تایوان یا جمهوری چین

نویسنده: حسین صالحی، دانشجوی کارشناسی علوم سیاسی 

دیپلماسی ایرانی: اهمیت مسئله تایوان علی‌رغم چندین دهه کشمکش همچنان یکی از موضوعات حل نشده نظام جهانی است. جمهوری خلق چین به هیچ وجه با موجودیت مستقل تایوان موافق نبوده و همیشه آن را یکی از استان های خود می‌داند. درمقابل نیز رهبران تایوان هم حاضر نیستند به آسانی دستاورد های چند دهه مقاومت خود را از دست بدهند. ایالات متحده به عنوان حامی این کشور سیاست ممانعت از استقلال و مخالفت با جنگ را در پیش گرفته است. از طرفی چین تمام قوای داخلی، منطقه ای و جهانی خود را در راستای الحاق مجدد این جزیره به کار گرفته است. در آن طرف صحنه پشتیبانی ایالات متحده باعث شده رهبران پکن در بازپس گیری این جزیره تا کنون ناکام بمانند.

تایوان در جریان جنگ جهانی دوم بعد از شکست مقابل ژاپن به دولت چین واگذار شد. در خاک اصلی چین ناسیونالیست ها که آنها را کومینتانگ می‌نامند و کمونیست ها باهم به جنگ پرداختند و در نهایت درسال ۱۹۴۹ مردان مائو تسه تونگ توانستند کنترل پکن را بدست بگیرند. ملی گرایان چین به رهبری چیان کای شک با حمایت آمریکا در جریان درگیری با حزب کمونیست از چین اخراج و به تایوان فرار کردند. کومینتانگ که مهم ترین حزب تایوان محسوب تا به امروز قدرت را در دست دارند. آنها نام دولت جدید خود را جمهوری چین اعلام کردند. در سال ۱۹۵۰ آمریکا برای محافظت ازاین جزیره در مقابل یورش کمونیست ها چند ناو به منطقه اعزام کرد. در همین سالها رفته رفته تایوان به متحدی برای آمریکا تبدیل شد. 

اگر بخواهیم به روند عضویت در سازمان ملل کشور تایوان اشاره کنیم در سال ۱۹۵۰این کشور به نمایندگی، کرسی قانونی چین را در اختیار گرفته بود. چین ترجیح می‌داد در جریان جنگ سرد به طرف شوروی گرایش داشته باشد، اما این دو کشور هم پس از گذشت یک دهه دچار اختلاف شدند.

در ادامه این اختلافات سال۱۹۷۱ بود که ریچارد نیکسون به جمهوری خلق چین سفر کرد. آمریکا سیاست جدیدی در پیش گرفته بود و اعلام کرد چین واحد مانع از تاثیر مخرب تایوان در روابطش با ایالات متحده شده است. عادی سازی روابط چین و آمریکا در سال ۱۹۷۸ بزرگترین شانس تایوان در شناسایی بین المللی بر باد رفت. در سال ۱۹۷۹ آمریکا به روابط رسمی خود با تایوان پایان داد و حتی سفارتخانه خود را تعطیل کرد. اما همزمان قانون روابط تایوان را تصویب کرد که باعث ادامه فروش سلاح به این کشور می‌شد. اما روند فروش به صورت کاهشی بود و رفته رفته روابط رو به سردی می‌رفت. این سردی روابط تا زمان بوش پدرادامه داشت. 

ایالات متحده در زمان بوش پدر سیاست فروش سلاح با تکنولوژی بالا درپیش گرفت و تا زمان کلینتون و بوش پسر ادامه داد. این روابط امریکا با تایوان و از طرفی فروپاشی شوروی فشار مضاعفی را به چین وارد می‌کرد. در واقع واشینگتن در فکر انزوای پکن بود. این راهبرد در جایی روشن می‌شود که وقتی چین و روسیه در سازمان همکاری شانگهای به یکدیگر نزدیک شدند ایالات متحده  رفتار ملایمتری در برابر چین اتخاذ کرد. 

در سال ۱۹۵۵ بود که چین به جزیره کیمنمن و ماتسو حمله کرد. تایوان در واکنش به این اقدام با ایالات متحده معاهده دفاع متقابل را امضا کرد. این حمایت ایالات متحده فقط در حد معاهده نبود. 

در سال ۱۹۸۵ زمانی که چین با توپخانه سنگین جزیره تایوان را هدف قرار داد نیروی دریایی این کشور مستقیما وارد عمل شد و از اشغال جزیره توسط نیرو های چین مانع شد. در سال های ۱۹۹۵ که انتخابات ریاست جمهوری در تایوان درحال برگزاری بود چین بازهم چندین موشک به نزدیکی تایوان شلیک کرد تا مانع از پیروزی لی تنگ هوی شود. اما ایالات متحده با ارسال دو ناو هواپیمابر به منطقه باعث عقب نشینی این کشور شد. 

