موضوع جدید خاورمیانه ایران است یا ترکیه؟

نویسنده: متیو پتی

دیپلماسی ایرانی: اسرائیل و امارات متحده عربی از مدت ها پیش در زمینه مقابله با نفوذ ایران با یکدیگر همکاری می کردند، اما به نظر می رسد برنامه آنها برای برقراری روابط دیپلماتیک موضوعات دیگری همچون اتحاد فزاینده ترکیه و قطر را نیر در بر خواهد گرفت. همه این اتفاقات در حالی است که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، پیش از انتخابات ماه نوامبر به دنبال یک موفقیت دیپلماتیک است.

در بیانیه مشترک ایالات متحده، اسرائیل و امارات متحده عربی آمده: «این موفقیت دیپلماتیک تاریخی، صلح را در منطقه خاورمیانه پیش خواهد برد و گواهی بر دیپلماسی جسورانه و چشم انداز مقامات آنها و شجاعت امارات و اسرائیل برای ترسیم مسیری جدید است که پتانسیل های بزرگ را در منطقه در پی خواهد داشت.» براساس این بیانیه، دو طرف به همراه ایالات متحده در حال ایجاد «دستورکار استراتژیک برای خاورمیانه» هستند. تا پیش از این بیانیه تنها کشورهای عربی که با اسرائیل روابط رسمی دارشتند، مصر و اردن بودند. امارات متحده عربی اولین کشور حاشیه خلیج فارس است که روابط خود را با اسرائیل عادی می کند.

مارک فیتزپاتریک، دیپلمات سابق آمریکا و از اعضای موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک، گفت: «رسمی کردن روابط غیر رسمی، یک اقدام عاقلانه از سوی هر دو طرف است. این اقدام سبب می شود که همه طیف های سیاسی در آمریکا از آنها حمایت کنند و بدین ترتیب، همکاری های آنها در برابر ایران تقویت می شود.» مساله ایران از مدت ها پیش در روابط امارات و اسرائیل نقش پررنگی داشته است. هر دوی آنها با توافق هسته ای سال 2015 با ایران مخالف بودند و هر برای تجدید تحریم های تسلیحات متعارف سازمان ملل متحد علیه ایران تلاش می کنند.

با این حال، رسمی شدن روابط اسرائیل و امارات تنها یک هفته پس از نشست وزرای امور خارجه ایران و امارات متحده عربی مبنی بر گرم شدن روابط این دو، صورت گرفت. حسین ایبیش، یکی از محققان ارشد مقیم در موسسه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، می گوید: «چرا این اتفاق اکنون رخ داده است؟ این هیچ ارتباطی با ایران ندارد. تنها واژه ای که می تواند دلیل را به طور خلاصه و بهترین شکل توضیح دهد، ترکیه است.»

ترکیه، اسرائیل، قطر و امارات متحد عربی همه زمانی از بلوک طرفدار آمریکا در خاورمیانه بودند. روابط آنها در جریان بهار عربی و زمانی که ترکیه و قطر از جنبش های پوپولیستی مانند اخوان المسلمین حمایت کردند، به وخامت گرایید. امارات در جریان بهار عربی حامی رژیم های حاکم بود. ایبیش افزود: «چرا امارات و نه یک کشور دیگر در خلیج فارس؟ پاسخ این است که اسرائیل و امارات متحده عربی به شیوه ای منحصر به فرد درک مشابهی از تهدید دارند. آنها در رابطه با ایران توافق نظر داشتند و اکنون در رابطه با ترکیه، اخوان المسلمین و قطر نیز توافق نظر دارند.»

توافق بین امارات و اسرائیل در حالی رخ داده که ترکیه تلاش های منطقه ای خود را در چندین جبهه مختلف افزایش داده است. نیروهای ترکیه در ماه های اخیر حملات گسترده ای علیه کردها در سوریه و عراق انجام دادند، علیه خلیفه حفتر که یک مرد قدرتمند تحت حمایت امارات در لیبی به شمار می رود مداخله کردند، در اختلافات ارضی پس از اتحاد جماهیر شوروی در برابر ارمنستان از جمهوری آذربایجان حمایت کرده و در آب های مورد مناقشه با یونان با نیروی دریایی این کشور درگیر شده است. هفته گذشته مقامات اسرائیلی رسما حمایت خود را از یونان در این مناقشات در شرق مدیترانه اعلام کردند.

با این حال، اسرائیل به طور کامل با فعالیت های منطقه ای علیه قطر موافق نیست. قطر در برابر حفظ آرامش در مرزهای اسرائیل و غزه، از فلسطینی ها در غزه حمایت مالی می کند. یک خبرنگار اسرائیلی اخیرا گزارش داده که مقامات اسرائیل از غزه خواسته اند پرداخت ها به حزب حاکم در غزه، یعنی حماس، را تجدید کند. ایبیش می گوید: «همه به یک فرد برای این کار نیاز دارند. اگر حماس در غزه سقوط کند و چیزی برای جایگزینی آن نباشد، شرایط خیلی وخیم خواهد شد.» او گفت حتی متحدان نزدیک امارات همانند مصر هم نگران این هستند که گروه هایی مانند داعش و القاعده خلاء قدرت را پر کنند.

توافق اسرائیل و امارات متحده عربی اکنون فضا را برای ظاهر شدن امارات به عنوان قهرمان دفاع از حقوق فلسطین فراهم آورده چرا که ظاهرا اسرائیل برنامه های خود برای الحاق بخش هایی از کرانه باختری را متوقف کرده است. فیتزپاتریک می گوید: «امارات می تواند تنها کشور عربی باشد که مانع از پیشبرد برنامه اسرائیلی شده است.» بیانیه مشترک ایالات متحده، اسرائیل و امارات به دیپلماسی امارات در متوقف کردن برنامه الحاق اعتبار می دهد. 

منبع: نشنال اینترست / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34