رویکرد ادراکی به محور مقاومت در غرب آسیا

نویسنده: دکتر نجمیه پوراسمعیلی

دیپلماسی ایرانی: کتاب رویکرد ادراکی به محور مقاومت در غرب آسیا (بازشناسی ذهنیت رهبران) به قلم خانم نجمیه پوراسمعیلی و توسط موسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران منتشر شد.

در پژوهش‌های متکی به نقش رهبران در عرصه روابط بین‌الملل، بر این موضوع تمرکز می‌شود که یک پدیده یا رویداد با اتکا به نقش فرد بررسی شود. این‌گونه پژوهش‌ها با این فرض آغاز شده‌اند که افراد در نقش رهبران، اهمیت به‌مراتب بیشتری نسبت به نهادها، اجتماعات و ساختارها دارند. در بیشتر نظام‌های سیاسی کشورهای در حال توسعه و ازجمله بعضی از کشورهای منطقه غرب آسیا به دلایل مختلفی نظیر شکست فرایند ساخت دولت – ملت، ضعف در نهادینه کردن نهادها و سازمان‌های تصمیم‌گیری، اقتدارگرایی، خاندانی بودن نظام سیاسی، ارتش محوری و... متغیر فرد در کنار نهادها در سیستم بروکراسی و شکل‌دهی به تصمیمات، بسیار اثرگذار است. هرچند در نظام‌های سیاسی توسعه‌یافته نیز متغیر فرد اهمیت دارد و اثرگذار است، اما در عمده نظام‌های سیاسی جهان سوم، اهمیت و اثرگذاری آن بسیار بیشتر است و شاید مبالغه نباشد که گفته شود در برخی از این نظام‌ها متغیر فرد مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در سیاست داخلی و خارجی است. 

سخن گفتن از نقش فرد در سیاست، در واقع ورود به حیطه روانشناسی سیاسی است. در این راستا شناخت شخصیت و ذهنیت فرد در فهم رفتارها، افکار و تصمیم‌های آنها مؤثر است. زیرا تصمیم‌های فرد به‌عنوان رهبر تا حد زیادی سازنده سیاست‌ خارجی است. افراد، ایجادکننده سیاست خارجی هستند و ازآنجاکه متفاوت می‌اندیشند، متفاوت رفتار می‌کنند و به دلیل این‌که هر رفتاری در عرصه سیاست خارجی دارای ریشه‌های روان‌شناختی است، نمی‌توان آن را به فشارهای سیستماتیک و نهادی تقلیل داد. به‌طور خلاصه باید گفت، دولت همان تصمیم سازانش است. 

شناخت شخصیت و ذهنیت رهبران، برای شناخت وضعیت حال و آینده کشورها، بسیار مهم و شاخص است. ازاین‌رو آینده، چهره‌ها و اشکال گوناگونی می‌تواند داشته باشد. «از طریق راه‌یابی به شبکه‌های معنایی انسان‌هایی که آینده را می‌سازند، می‌توان احتمالات گوناگون در مورد آینده را حدس زد». نویسنده در این کتاب قصد دارد که به بررسی ذهنیت رهبران سه کشور مطرح در غرب آسیا یعنی عربستان، ترکیه و مصر در خصوص محور مقاومت بپردازد. 

در منطقه خاورمیانه و به‌ویژه در سه کشور عربستان، ترکیه و مصر نیز تأثیرگذارترین بازیگران در عرصه سیاست خارجی، رهبران سیاسی دولت‌ها هستند. تصمیم‌های سیاست خارجی، به‌ویژه در کشورهایی که شخصیت محور هستند، به‌طور عمده ناشی از ویژگی‌های شخصیتی و ذهنیت رهبران است. در واقع ذهن رهبران با تصمیماتی که اتخاذ می‌کنند، وضعیت حال و آینده یک کشور را می‌سازند. 

بر اساس آنچه گفته شد، به‌واسطه آنکه رهبران سه کشور مصر، ترکیه و عربستان، شخصیت و ذهنیت متفاوتی دارند، آنها نیز نوع نگاه، تفسیر، برداشت، تصمیم و سیاست خارجی متفاوتی را در مورد موضوعات مختلف در منطقه غرب آسیا و از جمله در ارتباط با اهداف و اولویت‌های سیاست خارجی ایران پیگیری می‌کنند. لذا به‌منظور تصمیم‌گیری صحیح و اتخاذ سیاست‌های خارجی درست و به‌موقع از سوی تصمیم‌گیران جمهوری اسلامی ایران، شناخت شخصیت و ذهنیت متفاوت رهبران در خصوص موضوعات مختلف در سطح منطقه و بین‌الملل ضروری است. ازاین‌رو با توجه به اهمیت موضوع رژیم صهیونیستی – فلسطین و محور مقاومت در دستگاه دیپلماسی و سیاست‌گذاری خارجی ایران، شناخت ذهنیت رهبران سه کشور مصر، ترکیه و عربستان در مورد موضوعات گفته‌شده برای سیاست‌گذاران جمهوری اسلامی ایران ضرورت دارد.

این کتاب در 321 صفحه و در اردیبهشت 1400 منتشر شده و دسترس علاقمندان قرار گرفته است.