وتوی مسکو و پکن به سود موگابه

تلاش‌های بریتانیا و ایالات متحده برای وضع تحریم‌های شدیدتر علیه رژیم رابرت موگابه، رئیس‌جمهور زیمباوه و تنبیه دولت خودکامه این کشور در شورای امنیت سازمان ملل متحد در برابر سد چین و روسیه به عنوان دو عضو از اعضای دائم این شورا متوقف شد. نمایندگان پکن و مسکو جمعه شب در پایان جلسه شورای امنیت برای متوقف کردن این قطعنامه از حق وتو استفاده کردند.

 

قطعنامه ناکام که از سوی بریتانیا و ایالات متحده پیشنهاد شده بود شامل تحریم فروش و صادرات اسلحه به زیمباوه، محدودیت سرمایه‌گذاری خارجی، و محدودیت سفرهای خارجی برای شخص موگابه و 13 تن از رهبران رده بالای رژیم او می‌شد. 9 کشور از مجموع اعضای دائم و موقت شورای امنیت از این طرح حمایت کردند اما در مقابل چین و روسیه که از جمله صادرکنندگان اسلحه به زیمباوه به شمار می‌روند، مانع تصویب این قطعنامه شدند.

 

به این ترتیب آن چه جمعه شب در مقر اصلی سازمان ملل متحد در نیویرک روی داد بار دیگر موجب افزایش تردیدها درباره توان سازمان‌ها و نهادها بین‌المللی برای مقابله جدی و موثر با رژیم موگابه و حلقه بسته رهبران حزب «اتحاد ملی زیمباوه» (موسوم به «زانو پی‌اف») شد. موگابه و حزب متبوع او در حقیقت مغز متفکر و هسته فرماندهی خشونت‌های سازمان‌دهی شده‌ای بودند که در فاصله دور اول و دوم انتخابات ریاست جمهوری زیمباوه از 29 مارس تا 27 ژوئن سال جاری دست‌کم موجب مرگ 113 نفر از مخالفان موگابه شده و با شکنجه و آزار اذیت ده‌ها هزار تن از اعضا و هواداران حزب اپوزیسیون «جنبش دگرگونی دموکراتیک» در نهایت نامزد این حزب و تنها رقیب موگابه را وادار کردند از شرکت در دور دوم انتخابات انصراف دهد.

 

پس از انصراف مورگان تسوانگیرای، رهبر «جنبش دگرگونی دموکراتیک» مجامع جهانی و شماری از کشورهای جهان خواستار تعویق انتخابات تا زمان مناسب شدند اما موگابه، بی‌اعتنا به این درخواست‌ها دور دوم انتخابات را در تاریخ مقرر قبلی برگزار کرده و با تقلب در آرا، در انتخاباتی که خود تنها نامزد آن بود با 90 درصد به پیروزی رسید. در هفته‌های بعد از برگزاری این دور از انتخابات علاوه بر افشا و انتشار فیلم‌هایی درباره چگونه تقلب در این انتخابات، این پرسش برای ناظران بین‌المللی مطرح شد که چگونه موگابه‌ای که در دور اول انتخابات از تسوانگیرای شکست خورد و احتمالاً تنها با دست بردن در نتایج آرا توانسته است انتخابات را به دور دوم بکشاند ناگهان در دور دوم انتخابات با آرای 90 درصدی پیروز شده است.

 

سر جان سیورز، سفیر بریتانیا در سازمان ملل متحد در واکنش به ناکام ماندن طرح مشترک کشور متبوع‌اش و امریکا گفت شورای امنیت از زیر بار مسئولیتی که برای اجتناب از یک تراژدی ملی در زیمباوه به عهده این شورا بوده، شانه خالی کرده است. او هشدار داد که تاثیرات این تراژدی ملی – انسانی به مرزهای زیمباوه محدود نخواهد ماند و تمام جنوب آفریقا را در بر خواهد گرفت. او همچنین چین و روسیه را متهم کرد که بی بحث و جدل درباره طرح این تحریم‌ها، تنها با هر چه بریتانیا و امریکا پیشنهاد کرده بودند، مخالفت کردند.

