از سوریه و تغییر رژیم تا تحولات امنیتی، محور گفت‌وگوهای السودانی در تهران

دیپلماسی ایرانی: محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق، روز چهارشنبه ۱۹ دی به تهران می آید. سفری که اگرچه اعلام شده که به دعوت مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری کشورمان انجام شده، اما به نظر می‌رسد تنظیم زمانی آن به نوعی با تحولات عراق، سوریه و کل منطقه مرتبط باشد. 

قبل از انجام این سفر، بغداد تحرکات دیپلماتیک گسترده ای را در سطح منطقه ای و بین‌المللی آغاز کرده بود. از طرفی تماس‌های دولت فرانسه با بغداد بود که بر برگزاری نشست بغداد در آینده نزدیک تاکید می‌کرد و گفته شد که در این نشست مقامات جدید حکومت سوریه نیز شرکت خواهند کرد. از نگاه بغداد اگر بنا باشد مقامات جدید سوریه در نشست بغداد حضور یابند باید با رضایت و موافقت حضور طرف ایرانی که هر ساله در این نشست حضور داشته است، انجام شود. برای همین یکی از موضوعاتی که در سفر السودانی به تهران بررسی خواهد شد موضوع نشست بغداد خواهد بود که دولت عراق تصمیم دارد در نیمه های فوریه آن را برگزار کند. 

جدای از نشست بغداد، اما تماس های مکرر دولت عراق با کشورهای عربی منطقه به‌ویژه اردن و عربستان سعودی نیز نشان می‌دهد که تحرکات دولت عراق فراتر از نشست بغداد است. محمد شیاع السودانی در ماه گذشته دو سفر پیاپی و فوری به اردن و ریاض داشت و به گزارش رسانه‌های عراقی با مقامات ارشد این دو کشور گفت‌وگوهای مهمی انجام داد. همچنین با عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه گفت وگوهای تلفنی انجام داد و با نخست وزیر انگلیس نیز تماس تلفنی داشت که گفته شد این تماس حدود یک ساعت به طول انجامیده بود. در این چارچوب وزیر امور خارجه عراق نیز تماس های تلفنی با همتای اماراتی و انگلیسی و فرانسوی خود داشت. همه این تحرکات ظرف دو تا سه هفته اخیر و بعد از سقوط حکومت بشار اسد در سوریه انجام شده است. البته پیش از آن هم تماس‌های مکرری با مقامات امریکایی انجام شده بود و وزیر امور خارجه امریکا، معاون او و فرماندهی سنتکام سفرهای جداگانه‌ای را به بغداد و اقلیم کردستان انجام داده بودند که گزارش شد بیشتر جنبه هشدار و پیام‌رسانی بوده است. 

با توجه به فعالیت‌های گروه‌های مسلح عضو الحشد الشعبی علیه اسرائیل و تحولات جاری سوریه که سبب شد تا دولت عراق تدابیر امنیتی خود را در مرزها به بالاترین سطح ممکن برساند، می‌توان گفت تمامی این تحرکات دیپلماتیک گفته شده در راستای تحرکات گروه‌های الحشد الشعبی و تحولات سوریه انجام شده است. موضوعاتی که در رسانه‌های عراقی به طور گسترده‌ای پوشش داده شده و به طور مفصل به آنها پرداخته شده است. 

درباره گروه‌های مسلح عراقی الحشد الشعبی، رسانه‌های عراقی گزارش داده‌اند که تهدید ایالات متحده و اسرائیل علیه این گروه‌ها بسیار جدی است و حتی گزارش شد که اسرائیل ۳۰۰ نقطه از جمله مراکز دولتی و اقتصادی عراق را با هدف انجام عملیات تلافی‌جویانه هدف‌گذاری کرده است. فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق نیز در گفت وگویی تلویزیونی اذعان کرد که امریکایی‌ها به مقامات عراقی گفته‌اند که «جلوی حملات گروه‌های مسلح را بگیرید تا ما هم بتوانیم به متحد خود فشار بیاوریم تا حمله‌ای به عراق انجام نشود.» 

