ورزش؛ تیغ دو لبه

بعد از اینکه هفته گذشته عبدالله گل رئیس جمهور ترکیه برای تماشای دیدار تیم های ملی فوتبال کشورش و جمهوری ارمنستان به این کشور سفر کرد، حال خود او در نامه ای به سرژ سرکیسیان رئیس جمهور ارمنستان، از او دعوت کرده است تا برای تماشای دیدار برگشت این دو تیم که سال آینده میلادی در ترکیه برگزار خواهد شد، به این کشور سفر کند.

 

اساس نوشته شدن این مطلب برگزاری مسابقه فوتبال مقدماتی جام جهانی 2010 آفریقای جنوبی بین تیم های ملی ترکیه و ارمنستان در ایروان است که حضور آقای عبدالله گل رئیس جمهور ترکیه و نواخته شدن سرود ملی این کشور برای اولین بار در خاک ارمنستان شکل گرفت و مسابقه علیرغم تنش های سیاسی بین دو کشور در محیطی آرام و بر اساس اصول جوانمردی که از اهداف عالیه فدراسیون جهانی فوتبال است برگزار شد و یک بار دیگر قدرت ورزش را در دوستی و نزدیک کردن کشورها به یکدیگر نشان داد.

 

در پی آن میشل پلاتینی رئیس فرانسوی اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) با ابراز خوشحالی از این رویداد اظهار داشت: "پیام این مسابقه پیام امید در منطقه ای است که به امید نیاز دارد." و قبل از آن اورهان پاموک نویسنده جهانی ترکیه و برنده جایزه نوبل ادبیات از قتل عام ارامنه ابراز تاسف کرده بود که مشکلاتی را برای او به وجود آورد.

 

در این مطلب کوتاه سعی شده است تا سویه انسانی ورزش و همچنین استفاده ابزاری از آن در عرصه های دیگر با استفاده از چند رخداد تاریخی یادآوری شود. طبیعی است این تنها برشی است کوچک از این مقوله وسیع که پرداختن همه جانبه به آن در قالب این مطلب مختصر نمی گنجد.

 

"بارون پیر دوکو بورتن" بنیانگذار فرانسوی المپیک نوین، اندیشه ای که وی را به سمت برگزاری چنین مسابقه ای کشاند این طور تفسیر می کند: "تاریخ به ما یادآوری می کند که ملت ها طالب صلح و همزیستی مسالمت آمیز با همدیگر هستند و منشور المپیک از دل چنین خاستگاه انسانی بیرون آمده است."

 

ورزش می تواند نمایندگان همه کشورهای جهان را ورای تفاوت های آشکار آنها در زبان، رنگ، نژاد، ایدئولوژى ها، فرهنگ ها و... در کنار یکدیگر قرار داده و صحنه های شورانگیز انسانی را بیافریند و اصولا پنج حلقه متصل به هم که سمبل پنج قاره جهان بوده و بر روی پرچم سفید المپیک که نماد پاکی است نقش بسته، خواهان همین ترکیب انسانی است.

 

اما اگر باز هم از تاریخ کمک بگیریم می بینیم که بعضی از سیاست مداران از ورزش در راستای اهداف سیاسی و جاه طلبی های خود استفاده ابزاری می کنند. حمیدرضا صدر در کتاب "روزی روزگاری فوتبال" چنین می نویسد: "برگزاری جام جهانی 1934 در ایتالیا نخستین قدرت نمایی فاشیسم و موسولینی به جهانیان بود. جیووانی مائورو نماینده ایتالیا در فیفا صراحتا ابراز کرد میهمانان حاضر در جام جهانی قدرت مردانه و نیروی غیرقابل مهار ایتالیای ها در دوره موسولینی را خواهند دید. پیغام موسولینی به تیم ملی ایتالیا قبل از دیدار نهایی تفکر حاکم بر ایتالیا هم بود؛ یا پیروز شوید یا بمیرید."

 

در دهه 70 ریچارد نیکسون رئیس جمهور وقت آمریکا با اعزام تیم ملی تنیس روی میز آمریکا به چین – که بعدها به دیپلماسی پینگ پونگ معروف شد – توانست با استفاده ابزاری از ورزش با جمهوری خلق چین رابطه سیاسی برقرار کند. طبیعتا این اقدام گام اول و در عین حال قدمی اساسی در جهت اهداف سیاسی آمریکا بود که بعدها با سفر نیکسون به پکن تکمیل شد.

 

دو سال پیش و قبل از برگزاری جام جهانی 2006 در آلمان، رژیم صهیونیستی و گروه های طرفدار آن در آلمان خواستار عدم حضور تیم جمهوری اسلامی ایران در این جام شدند و ظاهرا این واکنشی بود به سخنان یک مقام ارشد ایرانی درباره این رژیم. اما سویه انسانی ورزش در قالب سخنان سپ بلاتر رئیس فیفا نمود پیدا کرد که حضور تیم فوتبال ایران را در جام جهانی قطعی دانست و صراحتا یادآور شد که ورزش از سیاست جداست.

 

موضع گیری شجاعانه بلاتر پاسخ صریح و شفافی بود به همه کسانی که می خواستند از لبه دیگر این تیغ استفاده کنند. او در سخنان خود هدف عالی منشور المپیک را در دوستی ملت ها و صلحی پایدار برای همه جهانیان بار دیگر متذکر شد. ورزش پاسدار کرامت انسانی است و هر اقدامی را که در جهت لکه دار کردن آن صورت گیرد محکوم می کند.