استراتژی انرژی ۲۰۴۰ عمان

نویسنده: سید کامران یگانگی، پژوهشگر گروه مطالعات مسائل آب در خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: کشورعمان، با پیشینه‌ای غنی در تجارت دریایی و بهره‌گیری از منابع طبیعی، اکنون در مسیر تحولی راهبردی در بخش انرژی قرار دارد. اقتصادی که تاکنون عمدتاً بر منابع هیدروکربنی متکی بوده، با توجه به ضرورت‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی قرن بیست و یکم، راهبردی نوین را برای دستیابی به توسعه پایدار اتخاذ کرده است. "استراتژی انرژی 2040 عمان" به‌عنوان نقشه راهی جامع، بر تنوع‌بخشی به سبد انرژی، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و ارتقای بهره‌وری انرژی تأکید دارد. این استراتژی نه‌تنها در راستای تأمین امنیت انرژی کشور و تقویت استقلال اقتصادی تدوین شده، بلکه در کاهش اثرات زیست‌محیطی و افزایش تاب‌آوری اقتصادی عمان نیز نقشی محوری ایفا می‌کند.

اهداف کلیدی استراتژی

۱. تنوع‌بخشی به سبد انرژی

یکی از اهداف کلیدی این استراتژی، ایجاد تعادل در منابع تأمین انرژی عمان و کاهش وابستگی بیش از حد به گاز طبیعی است که در حال حاضر منبع اصلی تولید برق در این کشور محسوب می‌شود.

توسعه و بهره‌برداری از منابع انرژی تجدیدپذیر همچون انرژی خورشیدی، بادی و هیدروژنی در کنار استفاده از فناوری‌های نوین ذخیره‌سازی انرژی، از مهم‌ترین راهبردهای مدنظر در این زمینه است.

سیاست‌گذاری‌های انرژی عمان در راستای بهینه‌سازی ترکیب انرژی مصرفی و استفاده از مدل‌های اقتصادی پایدار برای بهره‌برداری از منابع تجدیدپذیر تدوین شده است.

۲. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر

عمان، به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصر‌به‌فرد خود، دارای پتانسیل بالایی در حوزه انرژی خورشیدی و بادی است. بر این اساس، یکی از اهداف راهبردی کشور، افزایش سهم این انرژی‌ها در تولید برق به حداقل ۳۰ درصد تا سال ۲۰۳۰ و ادامه این روند در دهه‌های بعدی است.
برنامه‌های توسعه‌ای در این حوزه شامل سرمایه‌گذاری در مزارع خورشیدی وسیع، بهره‌برداری از نیروگاه‌های بادی در مناطق ساحلی و توسعه فناوری‌های نوین انرژی زمین‌گرمایی خواهد بود.

عمان در نظر دارد تا با ایجاد زنجیره ارزش بومی در صنایع مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر، علاوه بر کاهش وابستگی به واردات فناوری، به یکی از قطب‌های منطقه‌ای این حوزه تبدیل شود.

۳. ارتقای بهره‌وری انرژی

یکی از محورهای کلیدی این استراتژی، بهبود بهره‌وری انرژی در بخش‌های صنعتی، تجاری و مسکونی است که از طریق اجرای برنامه‌های جامع مدیریت انرژی، استفاده از فناوری‌های هوشمند، و اعمال استانداردهای سخت‌گیرانه‌تر در مصرف انرژی دنبال خواهد شد.
راهکارهایی همچون بهینه‌سازی مصرف انرژی در صنایع سنگین، توسعه حمل‌ونقل پایدار و هوشمندسازی مصرف انرژی در ساختمان‌ها از جمله برنامه‌های عملیاتی این بخش هستند.

استفاده از سیستم‌های پیشرفته مدیریت مصرف انرژی (EMS) و توسعه مدل‌های قیمت‌گذاری پویا برای بهینه‌سازی تقاضای انرژی از دیگر اقداماتی است که عمان برای نیل به این هدف در نظر دارد.

