سرنوشت کرکوک، محور مذاکرات نخستوزیر کردستان عراق در ایران
نیچروان بارزانی نخستوزیر اقلیم کردستان عراق در یک سفر رسمی به تهران آمد و با محمود احمدینژاد رئیس جمهوری ایران و برخی دیگر از مقامهای ارشد ایرانی دیدار و گفت و گو کرد. وی در این دیدار درباره گسترش روابط تجاری و اقتصادی با مقامهای ایرانی به مذاکره پرداخت و توانست نتایجی در این زمینه نیز به دست آورد.
بارزانی سه روز در ایران بود و روز چهار شنبه 13 اوت تهران را ترک کرد. گویا سفر بارزانی به تهران محدود به مذاکره درباره مسائل اقتصادی و اجتماعی نبوده است. به گفته مطبوعات عراقی و خبرگزاریهای کرد، هدف از سفر بارزانی به تهران گفت و گو بر سر سرنوشت کرکوک که معضلی جدید برای عراق شده، بود. وی در این سفر تلاش کرد نظر مثبت ایرانیها را جلب کند.
روزنامه الزمان چاپ بغداد در این باره نوشت، نیچروان بارزانی پس از آن که نمانیدگان پارلمان توافق کردند پرونده انتخابات در کرکوک استثنائا به تعویق بیفتد و در تاریخ دیگری برگزار شود، به تهران سفر کرد تا درباره این پرونده با مقامهای ارشد ایرانی به بحث و گفت و گو بنشیند.
این روزنامه همچنین خبر از سفر عباس البیاتی، یکی از اعضای مجلس اعلای اسلامی عراق به استانبول و مذاکراتش با مقامهای ترکیه در همین رابطه داد. یکی از منابع نزدیک به بیاتی در این باره گفت: «در این دیدار به طور کلی درباره وضعیت عراق با طرفهای ترکیه بحث و تبادل نظر کردیم. اما به طور ویژه پرونده کرکوک مطرح بود و درباره افق فعالیتهای سیاسی ترکمنها در عراق به ویژه کرکوک نیز به طور مفصل به بحث نشستیم.»
در همین حال ناظم عمر، نماینده اقلیم کردستان در ایران نیز گفت: «در نشست بارزانی با طرفهای ایرانی درباره روابط دو جانبه، موضوع بمباران مواضع مرزی کردها در عراق از سوی ایران و همچنین پرونده کرکوک به بحث و تبادل نظر پرداختیم.»
در این جا به نظر میرسد، یک حرکت ضربدری توسط عراقیها انجام شده است. عمده نگرانیهای خارجی درباره کرکوک از جانب ایران و ترکیه صورت میگیرد. اما نگرانی ترکها بسیار بیشتر از ایرانیها است. ایرانیها از مواضع جنبش جدایی طلب دموکرات کردستان که در خاک عراق علیه منافع ایران فعالیت میکنند و گروههای کمله را برای ضربه زدن به منافع ایران اجیر میکنند، نگران هستند، اما ترکیه به طور کل به واسطه حضور 40 درصدی اقلیت کرد در خاک خود، از قدرت گرفتن کردها در عراق به هر نحوی نگران است. در حقیقت نگرانی ترکها از مواضع کردها بسیار بیشتر از ایرانیها است اما وجود نفس نگرانی باعث شده مواضع تهران و آنکارا به یکدیگر نزدیکتر شود.
ترکیه الحاق کرکوک به کردستان را آخرین حد آستانه نگرانی و صبر خود در برابر کردها میداند و حتی تهدید کرده در صورتی که کردها بر الحاق کرکوک به خاک خود پافشاری کنند و بخواهند آن را به خاک خود ملحق کنند، آنها نیز در تلافی این کار حمله گستردهای انجام داده و یکی از شهرهای کلیدی کردستان مثلا اربیل را به اشغال خود در میآورند.
در همین حال دولت ترکیه با حمایت از ترکمنها که در کرکوک نیز اقلیب پرقدرتی محسوب میشوند، تلاش میکند به نوعی در برابر نفوذ کردها قدرت نمایی کند. روابط ترکیه با کردستان عراق پس از سقوط رژیم بعث در سال 2003 به شدت رو به تیرگی رفت. کردها در عراق قدرت گرفتند و این باعث شد تا ترکها از این بابت بسیار نگران شوند.
