حوادث قفقاز؛ زمینه ساز توسعه همکاری‌های منطقه‌ای
نویسنده خبر:
مهدی سنایی
تحولات اخیر قفقاز این زمینه ذهنی را برای کشورهای منطقه بوجود آورده که بیش از ابزارهای خارج از منطقه، باید از ساز و کارهای منطقه ای برای تامین امنیت، بهره برد. يادداشتى از مهدى سنايى، کارشناس مسائل سياسى
با توجه به افزیش فعالیت دستگاه دیپلماسی ایران در حوزه قفقاز، آسیای مرکزی و خزر، همچنین سفرهای منوچهر متکی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به باکو، مسکو و تفلیس طی هفته گذشته آشنایی با ماهیت و اهداف دیپلماسی قفقازی ایران به‌ویژه در مقطع کنونی که تنش های امریکا و روسیه در مورد گرجستان همچنان ادامه دارد، ضروری به نظر می رسد.
مهدی سنایی نماینده مردم نهاوند، استادیار دانشگاه تهران و رئیس دفتر مطالعات قفقاز، در اين یادداشت شفاهى به بررسی دیپلماسی قفقازی پرداخته است که در ادامه می خوانید.
تحولات هشتم آگوست در قفقاز، نتایجی را درعرصه های بین المللی، منطقه ای و حتی در روابط دو جانبه کشورهای این حوزه، به‌دنبال داشته که در سطوح مختلف قابل بررسی است.
یکی از حوزه های تاثیر گذاری این حوادث در سطح منطقه ای است که به دو شکل قابل بحث است، اول، کشورهای منطقه نسبت به حوادثی که پیرامونشان در حال رخ دادن است، حساس شده و دریافته اند که اوضاع آنگونه که گمان داشتند؛ تحت کنترل نیست.
زمانی‌که آتش جنگ به سرعت در قفقاز شعله ور شد، کشورهای همسایه دریافتند که امکان خروج حوادث از کنترل و ایجاد نا امنی جدی وجود دارد، به این دلیل کشورهای منطقه در پی نظارت و بررسی اوضاع موجود در آمده و تلاش دارند آینده قابل پیش بینی را برای منطقه فراهم سازند.
دوم، تحولات اخیر به گونه ای شکست همکاری های بین المللی را در این منطقه نشان داد، سال هاست که منطقه تحت نفوذ پیمان آتلانتیک شمالی( ناتو) است و اتحادیه اروپا، امریکا و حتی اسرائیل در کشورهای این حوزه سرمایه گذاری کرده اند و گمان می شد که توازن نیروها یا توازن قوا میان روسیه و کشورهای فرا منطقه ای، نظم را در منطقه برقرار می کند و یا ناتو به شکلی تامین کننده امنیت منطقه خواهد بود. اما این حوادث نشان داد که روابط میان مسکو و واشنگتن بسیار شکننده است.
از دیگر نتایج جنگ قفقاز، افزایش اهمیت همکاری های منطقه ای است و تحولات اخیر این زمینه ذهنی را برای کشورهای منطقه به‌وجود آورده که بیش از ابزارهای خارج از منطقه باید از ساز و کارهای منطقه ای برای تامین امنیت بهره برد.
در مجموع این حوادث، زمینه ذهنی افزایش همگرایی میان قدرت های منطقه را فراهم ساخته و طبیعتا با توجه به موضع مخالف جمهوری اسلامی ایران در برابر ایالات متحده امریکا و ناتو، تهران علاوه بر قرار گرفتن در مرکز توجه قدرت های ذی ربط، می تواند در تحولات منطقه ای تاثیر گذاری بیشتری داشته باشد.
با این کار، ایران راهکارهای سازنده ای در حل موضوع هسته ای به‌دست آورده و در بازار انرژی می تواند فضای بازی بیشتری را برای خود ایجاد کند.
دیپلماسی قفقازی ایران و رفت و آمدهای دیپلماتیک مقامات جمهوری اسلامی به کشورهای حوزه قفقاز در این راستا بسیار پسندیده است، اما باید منتظر طرح روشن وزارت امور خارجه کشور در این زمینه بود؛ این دیپلماسی نوپا و تازه است و باید منتظر مشخص شدن تفاوت های آن با سایر طرح ها از جمله پیشنهادات روسیه، طرح همکاری 2+3 ترکیه و دیگر پیشنهادات بود.
مجموعا مواضع دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نسبت به حوادث و تحولات اخیر قفقاز، محتاطانه و مثبت بوده و این احتیاط به معنای انفعال نیست بلکه باید احتیاط همراه با فعالیت و کنش جدی را دنبال کرد.
مواضع اعلام شده از سوی دستگاه دیپلماسی ایران در ارتباط با تحولات قفقاز، روشن و شفاف بوده و تهران ضمن عدم دخالت در تنش های پیش آمده، خواستار خاتمه درگیری ها شده بود و اکنون نیز گفت و گوهای دیپلماتیک خود را با کشورهای ذی نفع افزایش داده است.
با این وجود باید منتظر طرح روشن ایران در قبال قفقاز بود، مهم است دستگاه دیپلماسی کشور بتواند ابتکار عملی را در دست داشته باشد که بر اساس آن در موضوع هسته ای، صدور و انتقال انرژی و ارتقای سطح همکاری ها با روسیه و جمهوری های منطقه، بهره لازم را ببرد.
تحقق این اهداف نیازمند طرحی جدی و تلاشی ویژه است که نتیجه آن باید ارتقای جایگاه و اهمیت تحولات قفقاز، آسیای مرکزی و خزر در سیاست خارجی ایران باشد چراکه این عرصه، عرصه فرصت ها و تهدیدات برای جمهوری اسلامی ایران است.
نظر شما :