۴. توسعه صنایع مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر

یکی از اهداف مهم این استراتژی، ایجاد ارزش افزوده و اشتغال‌زایی در حوزه صنایع مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر است.توسعه زنجیره تأمین داخلی برای تولید سلول‌های خورشیدی، توربین‌های بادی، سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی و فناوری‌های شبکه هوشمند، عمان را قادر خواهد ساخت تا علاوه بر تأمین نیاز داخلی، به صادرکننده فناوری‌های انرژی پاک در منطقه تبدیل شود.جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در حوزه انرژی‌های نو و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز تحقیق و توسعه در این حوزه از دیگر سیاست‌های کلیدی محسوب می‌شود.

۵. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و ارتقای پایداری زیست‌محیطی

عمان، به‌عنوان یکی از امضاکنندگان توافقنامه پاریس، متعهد به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و افزایش سهم انرژی‌های پاک در سبد انرژی ملی خود است.هدف اصلی این استراتژی، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و کاهش میزان انتشار دی‌اکسید کربن از طریق جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر و افزایش بهره‌وری انرژی است.توسعه فناوری‌های کاهش کربن و استفاده از روش‌های جذب و ذخیره‌سازی کربن (CCS) نیز به‌عنوان یکی از راهکارهای کاهش اثرات زیست‌محیطی در نظر گرفته شده است.

چالش‌ها 

نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان: تحقق اهداف این استراتژی مستلزم جذب سرمایه‌گذاری‌های عظیم داخلی و خارجی است که نیازمند مشوق‌های مالی، سیاست‌های حمایتی و تسهیل فرآیندهای سرمایه‌گذاری است.

توسعه نیروی انسانی متخصص: موفقیت در اجرای پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر به وجود نیروی کار ماهر و متخصص در حوزه فناوری‌های نوین انرژی بستگی دارد که مستلزم سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه مهارت‌های فنی است. تغییر الگوهای مصرف انرژی: ایجاد تغییر در رفتار مصرف‌کنندگان و ارتقای فرهنگ مصرف بهینه انرژی، یکی از چالش‌های اجتماعی پیش روی این استراتژی است.

فرصت‌های راهبردی

ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار: توسعه زیرساخت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، فرصت‌های شغلی متنوعی در زمینه مهندسی، مدیریت انرژی و فناوری‌های نوین ایجاد خواهد کرد.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی: موقعیت جغرافیایی مطلوب عمان و منابع طبیعی سرشار آن، این کشور را به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر تبدیل می‌کند.

تقویت امنیت انرژی: تنوع‌بخشی به منابع تأمین انرژی و کاهش وابستگی به گاز طبیعی، امنیت انرژی عمان را افزایش داده و آسیب‌پذیری آن را در برابر نوسانات بازارهای جهانی کاهش می‌دهد.

ارتقای جایگاه عمان در بازارهای بین‌المللی انرژی: عمان می‌تواند با توسعه فناوری‌های انرژی پاک، به یکی از صادرکنندگان کلیدی انرژی‌های تجدیدپذیر در منطقه تبدیل شود.

استراتژی انرژی 2040 عمان، نه‌تنها یک برنامه تحول‌گرا در عرصه انرژی محسوب می‌شود، بلکه نشان‌دهنده تعهد این کشور به توسعه پایدار، نوآوری در بخش انرژی و تقویت استقلال اقتصادی است. با اجرای موفقیت‌آمیز این استراتژی، عمان می‌تواند به یکی از رهبران منطقه‌ای در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر و مدل‌های نوین مدیریت انرژی تبدیل شده و الگویی برای سایر کشورهای خاورمیانه در مسیر گذار به آینده‌ای پایدار باشد.

این راهبرد، عمان را نه‌تنها در جهت بهبود کیفیت زندگی شهروندان و حفاظت از محیط‌زیست هدایت می‌کند، بلکه جایگاه ژئوپلیتیکی این کشور را در معادلات بین‌المللی انرژی ارتقا خواهد داد.