چرا اکبر هاشمى رفسنجانى؟

 

حضور اکبر هاشمى رفسنجانى در عربستان سعودى و بيان سخنان قابل توجه در حوزه مسائل جهان اسلام، بحرانى هايى که کشورهاى اسلامى  درگير آن هستند، اوضاع فلسطين و لبنان و تمرکز بر تنش هايى که ايران و عربستان در موضوع سفر حجاج به اماکن مقدس اين کشور دارند، گواه آن است که وى بدنبال استفاده از نفوذ خود در سياست داخلى ايران براى کمک در عرصه سياست خارجى کشور است و در اين خصوص بواسطه عمل گرايى خود، نتايج مثبتى بدست آورده است.

 

محمد فرازمند سفیر سابق ایران در بحرین که سابقه ماموریت دیپلماتیک در عربستان سعودی نیز دارد می گوید که سفر اکبر هاشمی رفسنجانی در سطح دو جانبه گفت و گوهايى با مقامات سعودى در اين سفر صورت گرفت که با توجه به محوريت نقش عربستان در بين کشورهاى منطقه ، قابل توجهى بود، سعودى ها در مسائل لبنان و فلسطين صاحب نظر هستند، ارتباطات گسترده اى با کشورهاى فرامنطقه اى دارند و طبيعى است که ايران به عنوان يک قدرت برتر منطقه براى برقرارى آرامش و رفع تنش بايد با عربستان ارتباط خوب گذشته را ادامه دهد و بواسطه اين ارتباط برخى اختلاف هاى مذهبى و سياسى بين دو کشور کاهش پيدا کند.

 

دعوت ملک عبدالله پادشاه عربستان براى حضور رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام در اجلاس گفت و گوى اسلامى  نشان از آن دارد که مقامات کشورهاى اسلامى به اين امر به خوبى واقفند که جايگاه آقای هاشمى رفسنجانى در عرصه سياست گذارى ايران، جايگاهى تاثير گذار است و وى قابليت در ميان گذاشتن بسيارى از مشکلات منطقه اى و ارائه راهکار براى برون رفت منطقه از بحران هاى کنونى را فارغ از شعار گرايى و آرمانگرايى داراست.

 

اکبر هاشمى رفسنجانى پس از دو دور رياست جمهورى در دوران پر تنش پس از جنگ هشت ساله ايران و عراق، از دفتر رئيس جمهورى ايران راهى مجمع تشخيص مصلحت نظام شد. گرچه آقای هاشمی صندلی ریاست جمهوری را واگذارد و بر کرسی ریاست مجمع تشخیص مصلحت تکیه زد اما مى توان دريافت جايگاهى موثرتر از رياست جمهورى در بررسى و اتخاذ تصميمات کلان کشور عهده دار شد.

 

مسئوليت جديد ، هاشمى رفسنجانی را نه تنها از عرصه سياست دور نکرد بلکه محوريتى بيشترى براى وى برقرار ساخت چراکه بر طبق قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران، مجمع تشخيص مصلحت نظام وظيفه حل اختلاف مجلس شوراى اسلامى و شوراى نگهبان قانون اساسى و تدوين سياست هاى کلى نظام و نظارت بر حسن اجراى اين سياست ها را بر عهده  دارد.

 

آقای هاشمی رفسنجانی طی انتخابات اخیر مجلس خبرگان ریاست این نهاد مهم در جمهوری اسلامی را نیز عهده دار شده و طبیعتا به وزن میزان نفوذ خود افزوده است.

 

 

اما از همان دوران جدید مجمع تشخيص مصلحت نظام و انتخاب  آقای هاشمى رفسنجانى به رياست آن، جايگاه وی در تصميم گيرى هاى اساسى نظام تقويت شد و اين تاثير گذارى بواسطه انبوهى از تجربيات به يادگار مانده از دوران رياست جمهورى ، هاشمى رفسنجانى را به محورى کليدى در عرصه سياست خارجى تبديل ساخت.

