ضرورت بهره مندی از ذخایر ارزی بالا
گفتاری از دکتر مهدی تقوی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که واردات ایران نسبت به صادرات غیرنفتی آن رشد سریع تری دارد و این امر باعث می شود که کشور به نوسانات قیمت نفت حساس تر شود. قیمت نفت که در ماه ژوئیه( تیرماه) ۱۴۷ دلار در هر بشکه بود، اخیرا در اثر بحران اقتصادی جهانی به زیر ۹۰ دلار رسیده است.
گفتاری از دکتر مهدی تقوی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
نظام سرمایه داری پیبش از ارائه تئوری های اقتصادی کنز( 1936) نوسانات اقتصادی را که اکنون نیز شاهدیم، داشت و از این نوسانات به عنوان ادوار تجاری نام برده می شود، این نوسانات امری طبیعی در ساختار اقتصاد سرمایه داری است. زمانی که در این نظام، اقتصاد با رونق شدید مواجه باشد برخی از نیروها آن را به سوی رکود می کشاند و در صورت وجود رکود، نیروها اقتصاد را به سوی رونق می کشانند.
اما همواره طول رونق در مقایسه با رکود در ساختار اقتصاد سرمایه داری بیشتر است. در واقع اگر یک سیگل 8 ساله را در نظر بگیریم دو سال از آن، رکود اقتصادی است و 6 سال از آن، رونق اقتصادی است.
پیش از دهه 70 اقتصادهای کنزی، سیاست های تثبیتی را از سوی دولت ها به اجرا در می آوردند، یعنی دولت در زمان رونق شدید، با افزایش مالیات ها و کاهش هزینه ها، سیگل اقتصادی را آرام می کرد و در زمان رکود شدید، مالیات ها را کاهش و مخارج را افزایش می داد.
اما اوایل دهه 70 با روی کار آمدن خانم تاچر در انگلیس و آقای ریگان در امریکا، اقتصاد کنزی کنار گذاشته شده و عقاید نئولیبرال ها انتخاب شد، بر اساس باور آنها از آنجا که اقتصاد سرمایه داری است و دولت نباید در اقتصاد دخالت کند، دولت ایران نیز اکنون در حال پیاده سازی همین اصول با انجام اقداماتی چون حذف یارانه ها و خصوصی سازی است.
بنابراین نوسانات اقتصادی در ذات اقتصاد سرمایه داری است. حال این نوسانات یک دوره ای دارد، با بحران مسکن در ایالات متحده امریکا، سیر نزولی اقتصاد سرمایه داری آغاز شد و اکنون این سیر تشدید شده است، این دوره رکود ممکن است شش ماه تا یک سال دیگر ادامه داشته باشد اما مجددا اقتصاد امریکا به سوی رونق می رود.
با کمک 700 میلیارد دلاری دولت امریکا به موسسات و شرکت های تجاری، به نوعی بازگشت به اقتصاد کنزی را شاهدیم.
زمانی که رکود اقتصادی در ساختار سرمایه داری آغاز می شود، تولید صنایع کاهش می یابد و در این صورت، نرخ رشد بیکاری افزایش و میزان دستمزدها کاهش پیدا می کند اما با ادامه روند نزولی دستمزدها، مجددا تولید و در نهایت درآمد صنایع افزایش می یابد.
با کاهش میزان تولید صنایع که ناشی از رکود اقتصادی است؛ تقاضا برای انرژی در بازارهای جهانی پایین آمده و در این شرایط ممکن است دولت های از ذخایر خود استفاده می کنند که این کار، عرضه انرژی را زیاد و قیمت نفت را کاهش می دهد.
با این وجود زمانی که دوران رکود اقتصادی به پایان رسیده و اقتصاد رونق خود را دوباره به دست آورد، قیمت نفت نیز رو به رشد می گذارد، البته ممکن است افزایش قیمت نفت به میزانی که چندی پیش افزایش یافته بود؛ نباشد چراکه ذخایر نفتی، توان تولید و منابع انرژی جایگزین محدود است، اما با افزایش نرخ رشد اقتصادی، میزان تقاضای انرژی افزایش یافته و به تبع آن قیمت نفت نیز بالا می رود.
اما درس سیاستی بحران کنونی اقتصاد برای دولت ها این است که ذخایر ارزی خود را افزایش داده و حفظ کنند، در شرایط کنونی کشورهایی چون کویت، عربستان یا امارات به واسطه ذخایر ارزی بالا( بیش از 300 میلیارد دلار) با مشکل مواجه نیستند اما ایران ذخایر ارزی محدودی دارد، بنابراین ممکن است بحران کنونی تبعات سنگینی برای اقتصاد این کشور داشته باشد.
نظر شما :