دست دوستى در برابر مشت گره خورده

درست در مقطعی که بسیاری از تحلیل گران با استدلال به این نکته که دولت جدید ایالات متحده هنوز از پیش شرطی برای مذاکره و تعامل با ایران سخن به میان نیاورده و این خود برای بازگشایی باب مناسباتی ثمر بخش و کم هزینه جای امیدواری است؛ باراک اوباما در مصاحبه با شبکه العربیه به تشریح سیاست های دولتش در برابر خاورمیانه، جهان اسلام و ایران پرداخت.

او رسمی ترین سخنان را در خصوص دوستی با جهان اسلام و پیش قدمی امریکا برای صلح جهانی در مراسم تحلیف بیان داشت اما این بار در مصاحبه با العربیه در مقام رئیس جمهور ایالات متحده و در راس ساختار تصمیم گیری این کشور، امريکا را آماده‌ همکارى‌هاى جديد بر اساس اصل احترام متقابل و منافع مشترک با جهان اسلام معرفی کرده و دوستی را تقدیمی امریکا برای کشورهای جهان اسلام می داند.

اما اوباما در خصوص ایران صریح تر و شفاف تر سخن گفت" اگر ایران ابراز دشمنی را کنار بگذارد، امریکا آماده برقراری ارتباط دوستانه با این کشور است"، با این سخن نمی توان منکر شرط گذاری امریکا برای ارتباط و آغاز مذاکرات با تهران شد اما جنسی دیگر از شرط گذاری واشنگتن در این سخنان خودنمایی می کند.

اگر تاکنون ایالات متحده امریکا در کنار متحدان اروپایی خود و در چهارچوب گروه 1+5 که در مذاکرات هسته ای با تهران پیش قدم بودند، سخن از پیش شرط توقف غنی سازی اورانیوم و ترک کامل برنامه های هسته ای ایران می کرد، اکنون ماهیت پیش شرط اوباما تغییر یافته و ترک مخاصمه و دشمنی برای دوستی و گفت و گو مطرح می شود، هر چند اوباما در رقابت های انتخاباتی خود از گفت و گوی مستقیم و بدون پیش شرط با کشورهای متخاصم امریکا سخن گفته بود و هر چند که هر نوع " اگر" از سوی امریکا برای ایران شرط تلقی می شود، اما نباید تغییر لحن و پیام شفاف اوباما را از نظر دور داشت.

هر چه زمان جلو می رود و تصمیمات یکی پس از دیگری در دستور کار رئیس جمهور جدید امریکا قرار می گیرد؛ باید به ارزش فرصت ها و قیمت منافع ملی بیشتر توجه داشت، با این حال مقامات تهران در اظهارات و مصاحبه های خود همچنان چشم انتظار تغییر در رویکردهای امریکا در خاورمیانه و بویژه در برابر ایران و برنامه هسته ای کشور هستند.

آقای اوباما در ادامه مصاحبه اش با العربیه با یادآوری سخنان روز تحلف خود اظهار کرد که"اگر کشورهایی مانند ایران مایل باشند نخست مشت های گره کرده خود را کنار بگذارند، دست دوستی ما را خواهند دید که به سوی آنها دراز شده است."

وی همچنان بر کاربرد ابزار دیپلماسی در برابر تهران تاکید کرد و در این خصوص چنین گفت"بسیار مهم است که ما اطمینان حاصل کنیم که تمامی ابزار قدرت ایالات متحده، از جمله در زمینه دیپلماسی را در روابط خود با ایران به کار می گیریم."

اظهارات روشن و صریح اوباما در مصاحبه با شبکه ای خاورمیانه ای و در تشریح سیاست های دولت جدید واشنگتن پیرامون جهان اسلام، خاورمیانه و همچنین ایران در حالی بیان شد که ساعاتی قبل از رئیس جمهور امریکا، سفیر این کشور در سازمان ملل متحد در جمع خبرنگاران و پس از دیدار و گفت و گو با دبیر کل سازمان ملل، به ایران و رویکردهای جدید واشنگتن در برابر این کشور مهم و اثر گذار خاورمیانه اشاره کرده بود.