 

 نمونه اين محوريت را به وضوح در تدوين چشم انداز بيست ساله توسعه ايران مى توان مشاهده کرد که هدف اصلى در آن،  تبديل شدن کشور به قدرت اول منطقه عنوان شده است.

 

اين هدف گذارى در چشم انداز بيست ساله ، بى ارتباط با تجربيات هاشمى رفسنجانى در عرصه سياست خارجى نيست چراکه  او از ظرفيت هاى کشورهاى منطقه و مناسبات اين کشورها با ايران به خوبى مطلع بوده است.

 

حال اين سوال مطرح است که چرا اکبر هاشمى رفسنجانى از سوى دولت آل سعود براى حضور در کنفرانس گفت گوى اسلامى دعوت شده است؟

 

پاسخ اين سوال را مى توان در چند نکته ديد: اول،  روابط صميمى و دوستانه اين شخصيت با خاندان آل سعود، دوم، جايگاه برجسته وى در مجامع و کنفرانس هاى اسلامى و توجه ويژه او به حوزه هاى اتفاق و اختلاف کشورهاى اسلامى، سوم،  تجربيات هاشمى در عرصه سياست خارجى در طول هشت سال رياست جمهورى ايران به عنوان کشورى تاثير گذار بر تحولات منطقه و در نهايت نقش آفرينى جديد او در عرصه سياست خارجى ايران و به عنوان مقامى متنفذ.

 

اما نقش آفرينى تازه اکبر هاشمى رفسنجانى نشان از نگرانى وى از انحراف ايران در عرصه سياست خارجى دارد. اينگونه به نظر مى رسد که وى پس از سپرى کردن دوره اى سکوت، با انتصاب در مقام رياست مجلس خبرگان رهبرى ، اظهار نظر در خصوص مسئله هسته اى ايران، مذاکره ايران و آمريکا، روابط ايران و عراق ، مسئله جزاير سه گانه خليج فارس و جعل نام خليج فارس، اوضاع لبنان و فلسطين و تنش هاى موجود در منطقه و در نهايت روابط ايران و کشورهاى اسلامى از جمله عربستان را در شرايطى تازه  آغاز کرد.

 

اکنون مى بينيم که حضور اکبر هاشمى رفسنجانى در عربستان سعودى در کنار اهميت اين سفر در روابط دو جانبه، بواسطه وقوع حوادث تاثير گذار در منطقه چون ناآرامى هاى اخير لبنان و افزايش درگيرى ها در فلسطين، مذاکره مقامات سورى و اسرائيلى درباره بلندی های جولان و احتمال صلح این دو، اوضاع عراق و موافقت نامه امنيتى ايالات متحده امريکا با اين کشور، از حساسيت ويژه اى برخوردار شده است.

 

اين حساسيت تا به آنجا پيش رفته که برخى منابع، هدف دعوت عربستان از رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام را تثبيت توافق لبنانى ها و کشورهاى عربى درباره توافقنامه دوحه بر سر بحران لبنان و انتقال اين تجربه موفق به صحنه فلسطين، عنوان کرده اند.

 

 اين در حالى است که منوچهر متکى، وزير امور خارجه ايران نيز در زمان حضورش در بيروت، اين موضوع را به همتاى سعودى خود پيشنهاد کرده بود.

 

دیپلمات سابق ایران در عربستان سعودی می گوید بطور قطع آقاى هاشمى رفسنجانى به عنوان يک مقام ايرانى و با توجه به ويژگى هاى شخصيتى و ارتباط دوستانه با پادشاه عربستان و بسيارى ازسران کشورهاى منطقه، ظرفيت بالايى براى اتحاد دو کشور در کاهش تنش ها و برقرارى تفاهم بين ايران و کشورهاى عربى و منطقه اى ر اختيار دارند.

 

بر اين اساس اکنون در شرايطى جديد، رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام و مجلس خبرگان رهبرى، تلاش دارد با توجه به اوضاع منطقه و شرايط ويژه ايران در تحولات کنونى خاورميانه، نقش اصلاح کننده، حمايتى و تعادلى خود را در عرصه سياست خارجى ايران بکار برده و از نگرانى هاى احتمالى بکاهد.