باید توازن در برجام حفظ شود
بازگشت ایران به تعهدات برجامی در ازای رفع کامل تحریم ها
نویسنده: رضا رسالت، کارشناس روابط بین الملل
دیپلماسی ایرانی: با آغاز بکار دولت جدید آمریکا، این سوال در افکار عمومی و محافل سیاسی و بین المللی مطرح است که با توجه به تاکید طرفین بر بازگشت به تعهدات برجامی، آیا آغاز ریاستجمهوری بایدن به معنای پایان سریع سیاست شکست خورده فشار حداکثری ترامپ علیه ایران و گشایش در شرایط تحمیل شده بر اقتصاد و سیاست ایران خواهد بود؟ آیا آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا میتواند در مدت زمان کوتاهی با همراهی سایر اعضای تیم سیاست خارجی و امنیت ملی دولت بایدن بویژه وندی شرمن که رهبری تیم مذاکره کننده آمریکا با ایران را برعهده داشته و اکنون معاون کلیدی او خواهد بود، ساز ناکوک اسلافشان را کوک کنند تا هم آهنگ موزونی از سیاست خارجی ایالات متحده به گوش برسد و هم داعیه دولت جدید خود مبنی بر رهبری صلح و امنیت آمریکا را اثبات کنند؟
البته بسیاری از ناظران و تحلیلگران بین المللی معتقدند پایان دوره ترامپ میتواند به معنای تغییر نسبی درعرصه بینالملل تلقی شود و فضاهای تنفسی جدیدی در منطقه و جهان ایجاد کند که به شروط مختلفی بستگی دارد، از جمله آن که سیاستمداران دموکرات از شکستهای سیاست خارجی دوره ترامپ درس بگیرند و تعامل در عمل را پیشه خود کنند.
آنتونی بلینکن، یک روز پیش از آغاز به کار دولت جدید آمریکا در برابر اعضای کمیته روابط خارجی سنا و پرسش های آنان برای تائید صلاحیتش گفت: «نمیتوانیم مشکلات دنیا را به تنهایی حل کنیم. نیاز به همکاری و مشارکت کشورهای دیگر داریم. آمریکا بیش از هر کشور دیگری این توانایی را دارد که دیگران را برای حل چالشهای دنیا گرد هم بیاورد.» بلینکن تصریح کرد: «رئیس جمهوری معتقد است اگر ایران به این تعهدات برگردد ما نیز بازخواهیم گشت، اما باید از آن به عنوان بستری برای بودن در سمت متحدان و شرکا برای دستیابی به توافقی محکمتر و طولانیتر استفاده کنیم.»
از سوی دیگر مقامات ایران نیز بارها گفتهاند تنها در صورت رفع تحریمها حاضر به از سرگیری اجرای تعهدات برجامی خود هستند. حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه اول بهمن ماه در جلسه هیات دولت، پیش از آغاز ریاست جمهوری بایدن و پس از سخنان بلینکن گفت: «اگر به تعهداتشان عمل کنند، ما هم به تعهدات خود عمل می کنیم. امروز آمادگی داریم اگر طرف مقابل با صداقت به میدان بیاید این مسائل حل و فصل شود. خیلی سریع هم میتواند حل شود. اصلا هیچ پیچیدگی حقوقی ندارد. بگویند به تمام تعهدات عمل می کنیم، ساعت بعد ما به همه تعهدات خود عمل میکنیم.»
می دانیم که جمهوری اسلامی ایران در ازای «پذیرش حق غنی سازی»، «رفع کامل تحریم ها» و لغو قطعنامه های شورای امنیت و آژانس انرژی اتمی، حاضر به پذیرش اعمال محدودیت در زمینه برنامه هستهای طبق برجام شد. طبق ۱۵ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان مرجع راستی آزمایی اجرای تعهدات ایران (حتی تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام) جمهوری اسلامی ایران در بخش فنی به تمام تعهدات خود از جمله در زمینه سطح غنی سازی، تحقیق و توسعه، حجم انباشت و ذخیره مواد هسته ای، تعداد سانتریفیوژ، تغییر ماهیت تأسیسات فردو و بازطراحی رآکتور آب سنگین اراک به صورت کامل پایبند بوده و در بخش (شفافیت و اقدامات اعتمادساز) افزون بر نظارتهای پادمانی و دسترسیهای مبتنی بر پروتکل الحاقی، همکاری های فراپروتکلی را از جمله در زمینه شفاف سازی تولید قطعات سانتریفیوژ با آژانس بین المللی انرژی اتمی داشته است. با این همه، آمریکا افزون بر ممانعت از بهره مندی ایران از منافع اقتصادی برجام، با اتمام بازه پنج ساله از آغاز اجرای برجام و لغو تحریم های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل در ۲۷ مهر ۱۳۹۹، همچنان در پی ممانعت از بهره مندی ایران از مزایای امنیتی و دفاعی برجام بوده است. در نهایت با توجه به آن که رئیس جمهور ایران در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ در نامه به کشورهای اروپایی و اتمام حجت نسبت به اقدام غیرمسئولانه از جمله "ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل و بازگشت قطعنامه های شورای امنیت یا اِعمال تحریم های بیشتر" هشدار داده و به صراحت نوع واکنش جمهوری اسلامی ایران اعم از «خروج از برجام، توقف اجرای پروتکل الحاقی و بررسی خروج از پیمان منع اشاعه هسته ای» را خاطرنشان کرده است.
در همین راستا با تایید طرح دوفوریتی «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها» در شورای نگهبان، رئیس مجلس شورای اسلامی این قانون را برای اجرا به دولت ابلاغ کرد. قانونی که میتواند «در صورت عدم پایبندی اعضای باقیمانده در برجام به تعهدات خود»، دو ماه پس از لازمالاجرا شدن، اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران را متوقف کند. به نظر می رسد سیاست منطقی و اصولی جمهوری اسلامی ایران حاکی از آن است که آمریکا به عنوان ناقض تعهد ابتدا باید به تعهدات خود ذیل برجام برگردد و خسارات ناشی از ترک تعهدات خود را به طور کامل جبران کند. این سیاست اعلامی که مورد اتفاق و اجماع مقامات جمهوری اسلامی ایران است فرصت هرگونه بهانه جویی و فرافکنی را از ایالات متحده امریکا سلب می کند و می تواند تعادل از دست رفته در مکانیسم تعهدات برجامی را تا حدودی بازیابی کند.
نظر شما :