از سال ۲۰۰۳ با پررنگ شدن مسائلی مانند کره شمالی آمریکا دوباره برای طرف شدن با چین مجبور بود قضیه تایوان را تحت شعاع قرار دهد. اما شرایط تنش بین چین و تایوان در  سال ۲۰۰۸ دچار تحول عظیمی شد. پیروزی مایینگ جو از حزب کومینتانگ در انتخابات فصلی نو در را روند این جزیره با چین رقم زد که به گرم شدن روابط با چین معروف شد. 

بعد از اتمام انتخابات و روی کار آمدن وی شاهد توافق چین و تایوان در راستای پروازهای مستقیم در دو سوی تنگه بودیم. روابط تجاری این دو کشور به بیش از ۱۹۷ میلیارد دلار رسید و بیش از یک میلیون نفر از شهروندان تایوان در چین سرمایه گذاری کردند. باوجود دیدار مایینگ جیو و شی جین پینگ در سال ۲۰۱۵ در سنگاپور اما موضوع استقلال تایوان یک خط قرمز برای چین همچنان مطرح است.

درست یک سال بعد یعنی در سال ۲۰۱۶ پس از پیروزی تسای اینگ ون از حزب دموکراتیک پیشرو در انتخابات روابط چین و تایوان دوباره به سمت تشنج رفت. شی جنگ پین در سال ۲۰۱۹ اعلام کرده بود که ادغام تایوان با چین اجتناب ناپذیر است و حتی همچنان گزینه نظامی روی میز قرار دارد. به دنبال این تهدید سال بعد تایوان ۵میلیارد دلار از ایلات متحده تجهیزات نظامی خرید. در سال۲۰۲۱ تنش به اوج رسید و چین بیش از۱۵۰ هواپیمای جنگی را به منطقه شناسایی تایوان فرستاد که بزرگترین نمایش قدرت نظامی در دهه اخیر بود. رویکرد چین همیشه نشان دادن قدرت و تهدید بود حتی زمانی که نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان سفر کرد چین رزمایش گسترده ای در اطراف تایوان انجام داد و عملا چند روز این جزیره را محاصره کرد.

در ژانویه سال ۲۰۲۴ ویلیام لای که به اتخاذ سیاست های ضد چینی معروف بود در انتخابات تایوان پیروز شد. چین این انتخابات را تهدیدی برای ثبات منطقه خواند و بازهم آغاز به مانورهای نظامی در تنگه تایوان کرد. اگر به سخنرانی ویلیان لای چینگه در مراسم تحلیفش نگاهی داشته باشیم متوجه چند نکته می شویم:

- اهمیت و اشاره مستقیم به استقلال حاکمیت قانونی تایوان بسیار ملموس بود.

- او بسیار جسورانه در مقابل پکن موضع گیری کرده که این میتواند نشاندهنده تغییر رویکرد تایوان باشد.

- تمرکز بر دموکراسی و جذب حمایت بین المللی و تقویت جایگاه تایوان در عرصه جهانی از دیگر نکات سخنرانی او بود.

چند سناریو احتمالی برای حل این کشمکش وجود دارد:

۱- یک کشور دونظام: چین با افزایش فشار اقتصادی و دیپلماتیک سعی دارد تایوان را به خود نزدیک کند. سرمایه گذاری های چین در تایوان و ایجاد وابستگی باعث می شود از نظر روانی مردم تایوان تحت تاثیر قرار بگیرند.

۲ـ ادامه وضع موجود: تایوان به مسیر توسعه اقتصادی و تقویت توان دفاعی خود ادامه می دهد به طوری که بتواند در برابر حمله اولیه چین مقاومت کند، از طرف دیگر چین هم برای ایجاد فشار روانی رزمایش‌های نظامی و پیشرفت نظامی را در دستور کار خود قرار دهد.

۳ـ جنگ و حمله نظامی: البته که این گزینه بسیار ریسک بالایی دارد. قطعا آمریکا و ژاپن اولین کشورهایی هستند که وارد منطقه می شوند که نوید دهنده یک درگیری طولانی مدت خواهد بود.

۴ـ استقلال رسمی تایوان: هرچند چین استقلال رسمی تایوان را خط قرمز خود اعلام کرده است اما در صورت حمایت گسترده غرب از این کشور پیشبینی می شود، تایوان به سمت استقلال رسمی حرکت کند.

نهایت سخن

چین همواره از راه های دیپلماتیک و اقتصادی فشارهای زیادی بر تایوان وارد کرده، اما این موضوع باعث عقب نشینی تایوان نشده و همچنان به دنبال حفظ استقلال خود است. آمریکا و ژاپن همچنان از تایوان حمایت می کنند و این موضوع نشان دهنده اهمیت ژئوپلیتیکی این جزیره است. چین در سال های اخیر توان نظامی خود را در منطقه افزایش داده است و بیش از ۳۵۰ کشتی جنگی در اختیار دارد که بزرگ‌ترین ناوگان دریایی محسوب می شود در مقابل تایوان پدافند هوایی قوی، جنگنده پیشرفته و سیستم موشک دوربرد را از ایالات متحده به خدمت گرفته است. تحلیلگران نظامی معتقدند تا سال ۲۰۳۰ امکان حمله چین به تایوان وجود.