ترکیه: در مسیر توسعه شتابان

کشور ترکیه را شاید یکی بتوان یکی از گهواره های تمدن نامید. اولین شهر جهان در ترکیه وابسته به عصر حجر بوده و در چاتال هویوک فرار داشته که قدمت اش به شش هزار سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد

سلسله های هاتی، هیتیت، فریجیان، آراراتیان، لی سیان، سلجوق  و عثمانی همگی جایگاه ویژه ای در تاریخ ترکیه دارند. در میان آثار و اماکن قدیمی ترکیه می توان مدارکی در جهت برتری هر یک از این تمدنها یافت.

همچنین تاریخ اخیر ترکیه نیز بسیار خواندنی است. مرد جوانی با نام مصطفی کمال که حرفه اش سربازی بود با تبدیل شکست عثمانی ها در جنگ جهانی اول به پیروزی رسید و موفق به آزاد سازی ترکیه از دست مهاجمان خارجی شد.

مصطفی کمال آتاترک در 29 اکتبر 1923 جمهوری ترکیه را بنیان نهاد.

 ترکیه نوین

مصطفی کمال آتاترک در سال 1881 در سلانتیک به دنیا آمد. او در کودکی پدرش را از دست داد و مجبور شد تا به همراه مادر و خواهرش به روستا برود.

بعد از چند ماه به شهر بازگشت و در مدرسه نظام ثبت نام کرد. مصطفی در این مدرسه نام کمال را برای خود انتخاب کرد. او بعد از اتمام دوران تحصیل به استانبول رفت و در آکادمی جنگ ثبت نام کرد. شش سال بعد او با درجه سروان ستاد از این آکادمی فارق التحصیل شد.

در سال1906 به سوریه رفت و به همراه دوستانش انجمنی به نام حریت تاسیس کرد. اندکی بعد او به صورت داوطلبانه به طرابلس اعزام شدو در دفاع درنه و توبرک شرکت کرد. در این اثنا آتش جنگ جهانی اول زبانه کشید و مصطفی کمال مسئولیت فرماندهی گروه آنافارتالار را به عهده گرفت و با درایت و تیزهوشی مثال زدنی موفق شد نیروهای ائتلاف را شکست دهد.

در این جنگ تاریخی او از ناحیه سینه زخمی شد ولی همرزمانش او رانجات دادند.او بعد از انجام خدمات نظامی بسیار با امضای متارکه نامه جنگ جهانی اول به استانبول بازگشت. مصطفی کمال روز بیست وسوم آوریل سال 1920 مجلس ملی ترکیه را در آنکارا تاسیس و کابینه ای موقت  برای اداره امور به وجود آورد.

مصطفی کمال روز بیست و نهم اکتبر سال 1923 چهرچوب این دولت نوین را جمهوری اعلام کرد. جمهوریت گرایی، خلق گرایی، لائیسیزم، انقلاب گرایی، ملی گرایی و دولت گرایی شش اصل دیدگاه آتاترک را تشکیل می دهد.

مجلس ملی ترکیه با تصویب قانونی به تاریخ شانزدهم ژوئن سال 1934 لقب آتاترک یعنی پدر ترک را به او بخشید. آتاترک راس ساعت نه و پنج دقیقه صبح دهم نوامبر سال 1938 در نتیجه بیماری کبدی دار فانی را وداع گفت.

پرچم ترکیه؛ یادآوری دوره سلجوقی

طرح اصلی پرچم ترکیه مدرن عبارت است از ماه و ستاره سفید با زمینه سرخ. از این طرح در امپراتوری ترک سلجوقی استفاده می شده است. ماه و ستاره نماد های ایالات ترک اود که از سده دهم میلادی در قالب امپراتوری های غزنوی، سلجوقی و در آسیای صغیر و آسيای میانه را تحت کنترل خود داشته است.

امپراتوری عثمانی نیز در سده دوازده میلادی این پرچم را عنوان نشانه دولت نگاه داشت. از آنجا که سلاطین عثمانی در عین حال خلیفه مسلمین را داشتند، نزد اروپاییان طرح این پرچم به عنوان نماد اسلام شناخته شد.

اکنون بسیاری از کشورهای اسلامی ماه و ستاره را به صور مختلف به پرچم خود افزودند.

همسایه دو کشور اروپایی و شش کشور آسیایی

 ترکیه سرزمینی در غرب آسیا وجنوب شرق اروپا، در نیمکره شمالی با وسعتی معادل 841578کیلومتر مربع از دو شبه جزیره آناتولی (97 درصدخاک ترکیه و بخش آسیایی) و تراس شرقی (3 درصدخاک ترکیه و بخش اروپایی) تشکیل شده است.

 ترکیه از سه طرف به دریا راه دارد و دو همسایه اروپایی و شش همسایه آسیایی دارد.

