تلاش آمریکا برای بازگرداندن تحریم های شورای امنیت است

تهیه شده توسط گروه بین المللی بحران

دیپلماسی ایرانی: هرگونه استدلال اولیه درباره ساز و کار بازگشت تحریم ها می تواند مقدمه ای برای مباحثات بیشتر، اختلاف برانگیزتر و پیچیده درباره این باشد که آیا دولت ها باید تحریم های سازمان ملل علیه ایران را اجرا کنند یا خیر. انتظار می رود که هم ایالات متحده و هم منتقدان آن پای کشورهای ثالث را به ماجرا باز کنند و مباحثات خود را به نیویورک (مقر سازمان ملل) بکشند. با توجه به قرائت های قانونی نامشخص و متناقض کنونی از قطعنامه 2231، دولت ها با یک تصمیم سیاسی دشوار درباره اینکه از کدام طرف جانب داری کنند، مواجه خواهند شد. اتحادیه اروپا نیز یک گزینه پیش رو خواهد داشت: در حالت معمول، اتحادیه اروپا خیلی سریع تحریم های سازمان ملل را در قوانین خود لحاظ می کند، اما در این مورد احتمالا کشورهای عضو اتحادیه اروپا دلیلی برای این کار نمی بینند.

مناقشات بین ایالات متحده و منتقدان آن در سازمان ملل ادامه خواهد داشت. رژیم های تحریمی سازمان ملل توسط کمیته هایی اداره می شود که به طور معمول ریاست آنها را یکی از ده عضو منتخب اداره می شوند و مطابق توافقات جمعی فعالیت می کنند. از سوی دیگر، هیئت های ناظر بر اجرای تحریم ها توسط کشورهای عضو و سایر نهادهایی هستند که به این کمیته ها گزارش می دهند. برای نمونه، رژیم تحریم های شورای امنیت علیه ایران در دوران پیش از برجام توسط کمیته تحریم های ایران 1737 نظارت می شد که تحت قطعنامه 1737 تاسیس شده بود. وظیفه این کمیته نظارت بر اجرای تحریم های اعمال شده توسط شورای امنیت در سال های 2006 و 2010 بود. این کمیته و هیئت متخصصانی که موارد نقض تحریم ها را پیگیری می کردند، پس از تصویب قطعنامه 2231 منحل شدند و یک ساختار نظارتی جدید جایگزین آنها شد که خودش زیر نظر یکی از اعضای شورای امنیت به عنوان «تسهیل کننده» (در حال حاضر بلژیک) فعالیت می کند.

از نظر تئوری، ساز و کار بازگشت تحریم های سازمان ملل علیه ایران به معنای پایان این مناسبات و آغاز کار مجدد کمیته های ناظر بر اجرای کامل تحریم ها و همچنین انتصاب یک هیئت جدید متخصصان برای حمایت از این روند خواهد بود. اعضای شورای امنیت در صورت ممانعت از تشکیل کمیته جدید، می توانند ساز و کارهای حائز اهمیت در اطمینان از اجرای تحریم ها را خنثی کنند. چنین اقدامی از سوی اعضای اصلی شورا اصلا دور از ذهن نیست. برای نمونه، روسیه و چین می توانند با خودداری از پذیرش بازگشت مجدد قطعنامه 1737 مانع از تشکیل مجدد کمیته شوند. دیگر اعضای شورای امنیت که با آمریکا مخالف هستند می توانند با خودداری از جلسات مشورتی برای تعیین رئیس کمیته، در روند تشکیل کمیته اختلال ایجاد کنند.

شاید آنتونی گوترش، دبیرکل سازمان ملل، به تشکیل هیئت جدیدی از متخصصان برای نظارت بر بازگشت تحریم ها تصمیم بگیرد؛ اگرچه این هیئت اساسا برای کمک به کمیته ناظر بر تحریم ها تشکیل می شود، اما یک نهاد مستقل تحت نظارت دبیرکل سازمان ملل است. گوترش بدین ترتیب یک پیروزی نمادین به ایالات متحده ارائه کرده و نشان داده که نقطه نظر آمریکا در این مباحثات را پذیرفته است، اما باز هم اعضای شورای امنیت می توانند به طور جداگانه در روند انتخاب متخصصان اختلال ایجاد کنند. مساله ای که می تواند شرایط را پیچیده تر کند، این است که گوترش ساز و کار بازگشت تحریم های سازمان ملل علیه ایران را بپذیرد و ساز و کارهای نظارتی ایجاد شده مبتنی بر قطعنامه 2231 را از بین ببرد. اعضای مجمع عمومی سازمان ملل هم ممکن است وارد عمل شوند: برخی گفته اند که بودجه برای انتصاب یک هیئت جدید متخصصان را از طریق کمیته پنجم مجمع که بر بودجه سازمان ملل نظارت دارد، مسدود می کنند. از نظر تئوری، هیچ یک از این اختلافات بر اعتبار تحریم ها تاثیری نمی گذارند، اما بر درک اعضای سازمان ملل از مشروعیت و حقانیت موضع گیری ایالات متحده و آمادگی آنها برای اجرای تحریم ها تاثیرگذار خواهند بود.

تاثیرات گسترده تر چنین روندهای مناقشه آمیزی را نباید دست کم گرفت. چشم انداز اختلاف نظر در میان اعضای شورای امنیت بر سر امکان بازگشت یک قطعنامه پیشین شورای امنیت اعتبار این نهاد را که پیشتر از یک سری شکست ها در رسیدگی به درگیری های شدید دچار آسیب شده بود، بیش از پیش از بین می برد. مناقشات بر سر اعمال مجدد ساز و کارهای تحریمی مربوط به ایران می تواند بحث را به سایر رژیم های تحریمی بکشاند و سبب شود اعضای شورای امنیت که بسیاری از آنها اساسا از تحریم ها خوششان نمی آید، در یک جنگ رویه ای بر سر کمیته ها و هیئت های نظارت بر آن درگیر خواهند شد. یک دیپلمات پیش بینی کرده که  آسیب به سازمان ملل طولانی مدت خواهد بود.

با این حال، در شرایطی که مجادله شدید بر سر بازگشت تحریم ها علیه ایران به شورای امنیت آسیب می رساند، شاید برخی فکر کنند که گزینه جایگزین یعنی بازگشت بلامنازع تحریم های ایالات متحده، نیز ارزش بررسی دارد. در حال حاضر کاملا آشکار است که هر گونه تلاشی در آینده برای گنجاندن ساز و کار بازگشت سریع تحریم ها در هر توافقی (برای نمونه با کره شمالی) محکوم به شکست خواهد بود. اما اگر سایر اعضای شورای امنیت نتوانند ادعای آمریکا را به چالش بکشند، احتمالا بسیاری از کشورها به این نتیجه خواهند رسید که مزیت تایید برجام در قطعنامه 2231 برای ایران اساسا توهم بوده و از این رو، این سوال را مطرح خواهند کرد که چرا باید به قطعنامه های اینچنینی شورای امنیت اعتماد کنند. مذاکره کنندگان قطعنامه 2231 معتقد بودند که با آوردن توافق در یک قطعنامه سازمان ملل می توانند اجرای آن را بهتر تضمین کنند. وقتی اثبات شود که چنین تضمینی پوشالی است، موقعیت شورای امنیت به عنوان ضامن توافقنامه های پیچیده بین المللی آسیب می بیند و این آسیب احتمالا خیلی شدیدتر از مجادلات بر سر بازگشت تحریم ها علیه ایران خواهد بود. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: گروه بین المللی بحران / مترجم: طلا تسلیمی