 

در همین زمینه دیوید میلیبند، وزیر خارجه بریتانیا نیز از عدم موفقیت شورای امنیت در تصویب این قطعنامه ابراز تاسف کرد و گفت این بن‌بست سیاسی برای مردم زیمباوه قابل درک نخواهد بود. او همچنین گفت که از وتوی روسیه شگفت‌زده شده است چرا که در مذاکرات حاشیه اجلاس وزرای خارجه و پس از آن سران کشورهای گروه هشت که هفته گذشته در ژاپن برگزار شد، چنین به نظر می‌رسید که روسیه از تمام طرح‌هایی که برای مجازات رژیم موگابه در نظر گرفته شوند، حمایت می‌کند.

 

میلیبند گفت: «پیش از هر چیز این اقدام روسیه برای مردم زیمباوه قابل درک نخواهد بود چرا که تنها چند روز پیش در حاشیه اجلاس جی 8 مسکو از اقدامات احتمالی برای مقابله با رژیم موگابه از جمله تحریم‌های اقتصادی و سایر تحریم‌ها حمایت کرده بود.» زیمباوه که از سال 2000 در پی مصادره املاک و زمین‌های کشاورزی سفید پوست‌های بریتانیایی با تحریم‌های بین‌المللی در ابعاد مختلف مواجه شده است اکنون نرخ تورمی بالغ بر 165 هزار درصد دارد و نرخ بیکاری در این کشور آفریقایی به 80 درصد می‌رسد. زیمباوه که در سال 1980 توانست استقلال خود را بریتانیا کسب کند در دهه اول استقلال یکی از نمونه‌های درخشان رشد و توسعه در قاره آفریقا به شمار می‌رفت و هنوز به لطف آن دوران بالاترین نرخ سوادآموزی را در کشورهای آفریقایی دارد (که بر اساس سالنامه اطلاعات سازمان سیا بین 90 تا 94 درصد است در حالی که برای مثال همین آمار برای ایران بیم 70 تا 79 درصد است). اما سایر شاخص‌های توسعه این کشور نیز در سال‌های اخیر همراه شرایط اقتصادی سقوط کرده است و برای مثال اکنون متوسط عمر مردان و زنان در این کشور به 37 و 34 سال نزول کرده سطح زمین‌های زیر کشت به یک سوم میزان آن در سال‌های 1999 و 2000 تقلیل یافته است.

 

در شرایط فعلی به نظر می‌رسد به رغم وتوی قطعنامه از سوی چین و روسیه، رای اکثریت اعضای شورای امنیت نشان دهنده این واقعیت است که غالب کشورهای جهان خواستار اقدامی بین‌المللی در مقابله با رژیم موگابه هستند.

 

در جلسه جمعه شب شورای امنیت روسیه با این بهانه که زیمباوه تهدیدی برای امنیت و ثبات جهانی نیست، طرح این قطعنامه را در شورای امنیت خارج از دستور و قواعد کار این شورا دانست و به همین دلیل آن را وتو کرد. چین در مقابل آن را اقدامی آشکار برای مداخله در امور داخلی سایر کشورها دانست و به همین دلیل در مخالفت با آن از حق وتوی خود استفاده کرد. علاوه بر این دو کشور، آفریقای جنوبی، میانجی بین‌المللی در بحران زیمباوه که طی این مدت موضعی بسیار منفعل در برابر موگابه اتخاذ کرده است، این قطعنامه را نپذیرفت و علیه آن رای داد. لیبی و ویتنام نیز در جمع سایر اعضای موقت شورای امنیت به این قطعنامه رای منفی دادند.

 

در مقابل آرای موافق با این قطعنامه در جلسه شورای امنیت عبارت بودند از ایالات متحده، فرانسه، بریتانیا، بلژیک، بورکینافاسو، کاستاریکا، کرواسی، ایتالیا، و پاناما. اندونزی در این جلسه به قطعنامه تشدید تحریم‌های زیمباوه رای ممتنع داد.