلقی می کنند و ماهیت این رژیم را در منطقه با چالش همراه می دانند، از دوستی ترکیه بی بهره بماند.

موضع ترکیه
روابط ترکیه و اسراییل یک روابط استراتژیک است که یکی از پایه های اصلی آن را روابط نظامی و امنیتی تشکیل می دهد، این روابط حتی در زمان جنگ لبنان از بین نرفته است و به نظر نمی رسد که اردوغان بخواهد در چنین شرایطی بحرانی آن را از بین ببرد.

ارتش ترکیه نیز روز گذشته ضمن اعلام حمایت خود از رفتار اردوغان خاطر نشان کرد که قطع روابط با اسراییل به نفع منافع ملی ترکیه نخواهد بود.

بر همین دلایل بود که اردوغان پس از درگیری لفظی و ترک جلسه به خبرنگاران گفت که در سخنان خود علیه مردم اسرائیل، رئیس جمهور این کشور و یهودیان سخنی نگفته بلکه اعتراض او متوجه رئیس جلسه بود.

به این ترتیب اگر از موضع ترکیه به ماجرا بنگریم، چند نکته خودنمایی می کند، اولا اقدام نخست وزیر ترکیه در دفاع از شرافت انسانی و در نقد و محکومیت جنایات ضد بشری بوده، ثانیا می تواند زمینه ای برای بهره برداری های سیاسی در بعد داخلی این کشور را داشته باشد چرا انتخابات محلی در این کشور نزدیک است و اقدام نخست وزیر می تواند برگ برنده ای برای پیروزی حزب عدالت و توسعه که اردوغان نیز برخواسته از آن است، باشد، ثالثا نزدیکی به آرمان ها و دیدگاه های ضد اسرائیلی برخی از کشورهای منطقه و بالاخص جمهوری اسلامی ایران در همسایگی ترکیه می تواند یک فرض برای استفاده دیپلماتیک در روابط آنکارا و تهران از یک سو و آنکارا و دیگر کشورای ضد اسرائیلی در منطقه از سوی دیگر باشد هر چند بر اساس شواهد و قرائن پیش گفته این فرض جایگاهی در ترتیبات سیاسی و دیپلماتیک ترکیه بواسطه اهمیت روابط استراتژیگ تل آویو و آنکارا ندارد.

در توضیح بیشتر مواضع ترکیه نسبت به نزدیکی یا دوری از اسرائیل باید تلاش ها و پیگیری های آنکارا را برای فراهم سازی بسترهای پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا یادآور شد، درست یک هفته قبل از ماجرای درگیری لفظی اردوغان و پرز، ترکیه مذاکرات مثبتی با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، آقای خاویر سولانا، پیرامون موضوع عضویت در این اتحادیه داشت.

پشت پا زدن به این تلاش ها و نادیده انگاشتن قدرت لابی اسرائیل در تصمیم گیری های بین المللی، اروپایی و امریکایی در مقطع کنونی جای بسی تامل خواهد داشت.

به همین اساس است که على باباجان، وزير امور خارجه‌ ترکيه، ادامه‌ روابط کشورش با اسرائیل را مهم دانسته و گفته است"اين امر به ترکيه در دستيابى به راهکارى مسالمت‌آميز براى حل و فصل بحران خاورميانه کمک مى‌کند. "

همچنین احمد داوود اوغلو مشاور سياسى اردوغان نيز اظهار داشت که"ترکيه از مدتها قبل با غرب هم پيمان بود و اکنون زمان آن رسيده است که به توازن لازم در روابطش با جهان دست يابد تا اين که تنها در يک محور ارتباطى گرفتار نباشد".

موضع ایران
مواضع ایران نیز در ماجرای درگیری لفظی نخست وزیر ترکیه و رئیس جمهور اسرائیل کاملا مشخص است، ایران بی تردید هر اقدامی را که در نفی ماهیت، اقدامات ، جنایات، سیاست ها و تصمیمات اسرائیل باشد؛ مورد تقدیر و قابل حمایت می داند.

محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران در خصوص اقدام اخیر نخست وزیر ترکیه چنین گفت" آقاى اردوغان حرف دل ملت ترکيه و ملت‌هاى مسلمان را زد."

حال ترکیه مسلمان، نزدیک به منافع کشورهای مسلمان، ایران و فلسطین است و یا برای منافع ملی خود نزدیکی به اسرائیل را همچنان دنبال می کند؟