  از شمال شرق610 کیلومتر مرز را با کشورهای مشترک المنافع و از شرق همسایه 454 کیلومتر مرز با ایران و از طرف جنوب با عراق و سوریه (331و 877) و از غرب با یونان و بلغارستان (212،269 کیلومتر) مرز مشترک دارد.

دریاهای سیاه ، مرمره ، اژه و مدیترانه از طریق دو تنگه بسفر و داردانل به دریاى آزاد مرتبط می شوند.

موقعیت خاص جغرافیایی ترکیه موجب شده است که این کشور از موقعیت استرا‍‍‍ژیکی هم برخوردار است.

  این سرزمین همانند پلی دو منطقه مهم بالکان و خاورمیانه را به یکدیگر متصل می کند. وجود نفت در خاورمیانه و بحران های متعدد، در این منطقه موجب افزایش اهمیت ترکیه شده است.

همچنین نزدیکی این کشور به دریای سیاه، اژه، مدیترانه و وجود دو تنگه مهم بسفر و داردانل، باعث شده است کا لاهای مصرفی اروپا از طریق ترکیه به خاور میانه ارسال شود.

ترکیه با وجود داشتن نکات مثبت ژئوپلتیکی، با پیرامون خود نتوانسته است موانع ثبات و امنیت را کاملا از میان بردارد در حال حاضر مرز ایران و ترکیه در مقایسه با دیگر مرزها ی این کشور از آرامشی نسبی برخوردار است.

سرچشمه دو رود دجله و فرات در خاک ترکیه قرار دارد. این دو رود پس از طی مسافتی به سرزمین های سوریه و عراق وارد می شوند. در سال 1990 به علت بهره برداری یکجانبه از سرچشمه و امتداد این دو رودخانه شدید ترین تضاد ترکیه با همسایگانش به وجود آمد. این در حالی است که ترکیه با در اختیار داشتن 26 حوضه رودخانه، از این لحاظ مشکل چندانی ندارد.

ترکیه درباره روابط با اسرائیل، آمریکا و اتحادیه اروپا استراتژیهای  فراملی و فرامرزی  دارد. از دهه 50 با ورود به ناتو به رعایت قراردادهای این پیمان و همکاری با آمریکا ملزم شد و از زمره اولین کشورهایی بود که موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخت.

پیوستن به اتحادیه اروپایی، آرزوی دیرینه ترک ها

پس از تلاش های فراوان ترکیه دکه با تغییر قوانین همراه بود، شورای اروپا در اوت سال ۱۹۴۹ ترکیه را به عنوان یک عضو دائم پذیرفت و اعلام کرد که جمهوری ترکیه دو شرط عضویت را محقق کرده است یعنی اینکه هم یک کشور اروپایی است و هم به حقوق بشر و دمکراسی تکثر گرایانه و حکومت قانون احترام می گذارد.

 در آن زمان اعتبار اروپایی ترکیه هیچ گاه مورد پرسش قرار نگرفت. تنها انگیزه های استراتژیک برای جذب ترکیه در اردوگاه غرب در جریان جنگ سرد باعث اتخاذ این تصمیم شده است.

 در سال ۱۹۵۱ ترکیه به ناتو پیوست و عضویت سازمان همکاری اقتصادی اروپا، کنفرانس امنیت و همکاری اروپا و بانک توسعه و بازسازی اروپا را نیز بدست آورد. ترکیه اکنون عضو دائم همه نهادهای اروپایی، به جز اتحادیه اروپایی است.

در سال ۱۹۸۷ ترکیه تقاضای عضویت در جامعه اروپا را تسلیم این جامعه کرد. اعلام نظر کمیسیون اروپا درباره این درخواست دو سال طول کشید.

 این کمیسیون درخواست ترکیه را قبول اما مذاکرات درباره ورود آن را رد کرد، چون این کمیسیون خود درگیر تغییرات گسترده بود. شرایط اقتصادی، سیاسی ترکیه هم دلیل دیگر جواب منفی کمیسیون اروپا برای آغاز مذاکرات بود.

در یک دهه بعد، مشروعیت ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپایی در چند موقعیت ونشست مختلف تأیید شد، اما اشاره می شد که مشکلات سیاسی و اقتصادی از جمله وضع حقوق بشر در ترکیه همچنان مانعی بر سرراه این مذاکرات است.

گشایش جدی در روابط ترکیه با اروپا در دسامبر سال ۱۹۹۹ در شورای اروپا در هلینسکی روی داد. در این نشست چنین نتیجه گیری شد که ترکیه یک کشور نامزد ورود به اتحادیه اروپایی است که روند عضویت آن براساس همان شرایطی خواهد بود که برای دیگر نامزدها صادق است.

