باید تعهدات مربوط به مالکیت معنوی را بپذیریم

بخش اول از نشست دوم سمینار "ایران و سازمان های بین المللی فرهنگی؛ ظرفیت های همکاری و فرصت های بهره مندی" که 21 مهر در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد، به موضوع "وایپو، مالکیت فکری و ایران" اختصاص داشت که با سخنرانی دکتر سید حسن میرحسینی همراه بود.

 

لينک ==>بخش اول گزارش

 

سید حسن میرحسینی - حقوقدان - اظهار داشت: ارائه تعریفی جامع از حقوق مالکیت معنوی مقدور نیست چرا که این مقوله از نظریه های متفاوتی برخوردار است و در صد سال اخیر هم دچار تحولات عدیده ای بوده و ابعادی متفاوت پیدا کرده است. مالکیت معنوی امروز جنبه های اقتصادی و سیاسی و حقوق بشری به خود گرفته و با تعارضی که در مسائلی چون حق سلامتی و حق دسترسی به اطلاعات و... به وجود آمده، از چارچوب خاص فرهنگی خارج شده است بنابراین تعریف جامع و مانعی از آن نمی توان به دست داد.

 

وی افزود: با وجود این نقیصه، تعریفی متکی بر مصداق های مالکیت فکری وجود دارد که بر اساس امتیاز صاحب حق تعریف می شود و حقوق اقتصادی و حقوق اخلاقی را دربر می گیرد که طبق آن فرد می تواند مانع بهره برداری از حقوق اقتصادی و اخلاقی خود توسط دیگران شود. حق نشر و تکثیر، حق اقتباس، حق افشای اثر، حق حرمت نام، حق دسترسی به آثار و... در مجموعه قوانین داخلی ما هم وجود دارد.

 

نویسنده "مقدمه‌اى بر حقوق مالکيت معنوى" ادامه داد: معمولا تراوشات فکری در حوزه های "صنعت" و "ادب و هنر" در قالب حقوق مالکیت معنوی قابل تحقق است که این حقوق جنبه حمایتی دارد. در مجموع دو شاخه حقوق مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری داریم. حقوقی جانبی هم داریم که معمولا در حقوق ادبی و هنری قرار می گیرد و کاربرد خود را دارد.

 

وی تصریح کرد: اهمیت اقتصادی حقوق معنوی را نمی توان منکر شد. در موافقت نامه های صنعتی، بندهایی مربوط به حقوق مالکیت معنوی وجود دارد که اگر نباشد هیچ کس به ارتباطات میان دولتی و بین المللی در این راستا نمی پردازد. نتیجه این حفاظت ها به توسعه - بویژه توسعه فرهنگی - منجر می شود. کپی رایت خود عاملی در روند توسعه است و هر چه میزان تولیدات ادب و هنر بیشتر شود، محصولات آن افزایش می یابد و اینها همه پایه های توسعه اجتماعی و فرهنگی هستند.

 

میرحسینی تصریح کرد: ابعاد سیاسی این قضیه را نیز نمی توان منکر شد. میزان دانش به معنی میزان قدرت است. اختلافاتی هم که میان کشورهای جنوب و جنوب هست نشان می دهد که این بحث وارد حیطه هایی فراتر از فرهنگ شده و جنبه سیاسی و حقوق بشری پیدا کرده است.

 

وی بر اهمیت حمایت از موضوع مالکیت معنوی در ایران تاکید کرد و ادامه داد: حکومت ها ابتدا برخی آثار فرهنگی و هنری را می پذیرفتند، بعضی ها را سانسور می کردند و برخی را به طور خاص مورد حمایت قرار می دادند. اما به تدریج قوانینی برای حمایت از مولفان و پدیدآورندگان به وجود آمد و مقوله ای چون سرقت ادبی نیز مورد توجه قرار گرفت.

 

 

این دارنده دکتراى حقوق جزا و جرم شناسى افزود: وایپو (کنوانسیون تأسیس سازمان جهانی مالکیت معنوی) که در دهه 70 میلادی تاسیس شد، به پیشبرد و ارتقای حقوق مالکیت معنوی در دنیا می پردازد که این مسئله در بسیاری از کشورهای در حال توسعه بحث برانگیز شده است.

 

وی درخصوص ارتباط ایران با سازمان جهانی مالکیت معنوی خاطرنشان کرد: ما در شاخه مالکیت صنعتی تقریبا با نظام بین الملل هماهنگیم و رویه های قضایی و قوانین مان به خصوص در چند سال گذشته بسیار به آنها نزدیک شده و به این ترتیب به کنوانسیون هایی ملحق شده ایم. ما از نظر شرعی تعارضاتی داشتیم و برخی مراجع کنوانسیون های مختلف را مشروع نمی دانستند. ما در زمینه مالکیت معنوی ادبی و هنری هنوز نیازمند دگرگونی قوانین هستیم. مبانی فقهی با توجه به بحث هایی که انجام شد، مشکلات را از سر راه برداشت و شورای نگهبان نیز این حقوق را پذیرفت و دیگر هیچ ایرادی به آن نگرفته است.

