توافقنامه امنيتى امريکا و عراق؛ راهى براى حضور بلند مدت ابرقدرت در منطقه

توافقنامه امنيتى امريکا وعراق که طراحى شده توسط مقامات دفاعى، امنيتى و سياست خارجى ايالات متحده امريکا براى برنامه ريزى حضورى بلند مدت، جدى  و هدف دار در منطقه خاورميانه و خليج فارس است، در حال نزديک شدن به مرحله امضا و پس از آن اجراست.

 

نيروهاى نظامى امريکا که پنج سال متمادى را در عراق سپرى کرده اند، على رغم خستگى و ميل به اتمام دوره خدمت و بازگشت به وطن، اکنون بايد خود را براى ادامه حضور فعال در عراق پس از جنگ آماده کنند و اين در حالى است که مردم عراق، رغبتى به ادامه اين حضور ندارند.

 

مقامات ارشد ايالات متحده امريکا پيش از اعلام زمان بندى مشخص براى خروج نيروهاى نظامى خود از خاک عراق به فکر راهکارى براى حفظ پايگاه نظامى خود در منطقه افتاده و طرحى را با نام پيمان امنيتى امريکا و عراق در اين رابطه ارائه کردند که در صورت تصويب از سوى مراجع قانونى دو کشور، زمينه را براى حضور بلند مدت نيروهاى امريکايى و به تبع آن ادامه نفوذ و اعمال نظر مقامات اين کشور در عراق و اوضاع و تحولات منطقه  فراهم مى سازد.

 

از همين رو ايران و کشورهاى عربى منطقه از ابتداى طرح اين موضوع به مخالفت با آن پرداخته و تصويب اين پيمان امنيتى را راهى براى تمديد دخالت هاى امريکا در خاورميانه قلمداد کردند که بى شک با منافع ملى کشورهاى منطقه و استقلال آنها منافات داشته و حتى مى تواند ناقض تماميت ارضى اين کشورها نيز شود.

 

به تازگى ديدارها و مذاکرات مقامات عراقى و امريکايى به گونه اى پيش رفته است که نزديکى زمان نهايى شدن پيمان امنيتى بغداد- واشنگتن را گوشزد مى کند و اين در حالى است که وقايع، خلاف نظر و ديگاه مردم عراق  و کشورهاى منطقه در حال پيش روى است.

 

مردم و برخى نهادهاى داخلى عراق که معتقدند امضاى تفاهم‌نامه جديد ميان بغداد و واشنگتن نقض حاکميت کشورشان است و هم اکنون زمان خروج اشغالگران آمريکايى از عراق فرا رسيده است، به واقع توان و قدرت ايستادگى در برابر توافق دولتمردان خود و امريکاييان را ندارند و حتى مقامات عراقى نيز به خوبى بر خلع سلاح بودن در برابر سياست هاى ايالات متحده و بازى هايى که براى اجرا در صحنه عراق دارد، واقفند.

 

اما کشورهاى عربى منطقه هم به‌واسطه فقدان وحدت و اشتراک ديدگاه در مسائل و امور منطقه اى، اين بار هم به مانند قبل، توان و اراده مخالفت و ايستادگى در مقابل نفوذ قدرتى فرامنطقه اى را در خود نمى بينند و به همين دليل از هرگونه اقدام عملى و جدى در ارتباط با پيمان امنيتى امريکا و عراق، خوددارى کرده و سکوت پيشه کرده اند.

 

ترکيه نيز با وجود آنکه به نظر مى رسد مخالف امضاى اين توافق نامه است، هنوز موضع رسمى در اين باره اعلام نکرده است. تنها مخالف سرسخت نهايى شدن پيمان امنيتى امريکا و عراق در منطقه، ايران است که در صورت توافق دو طرف بغداد و واشنگتن، عملا راه بجايى نخواهد برد.

