فاز اول نقشه راه دولت بایدن یک توافق موقت «منجمد سازی» است

نویسنده: الی گرانمایه

دیپلماسی ایرانی: جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده، وعده داده دوباره به توافق هسته ای ایران بازگردد. الی گرانمایه در گزارشی که اخیرا برای بنیاد سیاسی آلمانی «فردریش اِبِرت استیفتونگ» منتشر کرده، به بررسی اقدامات مشخصی که ایالات متحده، ایران و اروپا می توانند برای تضمین تعهد کامل همه طرفین برجام به این توافق انجام دهند، پرداخته و بیش از هر مساله ای به اهمیت زمان اشاره کرده است.

مرحله اول: حصول توافق موقت منجمد سازی / متوقف سازی همه اقدامات تا اواسط فوریه 2021

مرحله اول نقشه راه دولت بایدن به طور ایده آل باید بلافاصله پس از پیروزی او در انتخابات ماه نوامبر آغاز شود. ای 3 (فرانسه، آلمان و بریتانیا) و اتحادیه اروپا می توانند دیپلماسی هسته ای با ایران را از ماه نوامبر، همزمان با دوره انتقال در ایالات متحده، در پیش بگیرند. این تلاش اروپایی ها باید بر بررسی پارامترهای توافق ایران برای متوقف کردن پیشبرد فعالیت های هسته ای در خارج از چارچوب برجام صورت بگیرد. هدف از این تلاش ها هم تحقق توافق موقت تا اواسط ماه فوریه است که شرایط را برای ورود مجدد دولت بایدن به برجام فراهم می کند. ایران تنها در صورتی توافق موقت را خواهد پذیرفت که دولت بایدن به طور همزمان با متوقف شدن فعالیت های هسته ای، کمک اقتصادی به ایران ارائه و روند ورود مجدد به برجام را به طور رسمی آغاز کند.

برای متوقف شدن پیشروی های هسته ای ایران در خارج از چارچوب برجام لازم است که تهران از غنی سازی اورانیوم در سطح بالاتر از 3.67 درصد خودداری، فعالیت های غنی سازی در تاسیسات فردو را متوقف و از نصب سانتریفیوژهای پیشرفته خودداری کند. ممکن است ایران چنین تدابیری را بپذیرد، اما این تنها در صورتی خواهد بود که بتواند ذخایر مازاد اورانیوم با غنی شده خود را نگه دارد تا در صورت لزوم از آن به عنوان اهرم فشاری در مذاکرات احتمالی استفاده کند. آژانس بین المللی انرژی اتمی می تواند بر این روند نظارت داشته باشد.

ای 3 بلافاصله پس از مراسم تحلیف بایدن باید هماهنگی مواضع خود با ایالات متحده را آغاز کند با این هدف که در پایان این مرحله اول، ایالات متحده به طور رسمی درخواستی را به کمیسیون مشترک ارسال کند و در صدد مشارکت مجدد در برجام برآید. دولت بایدن باید در موازات این اقدامات، یک دستیار ارشد مانند یک مذاکره کننده ارشد پیشین برجام برای ارتباط با ماموریت ایران در نیویورک برای شروع روند دیپلماسی مستقیم محرمانه تعیین کند. بایدن همچنین باید در پایان مرحله اول به عنوان بخشی از اقدامات هماهنگ، انگیزه های اقتصادی ملموسی برای ایران فراهم آورد. این مشوق ها ممکن است در ازای دستیابی به یک توافق موقت متوقف سازی (تحریم ها در برابر فعالیت های هسته ای ایران) و نشان دهنده جدیت ایالات متحده در پیوستن دوباره به توافق هسته ای باشند. این اقدامات همچنین می توانند در اعتمادسازی با ایران کمک کننده باشند.

بایدن می تواند در ماه ژاویه این اقدامات را برای اعتمادسازی انجام دهد که هزینه داخلی سیاسی چندانی هم برای او نخواهد داشت:

•    بایدن می تواند در راستای عمل به تعهدات خود در رابطه با «ممنوعیت علیه مسلمانان»، دستور اجرایی ترامپ برای محدودسازی سفر کشورها با اکثریت مسلمان را که روی شهروندان ایرانی نیز تاثیر می گذارد، لغو کند.

•    با اتحادیه اروپا و ای 3 برای افزایش حجم تجارت بشردوستانه با ایران از طریق سازوکار ابزار حمایت از مبادلات تجاری (اینستکس) همکاری و به حل مشکلات مربوط با کووید 19کمک کند.

•    یک چارچوب قابل اعتماد برای تجارت بشردوستانه با ایران از طریق کاهش عدم اطمینان درباره مجوز عمومی شماره 8 ارائه دهد. ایالات متحده به ویژه باید موانع خرید کالاها و تجهیزات پزشکی ایران را با توجه به مساله کووید 19، از میان بردارد.

•    برخی از تحریم های مرتبط با دستورات اجرایی ترامپ از زمان خروج آمریکا از برجام علیه مقامات ارشد ایرانی را تسهیل کند. این مورد، تحریم ها علیه محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران که احتمالا به عنوان مذاکره کننده اصلی هسته ای ایران ایفای نقش خواهد کرد، را در بر می گیرد.

•    وضعیت محدودیت های سفر اعمال شده توسط دولت ترامپ علیه مقامات ایرانی که از ماموریت خود در سازمان ملل بازدید می کنند را به وضعیت پیشین بازگرداند.

همچنین، امکان ارائه یک بسته اقتصادی مشخص تر در پایان فاز اول و در ازای موافقت ایران با توافق موقت متوقف سازی اقدامات وجود دارد که موارد زیر را شامل می شود:

•    دولت بایدن می تواند برای تسهیل محدودیت ها بر توانایی ایران در دسترسی به درآمد بلوکه شده در بانک های خارجی (به ویژه در چین، اروپا، هند، ژاپن، کره جنوبی و عراق) معافیت های اجرایی در نظر بگیرد.

•    دولت بایدن می تواند مجددا معافیت هایی برای خرید محدود نفت از ایران برای برخی از کشورها در نظر بگیرد که در حقیقت، شرایط تحریم را به قبل از ماه مه 2019 باز می گرداند. در اینجا چین مهم است. معافیت برای کره جنوبی نیز مهم خواهد بود تا بتواند میعانات از ایران خریداری کند. استفاده از میعانات گازی که محصول جانبی گاز طبیعی است، کلید حفظ رشد تولید در میدان پارس جنوبی به شمار می رود و به نوبه خود، برای فعالیت اقتصادی داخلی اهمیت زیادی دارد. اگرچه دولت بایدن می تواند برای آندسته از کشورهای اروپایی که پیشتر از ایران نفت خام می خریدند مانند یونان و ایتالیا، معافیت از تحریم ها را در نظر بگیرد، اما بعید است بازیگران تجاری این کشورها در آینده نزدیک دوباره وارد بازار ایران شوند.

(این مطلب ادامه دارد.)

منبع: شورای روابط خارجی اروپا / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34