 

 

دکتر میرحسینی اضافه کرد: الان بحث های فقهی ما به جایی رسیده که حتی فقهایی هم که با مالکیت معنوی مخالفت داشتند به دنبال راه حل هایی برای آن رفته اند تا این حقوق به هر شکل رعایت شود. نظام داخلی البته با نظام بین المللی مشکل دارد و اعتقاد من این است که ما نباید بگذاریم جلوی این مباحث گرفته شود تا در آینده و در شرایطی که به طور اجباری باید آنها را بپذیریم، دربسته قبولشان کنیم.

 

به گفته وی، اکنون ما فقط از لحاظ اقتصادی در برخی کنوانسیون های مالکیت ادبی و هنری مشکلاتی داریم ولی کشورمان آن قدر قدرتمند هست که بتواند از پس این تعهدات برآید. باید تعهدات را بپذیریم و حتی به دنبال کسب منافع در این زمینه برویم.

 

در ادامه، حسن فرطوسی از مدیران دفتر آیسسکو در ایران درباره این سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی سازمان کنفرانس اسلامی توضیحاتی را ارائه کرد. وی گفت: آیسسکو در ساختار تشکیلاتی خود چهار بخش موضوعی شامل حوزه مدیریت فرهنگ و ارتباطات، حوزه مدیریت آموزش، حوزه علوم و حوزه روابط خارجی را پوشش می دهد.

 

به گفته وی، آیسسکو خود را سازمانی بین المللی می داند که مبتنی بر مجموعه ای از آرمان های جهان اسلام و اهداف کلان حرکت می کند. نوع نگاه آیسسکو بر مبنای طلب و درخواست است یعنی ابتدا برنامه ای تصویب می شود بعد به کشور مربوطه ابلاغ می شود و این کشور همکار مناسب آن ابلاغیه را به سازمان اعلام می کند.

 

فرطوسی به تمرکز سازمان آیسسکو حول موضوع تنوع فرهنگی اشاره کرد و گفت: آیسسکو معتقد است عدم پایبندی به تنوع فرهنگی ایجاد تنش می کند. همچنین توسعه فرهنگی موجب توسعه جهان اسلام می شود و بطور کلی می توان گفت توسعه پایدار جهان اسلام و گفتگوی تمدن ها از نظریه تا عمل، جزو محورهایی است که در قالب تنوع فرهنگی بررسی می شود.

 

وی دیگر موضوعات مدنظر سازمان متبوعه خود را حفظ میراث معنوی و مادی جهان اسلام، حقوق فرهنگی کودکان و نوجوانان و زنان، توسعه جامعه مدنی، حمایت از دایره المعارف های اسلامی، طرح های تعامل فرهنگی نظیر معرفی پایتخت های جهان اسلام و... عنوان کرد.

 

آخرین سخنران این همایش نیم روزه محمدرضا سعیدآبادی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو بود. او ابتدا به مسئله حاکمیت جهانی پرداخت و عنوان کرد: مشکلات عدیده جهانی چون بازارهای جهانی، فقر، ایدز، نزاع های منطقه ای و مشکلات همه گیر در جهان نیازهایی را به وجود آورده است تا با مکانیزمی مشخص به حاکمیت جهانی منجر شود. این حاکمیت جهانی شامل مجموعه روش هایی در حوزه های عمومی و خصوصی است تا بتوان مشکلات فوق را مدیریت کرد. این فرایند ادامه دارد و از طریق آن منافع بعضا متضاد نیز هماهنگ می شود. بنابراین برخی قوانین حقوق بشری و کارگری و... جنبه عام و الزام آور پیدا می کند و زمینه ساز تشکیل سازمان هایی بین الدولی می شود.

 

وی به لزوم ارتباط بازیگران جدید با یکدیگر در حاکمیت جهانی، وابستگی میان دولت ها و سازمان ها در جریان جهانی شدن و حضور قدرتمند بازیگران غیر دولتی تاثیرگذار در حاکمیت جهانی اشاره کرد و ادامه داد: یونسکو با هدف استقرار صلح و امنیت بشر پایه گذاری شد. این سازمان آزمایشگاه عقاید و افکار، هنجارساز، مرکز مبادله اطلاعات آموزشی و فرهنگی و تسهیل کننده همکاری های بین المللی است.

 

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو افزود: اجزای سه گانه یا تثلیث سازمان ملل متحد برای تحقق صلح جهانی عبارت است از سیاست و دولت و هویت و اجزای سه گانه تشکیل یونسکو برای صلح جهانی شامل آموزش، علوم و فرهنگ و ارتباطات است.

 

سعیدآبادی به تشریح وظایف، کمیته ها و موضوعات کاری یونسکو پرداخت و گفت: با توجه به سازوکارهای نقش آفرینی در یونسکو امکان بین المللی کردن ایده های فرهنگی ایران وجود دارد. ما باید یارگیری و بلوک سازی جدیدی در یونسکو داشته باشیم. نیمی از کشورهای عضو یونسکو تنها تاثیرپذیرند ولی می توان این مسیر را به جاده دوطرفه تبدیل کرد.

 

وی در پایان گفت: یکی از کارهای یونسکو گردآوری گزارش های جهانی در حوزه های مختلف است و ایران باید از مستند کردن دستاوردهای خود این کار را انجام دهد. کار یونسکو استانداردسازی هنجارهای خاصی است که چه ما باشیم یا نباشیم این اتفاق می افتد. بنابراین باید سعی کنیم در این باره ایفای نقش کنیم.