پارادوکس بودن یا نبودن اوباما

موضوع سخنرانی روسای جمهور ایران و آمریکا در سازمان ملل در حالی به بحث داغ برخی از رسانه های دنیا تبدیل شده است که عدم حضور روسیه در جلسه گروه 1+5 برای بررسی پرونده هسته ای ایران و همچنین تمایل مسکو برای لغو دیدار اخیر وزرای خارجه آمریکا پیرامون این موضوع به گمانه زنی ها در مورد آینده روابط مسکو و واشنگتن شدت بخشیده است.

تحلیلگران عدم تمایل کرملین برای تدارک قطعنامه ای دیگر علیه ایران در شورای امنیت را آخرین نشانه از روند فزاینده ابری شدن روابط میان روسیه و آمریکا قلمداد کرده و معتقدند که باید در انتظار بارانی شدن این هوای ابری نیز نشست. این در حالی است که آخرین اظهارنظر مقامات روسی از روندی دیگر حکایت داشته و به نظر نمی رسد که ابرهای تیره در این آسمان بارانی ماندگار باشند.

"ویتالی چورکین"، سفیر روسیه در آمریکا و سخنگوی سابق وزارت خارجه اتحاد جماهیر شوروی معتقد است که در تاریخ روابط شوروی و اکنون روسیه و آمریکا همیشه یک نوع عقلانیت حکم فرما بوده است و هیچ وقت اختلاف شدیدی میان آنها وجود نداشته و اکنون هم وجود ندارد. او تاکید کرد که مشکل بر سر اقدامات اخیر روسیه در گرجستان است. اما این مشکلی نیست که خسارات جبران ناپذیری را سبب شده باشد.

این اظهارات در حالی بیان می شوند که تنها حدود سه ماه دیگر تا پایان دوره ریاست جمهوری جورج بوش وقت باقی مانده است. از این رو به نظر می رسد که مسکو ترجیح می دهد هر نوع تغییر در فضای سرد مناسبات آمریکا و روسیه را به پس از برگزاری این انتخابات موکول کند. زیرا این احتمال وجود دارد که نامزد دموکرات ها با رویکردهایی متفاوت در سیاست خارجی و تعامل با روسیه جای جورج بوش را بگیرد.

نتایج یک نظرسنجی اخیر در روسیه نیز نشان می دهد این امیدواری به حضور چهره ای جدید که طرفدار دیپلماسی و گفت و گو با مخالفین است، نمی تواند پر بیراه باشد. بر اساس این نظر سنجی که توسط مرکز تحقیقات افکار عمومی در روسیه صورت گرفته است، 27 درصد روس ها امیدوارند که باراک اوباما از حزب دموکرات به کاخ سفید راه یابد و تنها 6 درصد از آنها حامی حضور مک کین از حزب جمهوریخواه در سمت ریاست جمهوری آمریکا هستند.

هرچند که دو نامزد رقیب در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تهاجم اخیر روسیه به گرجستان را محکوم کرده اند، اما نامزد جمهوریخواهان علی رغم اوباما که خواستار حل مسائل این چنینی از طریق رویکردی چند جانبه است، از اتخاذ مواضعی سرسختانه علیه مسکو حمایت می کند.

برخی اظهارات مک کین نظیر این که روسیه باید به خاطر حمله به گرجستان از گروه 8 اخراج شود، باعث شده است که مسکو با نگرانی به انتخابات آینده در آمریکا چشم بدوزد. راه یابی یک رئیس جمهور جمهوریخواه دیگر به کاخ سفید می تواند به معنایی تداوم روند کنونی در مناسبات مسکو و واشنگتن و ترسیم دورنمایی تیره تر در این مناسبات باشد. این در حالی است که ورود اوباما به عرصه قدرت می تواند فصل تازه ای از روابط برای دو طرف را نوید دهد.

بدون شک در چنین فضایی وجود رئیس جمهوری در واشنگتن که طرفدار دیپلماسی به جای جنگ با دشمنان است، اثربخش تر خواهد بود. به گفته زلمای خلیل زاد، سفیر آمریکا در سازمان ملل هیچ راهی جز پرکردن شکاف جدیدی که میان روسیه و آمریکا پدید آمده است، وجود ندارد.

بدین ترتیب در حالی که جورج بوش چند روز پیش آخرین سخنرانی خود را به عنوان رئیس جمهور آمریکا در سازمان ملل ایراد کرد، دیمیتری مدودف، رئیس جمهور و ولادیمیر پوتین، نخست وزیر روسیه بررسی احتمالات و انتخاب رئیس جمهوری دموکرات یا جمهوریخواه در آمریکا را آغاز کردند. مقامات روسی معتقدند کرملین امیدوار است که باراک اوباما بر این مسند تکیه زده تا راه برای بروز تغییر در برخی از محورهای سیاست خارجه واشنگتن هموار شود.

در آن صورت این سوال مطرح خواهد شد که پس از پیروزی وی در انتخابات آتی آمریکا و بروز همگرایی جدید میان مسکو و واشنگتن، پرونده هسته ای ایران در شورای امنیت چه سرنوشتی را پیدا خواهد کرد؟

هم اکنون یکی از موانع اصلی صدور این قطعنامه ها عدم همکاری روس ها در قالب گروه 1+5 است. هرچند که چین هم به زعم آمریکا، فرانسه و انگلیس یکی دیگر از اعضای نامتجانس در این گروه محسوب شده است، اما چینی ها نیک می‌دانند که تنها به پشت گرمی روسیه است که مخالفت هایشان با تحریم های جدید علیه ایران خریدار دارند.

 واگرایی اخیر در روابط مسکو و واشنگتن پس از جنگ گرجستان اگرچه ریشه اصلی مانع تراشی های اخیر روس ها در گروه 1+5 تلقی شده، اما در واقع انتخاب تاکتیک انتظار و بی اعتنایی از سوی مسکو را در موقعیتی که سیاست خارجی واشنگتن در آستانه تحولی جدید قرار گرفته است، باید منشا بی رغبتی روسیه برای مشارکت در اقدام علیه ایران تلقی کرد.

این بدان معنا است که با انتخاب اوباما به عنوان رئیس جمهور آتی آمریکا باید خیلی زود شاهد تحرکی جدید در گروه 1+5 بود.

 با توجه به اعتقاد اوباما به کنترل برنامه های هسته ای ایران و سابقه حمایت دموکرات ها از اعمال تحریم های شدید در دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون و همچنین همسویی مسکو با یک رئیس جمهور دموکرات در آمریکا، صدور قطعنامه های تازه علیه ایران طی ماه های اولیه از دوران زمامداری اوباما دور از ذهن نخواهد بود.   

از این رو در حال حاضر صرف نظر از حقانیت کشورمان برای دستیابی به فن آوری هسته ای، منافع تهران با توجه به اختلافات به وجود آمده میان اعضای گروه 1+5 اقتضا می کند که این اختلافات همچنان به قوت خود باقی بمانند. حضور اوباما در قدرت به معنای پایان این اختلاف ها است و تنها اتفاقی که می تواند تا حدی تداوم این اختلافات را تضمین کند، پیروزی جان مک کین در انتخابات آتی خواهد بود.