درباره تحولات سوریه نیز بغداد به صراحت اعلام کرده است که با توجه به سابقه ناخوشایند انتقال سیال تروریسم از سوریه به عراق در بحبوحه تنش‌های سوریه و از آنجا که بخش غربی سوریه که هم‌مرز با عراق است، تحت کنترل هیئت حاکمه جدید نیست، بیم آن می‌رود که گروه‌های تروریستی به‌ویژه داعش از این وضعیت سوء استفاده کنند و ناامنی تازه‌ای را در عراق به‌وجود آورند. به‌ویژه که عراق همچنان درگیر مبارزه با داعش به‌ویژه در استان‌های غربی خود است و روزی نیست که خبری از درگیری با آنها در نقطه‌ای از غرب کشور مخابره نشود. 

در این میان حدود یک هفته است که موضوع تازه‌ای در رسانه‌های عراقی مطرح شده و مقامات عراقی اعم از شیعه و سنی نسبت به آن واکنش نشان داده‌اند، و آن موضوع تغییر نظام در عراق است که گفته شده دولت جدید امریکا به ریاست دونالد ترامپ تهدید کرده است که اگر دولت فعلی عراق با نفوذ ایران در خاک خود مقابله نکند و از وابستگی‌های خود به این کشور نکاهد با واکنش تند ایالات متحده مواجه خواهد شد و چه بسا به سمت تغییر رژیم پیش برود. برخی منابع غربی به اطلاع مقامات عراقی رسانده‌اند که یکی از گزینه‌هایی که توجه امریکایی‌ها را معطوف کرده، جمال مصطفی، داماد صدام حسین، دیکتاتور مخلوع عراق و منشی دوم اوست که در حال حاضر در امریکا به سر می‌برد. او اخیرا در رسانه‌های اجتماعی ازجمله یوتیوب و فیسبوک فعالیت‌هایی را آغاز کرده که برخی از توجهات را به‌سوی خود جلب کرده است. این در حالی است که برخی مقامات سابق عراقی ازجمله محمد الحلبوسی سفرهایی به ایالات متحده انجام داده‌اند که اطلاعاتی از جزئیات این سفرها در اختیار مقامات عراقی نیست و این موضوع دغدغه‌ای مهم برای عراقی‌ها ایجاد کرده است. در واکنش به این تحرکات، سیاستمداران عراقی اعم از شیعه و سنی، حتی چهره‌های ضدایرانی‌ای مثل فائق شیخ علی و مشعان الجبوری، گفته‌اند که تغییر رژیم در عراق را رد می‌کنند و همگی خود را جزئی از نظام جدید عراق می‌دانند. محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق نیز در مراسم سالگرد شهادت سید محمد باقر حکیم به روشنی به این موضوع اشاره کرد و گفت که عراق کشوری دموکراتیک است و هرگونه تغییری از تغییر صندوق رای انجام می‌شود و صحبت از تغییر رژیم از اساس مردود است. سید عمار حکیم، رئیس جریان حکمت ملی عراق و یکی از رهبران ائتلاف چارچوب هماهنگی شیعیان عراق که خود میزبان این مراسم بود نیز موضوع تغییر رژیم را رد کرد و گفت که دولت آینده ترامپ بی‌ثبات کردن سیستم سیاسی عراق را ندارد و یک «اراده بین‌المللی» وجود دارد تا از هدف قرار دادن سیستم سیاسی عراق پرهیز شود.

با این پرونده‌های حساس السودانی قصد دارد به تهران سفر کند و مذاکرات مفصلی با مقامات کشورمان داشته باشد. اگرچه سفر او یک روزه است اما وی انتظار دارد که با دست پر بتواند کشورمان را ترک کند. او قرار است بعد از تهران به دوحه سفر کند و با مقامات قطری دیدار داشته باشد. سفر او که کمتر از دو هفته از آغاز به کار دولت ترامپ انجام می‌شود و از این بابت نیز مهم است که انتظار می‌رود هماهنگی‌های لازم میان بغداد، تهران و دیگر پایتخت‌های عربی انجام شود تا روی کار آمدن دولت جدید امریکا توام با فشارهای شدید نباشد. برای همین احتمال می‌رود السودانی در بازگشت به بغداد اقداماتی را در جهت ساماندهی گروه‌های مسلح خارج از چارچوب اراده دولت انجام دهد و تصمیم‌های تازه‌ی بگیرد که روی آینده منطقه اثرگذار باشد./جماران