تهدید جدی تهران به غرب در صورت نهایی شدن بازگشت تحریم های تسلیحاتی چیست؟

هادی محمدی، دکترای روابط بین الملل و روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: حسن روحانی رئیس جمهوری کشورمان به تازگی با اشاره به پاراگراف آخر نامه ای که دو سال قبل برای سران کشورهای باقی مانده در برجام نوشته بود، از عواقب وخیم و شکست تاریخی برای آنها خبر داد که در صورت هرگونه بازگشت قطعنامه های شورای امنیت یا تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران که طبق قطعنامه 2231 باید از روز 27 مهر امسال لغو شوند، اتفاق خواهد افتاد. پیش از این یک منبع آگاه گفته بود که طرح ایران برای مقابله با این اقدام آمریکا یا دوستان اروپایی اش در دو مرحله و با تعلیق پروتکل الحاقی در مرحله اول و خروج از ان پی تی در صورت نهایی شدن بازگشت تحریم های تسلیحاتی، اجرایی خواهد شد. از طرف دیگر خروج از پروتکل الحاقی زمانی می تواند برای طرف مقابل نگران کننده باشد که این تهدید ایران برایش مابه ازای حقیقی داشته باشد و غرب بداند که با خروج ایران از پروتکل الحاقی چه اتفاقاتی در عمل رخ خواهد داد. موضوعی که گزارش پیش رو به دنبال آن است.

شنیده ها چه می گوید؟

طبق شنیده ها، جمهوری اسلامی ایران تاکنون و در یک سال گذشته از شروع گام های خود در حوزه کاهش تعهدات برجامی اش توانسته بیش از 2200 کیلوگرم اورانیم غنی شده کمتر از 5 درصد تولید کند. بر اساس آخرین گزارشی که آژانس بین المللی انرژی اتمی در نیمه اسفند ماه سال قبل در باره ذخایر اورانیوم غنی شده ایران منتشر کرد، میزان ذخایر کشورمان تا 30 بهمن 98 معادل 1510 کیلوگرم بوده و حالا با توجه به رسیدن ذخایر ایران به 2200 کیلوگرم می توان پیش بینی کرد که تا 27 مهر 1399 این میزان ذخایر به حداقل 4 تن برسد هرچند بر اساس گفته کارشناسان حوزه صنعت هسته ای هرچه جلوتر می رویم میزان تولید با افزایش کیفیت و راندمان سانتریفیوژها بیشتر هم خواهد شد، اما این اعداد چه معنایی دارد و چگونه می تواند بر تصمیم غرب برای اکتبر 2020 (مهر99) اثرگذار باشد؟ 

دیوید آلبرایت، رئیس مؤسسه علوم و امنیت بین المللی که ظاهرا یک گروه خصوصی در واشنگتن است و فعالیت های هسته ای نظامی را هم دنبال می کند در آخرین اظهار نظر خود مدعی شده بود ایران با توجه به افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده خود توانسته است زمان «گریز هسته ای» اش را به کمتر از 4 ماه برساند.

گریز هسته ای چیست؟

«گریز هسته ای» اصطلاحی است که اروپا و آمریکا درباره زمانی که ایران برای بازه تصمیم تا ساخت یک بمب هسته ای نیاز دارد به کار می برند. این درحالی است که جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده به لحاظ شرعی و قانونی قصد و نیتی برای ساخت بمب اتمی تاکنون نداشته است و اساسا حتی کاربرد این سلاح ها را «حرام» می داند. با این حال به زعم غربی ها، این زمان برای غربی ها با توجه به ادعاهایشان مهم است. تا قبل از توافق هسته ای در تیرماه 94، غربی ها می گفتند که زمان گریز هسته ای ایران، سه ماه است. اجرای تعهدات ایران در برجام این زمان را افزایش داد. اما غربی ها مدعی اند که در یک سال گذشته انجام گام های متعدد کشورمان در کاهش تعهدات برجامی، این زمان را به پایینترین حد خود در سه سال و نیم گذشته رسانده است .این اعداد زمانی معنا دارتر می شوند که بدانیم به اعتقاد کارشناسان حوزه نظامی هسته ای، برای ساخت یک بمب اتمی 1200 تا 1500 کیلوگرم اورانیوم غنی شده زیر 5 درصد کافی است.

همان طور که اشاره شد جمهوری اسلامی به لحاظ شرعی و قانونی قصد و نیتی برای ساخت و استفاده از بمب اتم ندارد اما طرف مقابل همواره این موضوع را به عنوان یک حربه و بهانه علیه تهران به کار برده است. از ابتدای روی کار آمدن ترامپ در کاخ سفید از ژانویه 2016 یکی از محورهای اصلی سخنان ضد ایرانی اش تلاش برای عدم دستیابی کشورمان به بمب اتم بوده و هنوز هم برای هرگونه تمدید تحریم های کوچک و بزرگ، از جمله تمدید تحریم های تسلیحاتی مذکور ادعای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای را مطرح می کند. این رفتار و گفتار غیر واقعی در حالی است که به نظر می رسد روند یک سال گذشته باعث شده تا – به گمان غربی ها –  ایران بیش از هر زمان دیگری به ساخت بمب هسته ای نزدیک شده باشد و حالا اگر اقدام آمریکا در تمدید تحریم تسلیحاتی نیز از مرحله حرف به عمل تبدیل شود و ایران هم تهدید احتمالی خود مبنی بر تعلیق اجرای پروتکل الحاقی به عنوان مهمترین ابزار جامعه جهانی برای نظارت بر کشورهای دارای صنعت هسته ای را عملیاتی کند و بدتر از آن از NPT که معاهده منع اشاعه سلاح هسته ای است خارج شود عملا شرایطی ایجاد می شود که باعث نگرانی کشورهای اروپایی و دولت های مختلف در آمریکاست.

چند بمب اتم؟

رسیدن جمهوری اسلامی ایران به میزان ذخایر غنی شده 4 تن از نظر غربی ها به معنای در اختیار داشتن مواد اولیه و راهبردی برای ساخت حداقل 3 بمب اتمی است. بنابراین بر اساس منطق و ادعای غرب، حداقل عقلانیت هم حکم می کند با کشوری که چنین توان بالقوه ای دارد با احتیاط و تعقل بیشتری رفتار شود. انتهای بازی خطرناک آمریکایی ها با ایران هسته ای که ریشه در انتخابات نوامبر 2020 این کشور هم دارد تنها نتیجه باخت باخت برای همه طرف ها خواهد بود و اروپا اگرچه در حوزه اقتصادی نتوانست کاری پیش ببرد و ثابت کند که توانی در برابر واشنگتن ندارد، می تواند در حوزه سیاسی و امنیتی به این بازی پرخطر پایان دهد و شریک جرم ایالات متحده در برهم زدن قوانین و حقوق بین الملل که توسط قطعنامه شورای امنیت نیز محکم شده است، نباشد./خراسان