 

با وجود آنکه مقامات سياسى و نظامى عراق بارها به ايران به‌عنوان کشور هم مرز و همسايه خود تضمين داده اند که توافقى خلاف امنيت اين کشور نداشته و اجازه نخواهند داد عراق به پايگاهى براى حمله کشورى به خاک ايران تبديل شود، اما رايزنى هاى مقامات سياست خارجى عراق و امريکا حاکى از آن است که تصميم گيران عراقى نيز هم پيمان شدن با ايالات متحده امريکا را در شرايط کنونى بيش از ساير فاکتورها به صلاح کشورشان ارزيابى مى کنند.

 

روز پنجشنبه کاندوليزا رايس، وزير امور خارجه آمريکا، برای ديدار با مقام های عراقی و فرماندهان ارتش آمريکا به طور غير منتظره وارد بغداد شد. سفر خانم رايس به عراق در زمانی صورت گرفته که آمريکا و عراق همچنان در حال مذاکره بر سر پيمان امنيتى هستند.

 

طى مذاکرات رايس و هوشيار زيبارى همتاى عراقى او، افق روشنى از توافق دو طرف براى امضاى پيمان امنيتى مورد نظر، پديدار شد.

 

کاندوليزا رايس در کنفرانس مطبوعاتى مشترک با همتاى عراقى خود گفت که توافق بر سر افزايش مدت زمان حضور سربازان آمريکایی در عراق نزديک است. وى افزود" اين يک حقيقت غير قابل کتمان است که مذاکره کنندگان خيلی به توافق نهايی نزديک شده اند، ولی اين به معنای آن نيست که بگوييم در حال حاضر توافق حاصل شده است و يا امروز به آن دست خواهيم يافت."

 

از سوى ديگر، هوشيار زيباری صراحتا خواستار ارائه جدول زمان بندی روشن از سوی ايالات متحده آمريکا برای خروج ارتش اين کشور از عراق شد. آقای زيباری گفت : " توافق از جمله در خصوص زمان بندی خروج، بسيار نزديک است و احتمالا در اوايل ماه سپتامبر به پارلمان عراق ارائه می شود. گفت و گو ها هم اکنون در جريان است و پيشرفت زيادی حاصل شده و توافق نزديک است."

 

به گفته زيباری، توافقنامه امنيتی عراق با آمريکا جايگزين قطعنامه شورای امنيت سازمان ملل متحد خواهد شد که حضور آمريکا را در کشورش مشروعيت می بخشد.  پيمانى که  به موجب آن نيروهای ايالات متحده آمريکا پس از پايان سال جاری همچنان در عراق باقی می مانند. اين در حالى است که مهلت قانونی آمريکا  از سوی سازمان ملل متحد برای حضور نظامی در عراق، دسامبر امسال به پايان می رسد.

 

به نظر مى رسد زمان خروج نيروهاى امريکاى از خاک عراق، اصلى ترين موضوع اختلاف برانگيز ميان امريکا و عراق در امضاى پيمان امنيتى بين دو کشور است. بغداد خواستار آن است که در اين قرداد، جدول زمانى مشخصی برای خروج نيروهای آمريکايی از عراق گنجانده شود. همچنين  مستثنی شدن نيروهای آمريکايی از قوانين عراق و وضعيت زندانيان در اختيار ارتش ايالات متحده آمريکا ميان واشينگتن و بغداد ، از ديگر موارد اختلاف دو طرف است که براى امضاى پيمان امنيتى بغداد- واشنگتن بايد بررسى و رفع شود.

 

اين در حالى است که شوراى سياسى امنيت ملى عراق هم به تازگى  براى امضاى يادداشت تفاهم با امريکا سه پيش‌شرط‌ تعيين کرد "تعيين سقف‌ زمانى براى خروج نيروهاى خارجى، ادامه مذاکرات ميان طرفين و علنى و شفاف بودن مذاکرات و حضور تمام نيروها و جريانات سياسى در مذاکرات."

 

بدون ترديد مذاکره و بررسى موارد اختلاف آميز بين بغداد و واشنگتن براى نهايى کردن پيمان امنيتى، زمان بر خواهد بود، طى اين مدت تحولات منطقه، مواضع کشورهاى همسايه عراق نسبت به مفاد و ماهيت اين پيمان، همچنين درگيرى امريکا در آسياى مرکزى و قفقاز، مى تواند در نتيجه مذاکرات تاثير گذار باشد.