سوزان رایس برنامه هسته ای ایران را یکی از اولویت های دیپلماتیک دولت امریکا دانست و گفت که کشورش گفتگوی مستقیم با این تهران را پیگیری خواهد کرد.

گرچه خانم رایس موضوع ایران را اولویتی در دستور کار دیپلماتیک واشنگتن معرفی کرده اما بواسطه آنکه وی از دیپلماسی قوی همراه با گفتگوی مستقیم در قبال ایران نیز خبر داده است؛ برخی تحلیل گران این سخنان را نشانه ای از عزم و اراده جدی اوباما و دولت وی برای تغییر رویکرد در برابر تهران و ایجاد تحول در وضعیت کنونی میان دو کشورقلمداد کرده اند.

با این حال رایس از ابراز نگرانی عمیق بواسطه خطری که برنامه هسته ای ایران متوجه منطقه، ایالات متحده امریکا و جامعه جهانی می کند؛ خودداری نکرده و تاکید کرد که ایران باید به تعهدات بین المللی خود عمل کند.

اما نگاه مثبت و رویکرد امیدوار کننده ای که از سوی رایس در خصوص ایران مطرح شد با سخنان رابرت گیبز، سخنگوی کاخ سفید در ابهام فرو رفت، وی در واکنش به سخنان سوزان رایس گفت امریکا همه عناصر قدرت ملی خود را برای مقابله با برنامه اتمی ایران به کار خواهد گرفت.

به گفته او سخنان خانم رایس تاکیدی بر سخنان انتخاباتی باراک اوباما بوده است و نباید آن را به معنی یک ابتکارعمل دیپلماتیک جدید از جانب ایالات متحده تلقی کرد.

به این ترتیب همچنان نمی توان قضاوتی جامع و کامل در خصوص رویکردهای اساسی واشنگتن در برابر تهران داشت اما نکته قابل توجه، اهتمام رئیس جمهور جدید به استفاده از راهکارهای دیپلماتیک و تمایل به دوستی و تعامل است هرچند اعمال این راهکارها در ارتباط با ایران در صورت بی نتیجه ماندن، راه را برای دیپلماسی ایران سخت تر و ناهموارتر می سازد.

در کشاکش گمانه زنی ها برای ترسیم آینده روابط تهران و واشنگتن، روز دوشنبه، هفتم بهمن ماه رسانه های داخلی ایران به نقل از برژينسکى مشاور ستاد تبليغاتى اوباما، از احتمال اعزام فرستاده ويژه اوباما به ايران خبر دادند.

زبيگنيو برژينسکى"، سياستمدار برجسته و مشاور امنيتى ملى سابق امريکا در گفتگو با شبکه تلويزيونى "ام‌اس‌ ان‌بى‌سى" گفت که اوباما به او ابلاغ کرده است که قصد دارد با عمق و دقت بيشترى در استراتژى امريکا و رهبرى ايران تفکر کند.
وى با بیان این مطلب که "به احتمال قوى اوباما قصد دارد فرستاده ويژه‌اى را براى ايران تعيين کند"، گفت: احتمالا مذاکرات و بررسى‌ها درباره هويت اين فرد در حال اجرا باشد.

با اینکه هنوز بطور رسمی در خصوص سفر فرستاده ویژه اوباما به ایران خبری منتشر نشده و عکس العمل تهران در برابر این خبر نیز انعکاسی در رسانه ها نداشته است اما در صورت تحقق این امر آنچه در پس ماجرا نهفته است و جای تامل دارد؛ تاکتیکی برای نمایان ساختن چهره دموکرات و تحول خواه از امریکا در برابر جمهوری اسلامی ایران است که بهره گیری از فرصت های حاصل از آن بی شک بیشتر از زیان های دیپلماتیکی است که با سکوت و بی اعتنایی حاصل خواهد شد.