توافقنامه امنيتى در تهران و امان به هم خورد؟

۲۷ خرداد ۱۳۸۷ | ۲۱:۰۶ کد : ۲۰۸۱ اخبار اصلی
نویسنده خبر: على موسوى خلخالى
پارلمان عراق نيز بررسى توافقنامه‌ مذکور را تا پيش از تصويب آن از سوى دولت و روشن شدن موضوعات مربوط به حضور نيروهاى آمريکايى در عراق رد کرده است.
نوری مالکی نخست وزير عراق که به اردن سفر کرده تا با ملک عبدالله دوم پادشاه آن کشور دیدار داشته کند، در یک موضع­گیری ناگهانی در جمع خبرنگاران گفته «مذاکرات درخصوص توافقنامه‌ امنيتى به دليل درخواست‌هاى دولت آمريکا که به نوعى نقض حاکميت عراق محسوب می­شود، به بن بست رسيده است.»
 
به اعتقاد وی درخواست‌هاى ایالات متحده آمريکا در مورد توافق­نامه امنیتی به شدت موجب نقض حاکميت عراق مى‌شود از این رو نمى‌توان آن را پذيرفت. آقای مالکى خاطرنشان کرد که حتى بسيارى از کشورهاى عربى نيز درخصوص اين توافقنامه موضع‌گير‌هاى محافطه‌کارانه‌اى دارند از این رو پذيرش آن امرى دشوار است.
 
در همين حال پارلمان عراق نيز بررسى توافقنامه‌ مذکور را تا پيش از تصويب آن از سوى دولت و روشن شدن موضوعات مربوط به حضور نيروهاى آمريکايى در عراق رد کرده است.  مالکى در جمع روزنامه‌نگاران اردنى گفته «ما با يک بن بست مواجه شده‌ايم زيرا زمانى که ما اين مذاکرات را آغاز کرديم نمى‌دانستيم که تقاضاى آمريکا اين چنين حاکميت عراق را تحت تاثير قرار می­دهد و اين چيزى است که ما هيچ گاه نمى‌پذيريم.»
 
«نمی­توانیم بپذیریم آمریکایی­ها در بازداشت و دستگیری عراقی­ها آزادانه عمل کنند یا در پروژه مبارزه با تروریسم بصورت مستقل و جدا از دولت عراق اختیارات داشته باشند.» جورج بوش، رييس جمهوری آمريکا و نورى مالکى، نخست وزير عراق در ماه نوامبر سال گذشته بر سر امضاى معاهده‌ وضعيت نيروهای خارجی در عراق (SOFA) تا پايان ماه ژوئيه به توافق رسيده بودند.
 
اما با این حال نوری مالکی تاکید کرد، باید مذاکرات با طرف آمریکایی ادامه داشته باشد و توقفی در روند آن بوجود نیاید.
 
مالکی در این باره نیز گفت: «ما توافقات اولیه را رها کرده­ایم و اکنون با افکار تازه­ای رو به رو هستیم. ما ایده می­دهیم، آنها ایده می­دهند و به همین ترتیب مذاکرات ادامه می­یابد. ما مذاکرات را بند بند و به صورت الف، ب، جیم و الی آخر ادامه می­دهیم تا به یک تفاهم مشترک برسیم.»
 
مجلس شورای امنیت ملی عراق نیز با صدور بیانیه­ای بر ادامه مذاکرات با ایالات متحده برای رسیدن به یک تفاهم­نامه مشترک با آمریکایی­ها تاکید کرده است.
 
با این حال هوشیار زیباری وزیر امور خارجه عراق که برای شرکت در نشست ویژه شورای امنیت سازمان ملل درباره عراق در نیویورک به سر می­برد، با رد این که گفت و گوها درباره توافق­نامه امنیتی با آمریکا به بن بست رسیده است، گفت: «عراق برای رسیدن به یک توافق­ نهایی در این زمینه خود را ملزم می­داند.»
 
وی در این باره گفت: «قضایای قانونی و فنی واقعا باید با دقت مورد بررسی قرار گیرد و نخست­وزیر و دولت خود را ملزم می­دانند با پیگیری مذاکرات به نتیجه نهایی برسند.»
 
زیباری چالش اصلی در مذاکرات را مربوط به بند اجازه دادن به آمریکایی­ها برای انجام هر گونه عملیاتی علیه شبه نظامیان، مصونیت قانونی برای اتباع و تمام کارمندان آمریکا و قضایای مربوط به ورود و خروج آمریکایی­ها از عراق دانست.
 
در همین حال گفته می­شود، ایالات متحده آمریکا 50 میلیارد دلار از دارایی­های دولت عراق را در یکی از بانک­های نیویورک مصادره کرده تا بدین وسیله به دولت عراق فشار بیاورد شروط آمریکا برای امضای معاهده امنیتی را بپذیرد.
 
