مذاکرات ایران و امریکا؛ منفعتی برای دو کشور

روز گذشته جلال طالبانى رئیس جمهور عراق اعلام کرد که ايران آماده مذاکره با امريکا در همه زمينه‌ها است، او تاکيد کرد که رئيس جمهور ايران آمادگى کشورش را براى مذاکره با امريکا به دولت بغداد ابلاغ کرده است.

 

با توجه به تلاش های مقامات عراقی برای برگزاری هرچه زودتر دور چهارم مذاکرات تهران و واشنگتن در مورد اوضاع کشورشان، دیپلماسی ایرانی این موضوع را در گفت و گوی با دکتر سیروس برنا بلداجی، کارشناس خاورمیانه و متخصص عراق، بررسی کرده است.

 

اصل انجام مذاکره در دور چهارم، برنامه و چهارچوب زمانبندی شده ای بود که از قبل روی انجام این مذاکرات به‌صورت ادواری از طرف هر سه طرف ایران، امریکا و عراق صورت گرفته بود.

 

 در عین حال طبیعی است که مهمترین مشکلی که رهبران و دولتمردان عراقی در فرایند دولت- ملت سازی عراق نوین دارند، تعارض منافعی است که ایران و امریکا در بستر پرونده عراق با یکدیگر دارند، از این رو دولتمردان عراق تلاش می کنند ضمن آنکه از هر دو طرف امریکا و ایران، امتیاز طلبی لازم را در مناسباتشان داشته باشند؛ برای تلطیف مناسبات آنها نیز گام بردارند چراکه به نسبت تحقق این امر، میزان هزینه ای که در فرایند دولت- ملت سازی عراق باید پرداخت کنند، کاهش می یابد.

 

به طریق اولی هرچه روابط ایران و امریکا به‌طور کلی بهبود یابد، قطعا کمک موثری نیز به روند تحولات سیاسی عراق خواهد شد. بنابراین علت و انگیزه اصلی پیگیری برگزاری دور چهارم مذاکرات در مورد عراق- که بیشتر نیز از سوی عراقی ها دنبال می شود- را باید در اهداف مقامات این کشور از جمله وزیر خارجه عراق که فردی کارکشته و با تجربه است، جستجو کرد.

 

امریکا از حدود یک سال پیش تاکنون بیشتر به‌دنبال یک عراق بدون ایران بوده و تلاش می کند نفوذ ایران را در داخل عراق کاهش داده، به زعم خود از میزان خشونت ها  در این کشور بکاهند و هزینه های مادی و انسانی واشنگتن در عراق را پایین آورد.

 

از سوی دیگر باید بستر مذاکرات سه جانبه در درون پرونده عراق را زمینه ای برای مذاکرات دو جانبه تهران و واشنگتن نیز قلمداد کرد، به نظر می رسد بزرگترین سودی که امریکاییان به‌ویژه جمهوریخواهان از ادامه مذاکرات با ایران در مورد عراق می برند- با توجه به تحولات داخلی امریکا و نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری در این کشور- این است که نشان دهند روند تحولات در عراق رو به جلو است و خشونت ها، کاهش یافته و فرایند دولت- ملت سازی، گام به گام پیش می رود و چنین فضایی می تواند برگ برنده ای برای جمهوری خواهان باشد.

 

بنابراین تلاش می کنند از طریق ادامه این مذاکرات، نظر مساعد ایران را جلب کنند که این فرایند با هزینه کمتر و شتاب بیشتر پیش رود.

 

واقعیت موضوع این است که هم امریکاییان و هم ایرانیان می دانند که دیوار بلند بی اعتمادی بین دو کشور به این سادگی ها فرو نمى ريزد، لذا شهروندان هر دو کشور نیز به این نتیجه رسیده اند که به این زودی ها نمی توان شاهد ماحصل مناسبات و مذاکرات بین دو طرف بود.

 

 بستر واقعی مذاکرات پشت میز مذاکره، بحثی است که امریکاییان از ابتدا به‌دنبال آن بودند؛ آنها تلاش می‌کردند دستور کار مذاکرات را بصورت یک مجموعه دنبال کنند، موضوعاتی چون فرایند صلح اعراب و اسرائیل یا به تعبیر آنها حمایت ایران از تروریسم و دخالت تهران در عراق یا حقوق بشر داخل ایران و ... از جمله موضوعاتی بوده که در این مجموعه از ابتدا دنبال شده است.

 

اما در عین حال ایران نیز در سه دور مذاکره قبلی با این ادبیات وارد مذاکره شده که طرف امریکایی را متهم به تسری خشونت در خاورمیانه به بهانه ایجاد دموکراسی و دخالت در امور داخلی کشورها کرده و به این ترتیب آنها را مقصر اصلی وضعیتی که در عراق و منطقه پیش آمده است، معرفی می کند.

 

بر این اساس ادبیات و وگفتمانی که در مذاکرات پیشین وجود داشته، بیشتر شبیه مقصر دانستن طرف مقابل بوده که ادبیاتی سنگین است. در دوره های پیشین هنوز فضایی برای مذاکرات سازنده فراهم نشده بود اما در مجموع باید مذاکرات را به نفع دو طرف ارزیابی کرد.

 

در عین حال ایران نیز مسائلی در داخل عراق دارد، از جمله بحث ضرورت اخراج منافقین یا مجاهدین خلق از این کشور که می تواند برگ برنده ای در دست ایران باشد، امتیاز دیگری که ایران در بستر این مذاکرات می تواند دریافت کند؛ نوعی مفاهمه و توافق با امریکا در زمینه عراق است که  ما به ازای خارجی آن در بستر مناسبات بین المللی ایران، کاهش فشار جهانی، دست کم در زمینه موضوع هسته ای کشور خواهد بود، لذا به نظر می رسد این دو موضوع، موضوعات اولویت دار در دور چهارم مذاکرات تهران و واشنگتن خواهد بود.

 

در ادامه مذاکرات، طبیعی است امریکاییان تلاش خواهند کرد طرف ایرانی را متقاعد کنند فشاری را که بر گروه ها، احزاب، نهادهای مدنی و شهروندان عراقی برای تشکیل جنبش مقاومت در برابر نهایی سازی توافقنامه امنیتی عراق و امریکا گذاشته است، کاهش دهد.

 

اما معتقدم با توجه به اینکه روند نهایی سازی موافقتنامه امنیتی بغداد- واشنگتن در مجموع روندی رو به جلوست؛ این مذاکرات به امریکاییان کمک می کند به برخی از اهدافشان که همانا توجیه کردن مقامات ایرانی است؛ دست یابند و بعید است که این مذاکرات منجر به تغییر چندانی در محتوای توافقنامه امنیتی شود، البته طبیعی است که چنین تغییری باید در نهایت از سوی طرف عراقی و امریکایی صورت گیرد.