 با این تصمیم ترکیه در مسیر عضویت در اتحادیه اروپایی قرار گرفت. شورای اروپا در اکتبر سال ۲۰۰۲ از پیشرفت ترکیه و گام های مهم آن برای تحقق شرایط عضویت در اتحادیه اروپایی استقبال کرد.

دو ماه بعد این شورا، تصمیم گیری را درباره آغاز مذاکرات با ترکیه درباره پیوستن به اتحادیه اروپایی به دسامبر سال ۲۰۰۴ موکول کرد. برای کمک به ترکیه در این روند، کمک های مالی پیش از پیوستن به اتحادیه اروپایی به این کشور تقویت شد و پیمان های گمرکی گسترش یافت.

 اما بعضی دولت های اروپایی همچنان در مقابل این موضوع ابرو درهم می کشیدند و پرسش های مختلف درباره شرایط اجتماعی اقتصادی و سابقه حقوق بشر ترکیه و آمادگی نداشتن اروپا را مطرح می کردند.

 اما به رغم همه این ناخشنودی ها، اهمیت استراتژیک ترکیه برای اروپا همچنان وسوسه کننده بود. امروزه رهبران ترک نگران آن هستند که هرچه ترکیه به عضویت در اتحادیه اروپایی نزدیک تر می شود، مقاومت در مقابل این موضوع در اروپا افزایش می یابد.

در نخستین قانون اساسی ترکیه که در سال 1924 میلادی تهیه شد دین رسمی اسلام بود اما در تغییر قانونی سال 1928 این ماده قانونی حذف  وبا تاکید بر جدایی دین از سیاست، ترکیه کشوری با حکومت لائیک معرفی شد. بنا بر آخرین آمار موجود در ترکیه حدود 98 درصد جمعیت این کشور را مسلمانان و حدود 2 درصد را مسیحیان و دیگر ادیان تشکیل می دهند.

 زبان ترکیه

 ترکی زبان رسمی و مادری ساکنان ترکیه و یکی از قدیمی ترین زبانهای دنیا به شمار می رود. زبان ترکی جدید که امروزه تحت عنوان ترکی آناتولی  شناخته می شود از ریشه ترکی عثمانی است.

 این زبان به وسیله سلجوقیان در اواخر قرن یازدهم به آناتولی وارد شده است. به تدریج لغات دستور زبان فا رسی وعربی به میزان قابل توجهی به این زبان وارد شد و الفبای عربی رایج شد.  پس از اعلام جمهوری، الفبای لاتین جایگزین الفبای عربی شد. ویژگی زبان ترکی را حروف صدا دار آن می دانند.

شهرهای بزرگ

آنکارا: پایتخت کشور ترکیه در محل تلاقی سه رودخانه قرار گرفته است که مجموع آنها رودخانه هنقره را تشکیل می دهد. آنکارا بر دامنه  و سراشیبی کوهی  واقع  شده  که از جنوب  به شمال کشیده شده  و قلعه ای وسیع بر فراز قله آن قرار گرفته است.

 آنکارا، مرکز بازرگانی و محل عبور کاروان ها بوده و سابقه ای کهن یعنی از ماقبل تاریخ دارد. روزگاری آنکارا مرکز فرمانروایی طايفه گالاتیان در قلمرو مهرداد شاه یونتوس بود.

از روزگار عثمانیان مساجد کوچک و بزرگ بسیار در این شهر برجا مانده که از مشهورترین آنها مسجد عمارت جامع است.این شهر3208000 نفر جمعیت دارد.

استانبول: این شهر بزرگ ترین شهر ترکیه است که در گذشته کنستانتینوپل نامیده می شد. این شهر مشهور به شهر هفت تپه است. استانبول شهری است که دنیای غرب و دنیای شرق توامانند.

مسجد سلطان احمد که با کاشی های آبی رنگش و مناره های بلند قامتش رنگ خاصی را به استانبول بخشیده  سمبل  این شهر است. از دیدینی های دیگر این شهر می توان از مسجد سلیانیه و جزایر زیبای پرنسس و ... نام برد.

اقتصاد

در سال های اخیر ترکیه مقصد اکثر جهانگردان اروپایی شده است و با توسعه سریع تاسیسات تابستانی و زمستانی ، بسیاری از مردم جهان می توانند از تاریخ ، فرهنگ  و اما کن زیبای ترکیه بهره مند شوند.

کشاورزی نقشی عمده در اقتصاد این کشور دارد. گندم، فندق، پنبه، پشم، میوه، جای، تنباکو در ترکیه به فراوانی کشت می شود.

معادن ترکیه عبارتند از زغال سنگ، کروم، آهن، مس، بوکسیت، سولفور و سنگ مرمر. صنایع ترکیه در سال های اخیر به سرعت به سمت توسعه پیش می روند.