این در حالی است که زیباری می­گوید از نمایندگان ایالات متحده قول مساعد گرفته که از اصول و روش عراقی­ها که در خاک عراق به آن پایبندند، حمایت شود.
 
با تمام این احوال جورج بوش رئیس جمهوری آمریکا تاکید کرد، توافق­نامه استراژیک امنیتی با عراق را با دولت عراق امضا خواهد کرد. اما رئیس جمهوری آمریکا قصد آمریکا برای ایجاد پایگاه­های دائمی در عراق  را رد کرد.
 
وی که در آلمان به همراه آنگلا مرکل صدر اعظم آن کشور در یک کنفرانس خبری شرکت کرده بود، همچنین گفت: «گزارش­هایی که رسانه­ها اعلام می­کنند مبنی بر این که ایالات متحده قصد دارد پایگاه­های دائمی در عراق تاسیس کند، کاملا اشتباه است و همه می­دانند چنین اظهار نظرهایی تا چه اندازه مخالف هم در عراق و هم در آمریکا دارد.»
 
دانا پرينو سخنگوى کاخ سفيد نیز تمايل واشنگتن در خصوص ادامه‌ مذاکرات با عراقی­ها براى امضاى اين توافق‌نامه را اعلام کرد.
 
پیش از این مشاور اول وزير امور خارجه آمريکا در امور عراق شرط اين کشور براى خارج کردن عراق از بند هفتم منشور سازمان ملل در مقابل امضاى توافقنامه طولانى مدت با عراق را رد کرده بود.
 
وى در یک کنفرانس مطبوعاتى در بغداد با تاکيد بر اينکه مذاکرات اين کشور با عراق درباره توافقنامه امنيتى بر پايه احترام متقابل به حاکميت عراق است، گفت: «آنچه درباره شروط آمريکا مطرح مى‌شود، گزارش‌هاى گمراه کننده­ای است و به هیچ وجه صحت ندارد.»
 
مشاور ارشد وزارت امور خارجه آمريکا در امور عراق همچنين فشارهاى آمريکا بر دولت عراق به منظور امضاى توافقنامه با اين کشور را رد کرد و گفت: «سخنانى که در داخل عراق و خارج از آن درباره اينکه آمريکا براى امضاى اين توافقنامه بر دولت عراق فشار مى آورد به هیچ وجه صحیح نیست و به دور از واقعيت است.»
 
ساترفیلد همچنین  بر شفافيت اين مذاکرات تاکيد کرد و خاطرنشان کرد، اين کشور قصد ندارد عراق به پايگاهى بر ضد کشورى ديگر تبديل شود.
 
دیوید ساترفيلد درباره مذاکرات نورى مالکى نخست وزير عراق با مقام­های ايرانى درباره اين توافقنامه گفته «آمريکا درباره اين توافق­نامه با عراق، رهبران سياسى و شوراى اجرايى مذاکره مى‌کند و ما با هيچ يک از کشورهاى ديگر از جمله ايران درباره اين توافقنامه صحبت نمى‌کنيم.»
 
اين مقام ارشد وزارت امور خارجه آمريکا همچنين اعلام کرد، برهم صالح معاون نخست وزير عراق رياست هيئت عراقى و رايان کروکر سفير آمريکا در عراق رياست هیات آمریکایی در زمینه مذاکره بر سر توافق­نامه امنیتی را بر عهده دارد.
 
مشاور ارشد وزارت امور خارجه امريکا در امور عراق همچنين اعلام کرد، به عقيده وى موافقت­نامه امنيتى آمريکا و عراق تا پايان ماه ژوئيه نهايى خواهد شد.
 
موضع تازه مالکی برای چیست؟
 
موضع تازه نوری مالکی نخست وزیر عراق در برابر توافق­نامه امنیتی بغداد – واشنگتن شگفتی بسیاری از تحلیگران و ناظران عراق را برانگیخته است.
 
مالکی خود از مدافعان این طرح بود و توافق­نامه اولیه آن را با جورج بوش رئیس جمهوری آمریکا در واشنگتن امضا کرده بود، اما حال بطور ناگهانی تغییر موضع داده و امضای آن را رد کرده است.
 
بسیاری از کارشناسان و ناظران مسائل عراق فشارهای منطقه­ای را عامل اصلی تغییر موضع مالکی در برابر آن دانسته­اند.
 
مالکی در سفرش به ایران که هفته گذشته انجام شد با مخالفت مستقیم مقام­های ایرانی  رو به رو شد به گونه­ای که در دیدار رهبری با مالکی ایشان تصریح کردند، شما نباید این توافق­نامه را امضا کنید.
 
اصولا روحانیت و مذهبیون معتقدند، امضای این توافق­نامه به معنای پذیرفتن استیلای کفار بر بلاد اسلامی است. از این رو امضای آن محکوم است و نباید اجازه داد چنین اتفاقی برای عراق بیافتد.
 
