مستندات آژانس بر اساس چیست؟

نویسنده: مسعود نوری، کارشناس ارشد حقوق و سیاست بین المللی

دیپلماسی ایرانی: آژانس بین المللی انرژی اتمی در راستای انجام وظایف و کسب اطلاعات مربوط به اجرای موافقت نامه پادمان(Safeguard Agreement) در کشورهای مختلف از سه منبع بهره می برد:

•    اطلاعات ارائه شده توسط خود دولت در چارچوب پاسخ به پرسشنامه (Questionnaire) و اظهاریه (Declaration). 
•    اطلاعات مکتسبه پادمانی از طریق بازرسی های میدانی و ابزارهای نصب شده در سایت های هسته ای و مکان های معرفی شده تحت موافقتنامه پادمان. 
•     اطلاعات دریافتی از منابع ثالث که بعنوان Open Source شناخته می شوند این منابع طیف گسترده ای شامل کشورها، سازمان ها، افراد و ... را شامل می شوند.

اطلاعات ارائه شده توسط دولت می تواند گزارش ها و اظهاریه را شامل باشد، در حالی که اطلاعات مربوط به فعالیت های پادمان آژانس بین المللی انرژی اتمی، به عنوان مثال، از راستی آزمایی میدانی یا ارزیابی اطلاعات مرتبط با حسابرسی مواد هسته ای (Nuclear Material Accounting Information)  ناشی می شود. سایر اطلاعات می تواند از منابع باز و اشخاص ثالث ناشی شود.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بررسی‌های مستمری را از این اطلاعات انجام می‌دهد تا سازگاری اطلاعات اعلام‌شده توسط دولت با اطلاعاتی که توسط آژانس تولید و جمع‌آوری شده است، ارزیابی کند. هر گونه ناهنجاری، سؤال یا ناهماهنگی از طریق مشورت با دولت و اقدامات بعدی در صورت لزوم شناسایی و به موقع رسیدگی می شود.

اطلاعات ارائه شده توسط یک کشور در رابطه با مواد و فعالیت های هسته ای آن، بخش اعظم اطلاعات مورد استفاده آژانس در راستی آزمایی ها را تشکیل می دهد. برای کشورهایی که موافقتنامه‌های پادمان جامع و پروتکل‌های الحاقی دارند، اطلاعاتی در قالب گزارش‌های حسابرسی مواد هسته‌ای، اطلاع رسانی قبلی (Advanced Informing) در مورد انتقال مواد هسته‌ای و اطلاعات طراحی تأسیسات (facility design) information) و سایر اطلاعات مربوط به هسته‌ای به آژانس ارائه می‌شود. 

یکی از پرسش‌هایی که راستی آزمایی فعالیت‌های پادمانی به دنبال پاسخ به آن است این است که آیا اظهاریه های یک کشور در مورد برنامه و برنامه‌های هسته‌ای‌اش با سایر اطلاعات مربوط به پادمان‌های موجود در اختیار آژانس همخوانی دارد یا خیر. چنین اطلاعاتی شامل اطلاعات منابع باز (Open Source) (به عنوان مثال، اسناد دولتی، انتشارات اپراتور، ادبیات علمی و فنی) و همچنین اطلاعات شخص ثالث است. 

Open Source که بخش بسیار کمی از اطلاعات موجود در اختیار آژانس را تشکیل می دهد، توسط یک دولت یا یک سازمان به صورت داوطلبانه در اختیار آژانس قرار می گیرد. این اطلاعات، پس از تأیید اعتبار، به طور کامل توسط آژانس مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و با سایر اطلاعات مربوط به پادمان که در دسترس آژانس است، تأیید می شود. در طول این فرآیند، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با کشورها تعامل می‌کند و در صورت لزوم، اقدامات بعدی را برای رسیدگی به صحت و کامل بودن اعلامیه‌های آنها انجام می‌دهد.

یکی از نمونه‌های منبع باز ارزشمند اطلاعات، تصاویر ماهواره‌ای تجاری (Commercial Satellite Images) موجود است. تصاویر ماهواره ای به طور معمول برای ارزیابی اطلاعات ارائه شده توسط دولت ها در مورد فعالیت های هسته ای خود و برنامه ریزی بازرسی و بازدید از تأسیسات برای تأیید اطلاعات طراحی و انجام دسترسی های تکمیلی استفاده می شود.

دپارتمان جمع آوری و تجزیه و تحلیل (ICA) و دپارتمان اعلام و تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری (IDS) در بخش اطلاعات مدیریت (SGIM) ذیل دپارتمان پادمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایفاء وظایف مذکور را بر عهده دارد.