تنش تازه پس از ديپلماسى ماهيگيرى

واشنگتن از اظهارات سرگئى ايوانف، به خاطر تهديد به استقرار سيستم هاى موشکى در منطقه کالينينگراد در صورت عدم موافقت دولت آمريکا با پيشنهادات اخير ولاديمير پوتين در خصوص سيستم دفاع ضد موشکى، انتقاد کرد. وزارت امور خارجه و کاخ سفيد مى گويند که اولتيماتوم راه حل مشکل نيست.

بر اساس طرح استقرار دفاع ضد موشکى آمريکا، قرار است  10 هواپیمای رهگیر بدون سرنشین در لهستان و یک سیستم راداری در جمهوری چک مستقر شود و به وسیله آن به رهگیری و ردیابی هرنوع حمله نظامی بپردازد.

به احتمال زیاد امکان برقراری ارتباط میان این هواپیماها و سیستم راداری از یک سو و سیستم هشدار سریع پیشرفته­ آمریکا در قزاقستان فراهم آمده است. البته لازم به ذکر است که بر اساس پیش­بینی آمریکایی­ها این سیستم تا سال 2013 جنبه عملیاتی پیدا نخواهد کرد و واشنگتن در حال مذاکره با ورشو و پراگ در همین زمینه است.

روسیه که از اعضای ناتو نیست به طور طبیعی و استراتژیک به دلیل استقرار این سیستم در اروپای شرقی یعنی در نزديک مرزهاى خود نگران است. سرگئی ایوانف، مشاور ارشد ولادمیر پوتین و وزیر دفاع سابق این کشور گفته است ما نمی­دانیم اروپای شرقی چه نیازی به این سیستم دارد؟ دیمتری پسکف، سخنگوی پوتین هم در مصاحبه اخیر خود با روزنامه گاردین گفته روسیه  احساس فریب­خوردگی از اقدامات آمریکا دارد و این رفتار، مسکو را  به بسط  و گسترش تجهیزات استراتژیک جهت مقابله و خنثی­سازی این پایگاه آمریکا [در اروپای شرقی] وادارخواهد کرد.

شوون مک کورمک، سخنگوى وزارت خارجه آمريکا اعلام کرد که اظهارات تهديد آميز آقاى ايوانف، در حاليکه مذاکرات سازنده اى با روسها در اين زمينه در جريان است، کاملا غير سازنده است.

 تونى اسنو، سخنگوى کاخ سفيد نيز با انتقاد از گفته هاى وى، اظهارات مشابهى داشت. اين بدان معناست که آمريکا حاضر به معامله با روسيه بر سر سيستم دفاع ضد موشکى است، البته نه با شرايطى که مسکو تعيين کرده است.

ظاهرا غرب انتظار شنيدن چنين سخنانى، آنهم از زبان سرگى ايوانف را نداشت. چرا که در اين اواخر مسکو با وجود انتقاداتى که در اين زمينه مطرح مى‌ساخت، غالبا درصدد ارائه پيشنهاداتى براى دستيابى به مصالحه بود و سفر غير رسمى هفته گذشته آقاى پوتين به اقامتگاه خانواده بوش گرچه دستاورد چندانى در پى نداشت اما از لفاظى ها دو طرف عليه يکديگر کاسته بود. ولاديمير پوتين در جريان اين ميهمانى غير رسمى با رييس جمهور آمريکا طي  ماهيگيري  در بندر کنبونک به گفتگو نشست.

اکنون اظهارات مقامات ديپلماتيک آمريکايى مى تواند حاکى از آن باشد که واشنگتن به تدريج به سمت دستيابى به توافق با مسکو نزديکتر مى‌شود. حتى رابرت گيتس، وزير دفاع آمريکا از پيشنهادات آقاى پوتين استقبال کرده، آنها را قابل قبول و باعث افزايش اعتماد طرفين دانسته است، هرچند تاکيد کرده که دليلى براى صرف نظر کردن از ايجاد سيستم دفاع ضد موشکى نيست.