اوج این نگرانیها زمانی بود که دولت ترکیه از عادی سازی روابط با کردهای عراق سر باز میزد و در همین زمان دولت مسعود بارزانی برای فشار آوردن بر آنکارا اقدام به حمایت غیر علنی از شورشیان پ.ک.ک در خاک خود کرد. شورشیان پ.ک.ک نیز اقدام به انجام عملیات خرابکارانه و تروریستی در خاک ترکیه میکردند. این حرکات باعث واکنش ترکها شد که در نتیجه آن چندین بار به کوههای کردستان عراق و برخی شهرهای مرزی کردستان عراق حمله زمینی و هوایی کردند.
مسعود بارزانی دائما یادآور میشد، ترکها برای حل بحرانشان چرا از ما کمک نمیگیرند. دولت ترکیه در پاسخ میگفت، طرف مذاکره ما دولت عراق است و هر چه پیش آید، ما با آنها در میان میگذاریم. بارزانی انتظار داشت، ترکها وی را برای حل بحران موجود به آنکارا دعوت کنند، اما هیچ وقت چنین نشد و روابط تیره و تیرهتر شد.
اکنون به واسطه همین تیرگی روابط نيچروان به تهران آمد و در عوض نماینده مجلس اعلای اسلامی عراق به ترکیه رفت تا بر سر موضوع کرکوک با ایرانیها و کردها به مذاکره بپردازند.
ماه گذشته موضوع برگزاری انتخابات استانی در کرکوک بر اساس تقسیم بندی طائفهای کردها، سنیها، ترکمنها و دیگر اقلیتها به رای گذاشته شد که اعتراض شدید کردها را در پی داشت به گونهای که صحن علنی مجلس را ترک کردند. اکنون این اختلافها همچنان ادامه دارد و تلاشها برای حل آن نیز مستمر است.
بروز روزنههایی برای حل بحران کرکوک
در همین حال گروه همپیمان کرد پارلمان عراق ابراز امیدواری کردند، موضوع کرکوک پس از پایان تعطیلات تابستانی نمایندگان پارلمان عراق به نتیجه برسد.
سعد البرزنجی، یکی از نمایندگان کرد پارلمان عراق در گفت و گو با روزنامه الصباح چاپ بغداد گفت: «استفان دی مستورا نماینده سازمان ملل در عراق پیشنهادهایی را برای حل بحران مناطق مورد اختلاف از جمله کرکوک تهیه کرده و قرار است آنها را در ماه سپتامبر به نمایندگان مجلس ارائه دهد.»
پیش از این مستورا پیشنهاد داده بود، موضوع انتخابات کرکوک تا اطلاع ثانوی به تاخیر بیفتد تا در طول این مدت گروههای تحقیقی تشکیل شود تا وضعیت کرکوک را مورد بررسی قرار دهند. اما این طرح هم توسط کردها به چالش کشیده شد.
برزنجی در این باره گفت: «فعالیت گروه مربوط به ماده 140 قانون اساسی عراق به ریاست دکتر رائد فهمی وزیر علوم و تکنولوژی همچنان به کار خود ادامه میدهد و فعالیت وی هیچ تداخلی با برنامههای مستورا ندارد.»
به گفته برزنجی اکنون شمار بسیاری از عربهایی که در دهه هشتاد منطبق با طرح رژیم بعث برای تغییر ساختار جمعیتی کرکوک به این شهر مهاجرت کردند با توافق دولت عراق به زادگاهشان بازگشتهاند و برخی نیز قرار است به زودی باز گردند.
در همین حال رشید العزاوی نماینده جبهه توافق العراقیه مهمترین گروه سیاسی سنی در پارلمان عراق نیز گفت: «ممکن است قانون خاصی استثنائا برای کرکوک مبتنی بر پیشنهاد سازمان ملل در صورت دادن برخی ضمانتها به تصویب برسد که بتواند برای تمام طرفهای درگیر در عراق نیز مفید باشد.»
وی در ادامه تاکید کرد، تصویب این قانون منوط به اعطای یک سری ضمانتهای اجرایی درباره سازمانهای امنیتی کرکوک است که بر اساس توازن قوا در این شهر حفظ میشود. برای همین تاخیر در بررسی این طرح به بعد از تعطیلات تابستانی مجلس افتاده تا مطالعات و بررسیهای لازم درباره آن به خوبی انجام شود.»
نظر شما :