در این میان این را هم باید اضافه کرد که عراق یکی از مهمترین کشورهای اسلامی است و هر گونه حاکمیت غیر اسلامی در هر حالتی واکنش­های شدید کشورهای مسلمان را به همراه خواهد داشت.
 
اما ظاهرا کشورهای عربی نیز از امضای این توافق­نامه ناخرسندند. همان طور که مالکی در سفرش به اردن اذعان کرده، کشورهای عربی نسبت به امضای این توافق­نامه از سوی عراق ناخشنودند  و آن را دلیلی برای حضور دائمی بیگانه در خاک بلاد اسلامی و کشورهای عربی می­دانند.
 
اعراب اکنون می­بینند عراق کشوری است که نظامی مغایر با حکومتشان دارد، طائفه­هایی مغایر با طائفه­هایشان بر سر کارند و از اصولی تبعیت می­کنند که خود یک ذره از آن را تبعیت نمی­کنند. بنا بر این پیمان امنیتی بغداد – واشنگتن می­تواند وضعیت فعلی عراق را تثبیت کرده و به دیگر کشورهای منطقه تسری یابد.
 
به عبارت دیگر نظامی که اکنون آمریکایی­ها شکل داده­اند و با وجود سنگ­اندازی­های فراوان کشورهای عربی به موفقیت­های بسیاری هم رسیده می­تواند با توافق­نامه امنیتی آمریکا تکمیل شده و جای پای ثابتی برای توسعه مدل نوین نظام منطقه­ای برای دیگر کشورهای خاورمیانه شده و موقعیت آنها را بخطر اندازد.
 
در این میان یک نکته را نیز باید بدان اشاره کرد و آن این که شخص مالکی فرد مذهبی است که احترام ویژه­ای به روحانیت، مرجعیت و علمای دینی بویژه شیعیان دارد و هر گونه اظهار نظری از سوی روحانیت درباره امور جاری تاثیر شگرفی بر تصمیم­گیری­هایش می­گذارد. با وجود مخالفت مراجع ایران و عراق برای امضای این توافق­نامه طبیعی است که وی نیز از آنها تبعیت کند و مطابق با نظر آنها تصمیم­گیری کند.
 
در نهایت این گونه می­توان نتیجه گرفت، مالکی هنگامی که به ایران سفر کرد و موج مخالفت عمدتا مذهبی ایران را با امضای توافق­نامه امنیتی واشنگتن – بغداد دید برای موضع­گیری در برابر توافق­نامه­ای که خود مقدمات آن را به همراه رئیس جمهوری آمریکا فراهم کرده بود، تحریک شد.
 
 وی با سفر به اردن هنگامی که مشابه این نگرانی به شیوه­ای دیگر را در میان سران عرب نیز مشاهده کرد، مصمم شد که موضعی مخالف توافق­نامه بگیرد و آمریکایی­ها را وادار کند حتی در صورت اصرار برای امضای آن تعدیلاتی را در توافق­نامه به نفع عراق و کشورهای منطقه اتخاذ کنند.
 
صدر گروه نظامی جدید تشکیل می­دهد
 
از سوی دیگر مقتدى صدر از تصميم خود مبنى بر تشکيل گروه مسلح جديد برای مبارزه با نيروهاى اشغالگر آمريکايى در عراق خبر داد.
 
مقتدى صدر در بيانيه‌اى خطاب به اعضاى جیش المهدى گفت: «تشکيل گروه مسلح جديد تنها در راستاى مبارزه با نيروهاى آمريکايى خواهد بود.» «ما به مقاومت در برابر اشغالگران تا رهايى عراق يا شهادت خود ادامه خواهيم داد.»
 
در بيانيه‌ مقتدى صدر که در مسجد شهر کوفه قرائت شد، آمده است، جنگ عليه نيروهاى آمريکايى تنها منحصر به اين گروه جديد نخواهد بود، ديگر اعضاى مقاومت نقش‌هاى فرهنگى، اجتماعى و مذهبى را در اين راستا ايفا خواهند کرد.
 
در ادامه‌ اين بيانيه آمده است، برادران، شما بايد از اين دستورات اطاعت کنيد و هرکس که از اين دستورات پيروى نکند از من نخواهد بود. سلاح در دستان شما تنها بايد عليه اشغالگران استفاده شود نه عليه ديگران. وى خاطرنشان کرد، اين گروه جديد بسيار حرفه‌اى خواهد بود و حق حمل سلاح را عليه اشغالگران خواهد داشت.
 
اين در حالى است که وقوع درگيرى‌ها ميان جیش المهدى از يک سو و نيروهاى آمريکايى و عراقى از سوى ديگر به رغم دستور مقتدى صدر براى توقف درگيرى‌ها سوال‌هاى جدى را در زمينه‌ ميزان تسلط  و کنترل صدر بر جیش المهدى به وجود آورده است.
على موسوى خلخالى

نویسنده خبر

مترجم، روزنامه نگار و معاون سردبیر دیپلماسی ایرانی.

اطلاعات بیشتر


نظر شما :