 در اين ميان اروپاييان بويژه نگران اين مسئله هستند که چنين اظهارات تهديد آميزى دقيقا از طرف شخصيتى مطرح شده است که به عقيده بسيارى از رسانه هاى  غربى، بيشترين شانس را براى جانشينى ولاديمير پوتين در انتخابات رياست جمهورى سال 2008 داراست.

به نظر مى‌رسد کشورهاى اروپايى مى‌داند که بايد هر چه سريعتر در خصوص مسئله ايجاد سيستم دفاع ضد موشکى در اروپا با ولاديمير پوتين به توافقاتى دست يابند، چرا که با وى بهتر از جانشينش مى توان زبان مشترک پيدا کرد. ظاهرا اروپا براى چنين منظورى حتى حاضر به دادن امتيازاتى نيز خواهند بود.

احتمال دارد که کرملين نيز دقيقا منتظر چنين واکنشهايى از سوى غرب بوده باشد. ايده استقرار سپر دفاع ضد موشکى در باکو پايتخت جمهورى آذربايجان که به عنوان ايده جايگزين از سوى آقاى پوتين به جورج بوش در اجلاس سران جى 8 ارايه شد با واکنش منفى آمريکا رو به رو شد. ولاديمير پوتين مى گويد که آمريکا بهرت است به جاى استقرار اين سيستم در کشورهاى اروپاى شرقى آنها را در باکو مستقر سازد.

کاندوليزا رايس وزير امور خارجه آمريکا مى گويد روس ها طی یک مدت زمانی به آنچه که ما قصد انجام آن را در زمینه سپر ضد موشکی داریم دائما "نه" گفتند و حال ایده های خود را به ما پیشنهاد می دهند.

 حال ما با آنها موافق نیستیم و معتقدیم که مانند گذشته ما باید در امور مربوط به چک و لهستان پیشرفت کنیم، اما قبول داریم این زمینه ای است که در آن همکاری های روسیه و آمریکا می تواند گام عظیمی را به جلو بردارد.

رییس جمهور آمریکا پیش از اجلاس گروه هشت در مورد نزاع دو کشور بر سر سیستم دفاع موشکی از لحنی آشتی جویانه استفاده کرد و گفت روسیه به اروپا حمله نخواهد کرد.

روسیه دشمن ما نیست و نیازی به واکنش نظامی نیست زیرا ما با روسیه در جنگ نیستیم. روسیه یک تهدید نیست. وی همچنین تلاش کرد انتقادهای چند روز قبل خود از وضعیت دموکراسی در روسیه را تخفیف دهد و گفت  جامعه روسیه از دوران شوروی سابق راه درازی را طی کرده است.

رییس جمهور روسیه روز یکشنبه سوم ژوئن در گفتگویی با روزنامه ایتالیایی کوریرا دلا سرا گفته بود طرح آمریکا برای گسترش سیستم موشکی موجب مسابقه تسلیحاتی جدیدی خواهد شد اما در آن صورت، روسیه مسئول نخواهد بود، چون آمریکا این مسئله را شروع کرده است.

موضوع سپر دفاع ضد موشکى آمريکا در شرق اروپا رفته رفته درحال تبديل به چالشى عظيم ميان واشنگتن و مسکو است و در شرايطى که روسيه خود را آماده برگزارى انتخابات رياست جمهورى مى کند، به موضوعى تبليغاتى براى کانديداهاى انتخابات نيز بدل مى شود که اين خود چالش موجود با واشنگتن را عميق تر مى کند.

در اين شرايط احتمال اينکه روسيه براى تثبيت سياست خارجى خود، به تقويت روابط خود با کشورهاى منطقه از جمله ايران بپردازد افزايش مى يابد و از سوى ديگر تلاش اروپا نيز براى راضى نگاه داشتن مسکو، شرايط تازه اى را در منطقه رقم مى زند.