آينده نامعلوم استقلال کوزوو

با پافشارى پوتين بر موضع روسيه در جريان اجلاس سران هشت کشور صنعتى جهان (G8) در هايلينگدام آلمان و عدم موفقيت رهبران غربى در کسب رضايت روسيه براى استقلال کوزوو، ممکن است روند استقلال کوزوو که اکنون بخشى از کشور صربستان محسوب مى‌شود، تا مدتى نامعلوم به تاخير بيافتد.

مذاکره در باره استقلال کوزوو پس از انتشار گزارش سال گذشته مارتى آهتيسارى، نماينده ويژه دبيرکل سازمان ملل دائر بر «استقلال کوزوو تحت نظارت جامعه بين‌الملل» ميان اتحاديه اروپا، روسيه و آمريکا آغاز شده است.

مخالفت روسيه و تهديد پوتين به وتوى هرگونه قطعنامه‌اى در شوراى امنيت که راه را براى استقلال کوزوو هموار کند، باعث شده است که روند استقلال کوزوو با آينده‌اى نامعلوم روبرو شود.  روسيه مى‌گويد هرگونه تصميمى در مورد استقلال کوزوو بايد با رضايت و در جريان مذاکره با صربستان اتخاذ شود.

استان کوزوو نزديک به 2 ميليون جمعيت دارد و اکثريت جمعيت آن‌ را مسلمانان آلبانيايى‌تبار تشکيل مى‌دهند. در جريان جنگ داخلى يوگسلاوى، صرب‌ها بيش از 10 هزار نفر از ساکنان آلبانيايى‌تبار کوزوو را کشتند و موجب آوارگى حدود يک ميليون نفر از جمعيت اين منطقه شدند. استان کوزوو از سال 1999 تحت نظارت سازمان ملل اداره مى‌شود و اکثريت آلبانيايى‌تبار اين منطقه مى‌گويند به هيچ‌وجه حاضر نيستند زير بار قيوميت صربستان بروند. در حال حاضر آلبانيايى‌تبارها 95 درصد جمعيت منطقه کوزوو را تشکيل مى‌دهند، اما اقليت صرب که بيشتر در نواحى شمالى کوزوو مستقر است، داراى 10 کرسى در پارلمان 120 نفرى اين منطقه است.

در پى انتشار گزارش سال گذشته آهتيسارى، اتحاديه اروپا، آمريکا و سازمان ملل قصد دارند تا با تصويب قطعنامه‌اى در شوراى امنيت، راه را براى استقلال اين منطقه هموار کنند. اما مخالفت سرسختانه مسکو و تهديد به وتو، باعث شده است تاکنون تنها دو پيش‌نويس قطعنامه در شوراى امنيت مطرح شود که هر دو با مخالفت روسيه مواجه و به اين ترتيب بايگانى شده‌اند.

پوتين در جريان کنفرانس خبرى خود در پايان اجلاس جى هشت، گفت: «کوزوو بخشى از کشور صربستان است و ايجاد هرگونه تغييرى در اين وضعيت محتاج توافق دو طرف است.» روسيه مى‌گويد استقلال کوزوو يک مسئله داخلى براى کشور صربستان است و جامعه بين‌الملل نبايد با دخالت خود موجب خدشه‌دار شدن تماميت ارضى يک کشور شود.

به اعتقاد تحليلگران، روسيه از اين بيم دارد که تصويب قطعنامه‌اى در مورد استقلال کوزوو در شوراى امنيت، تبديل به رويه‌اى حقوقى شود که در آينده راه را براى استقلال ديگر مناطق شورشى نظير چچن هموار کند. وجود پيوندهاى عميق تاريخى و فرهنگى ميان روسيه و صربستان، از ديگر دلايل مخالفت کرملين با استقلال کوزوو است. صربستان و اقليت صرب ناحيه کوزوو، مخالف جدى استقلال اين منطقه هستند.

پل ويليامز، استاد حقوق بين‌الملل و کارشناس مسائل بالکان، مى‌گويد براى استقلال کوزوو دو طرح موسوم به طرح‌هاى الف و ب وجود دارد: «طرح الف همان تصويب قطعنامه در شوراى امنيت است که البته اين کار  محتاج کسب رضايت روسيه است که تاکنون ميسر نشده است. در اين صورت حضور نظامى نيروهاى ناتو در منطقه کوزوو و نيز کمک‌هاى مالى و لجستيکى جامعه بين‌الملل به کوزوو براى تبديل شدن به يک کشور مستقل ادامه خواهد يافت.»

ايليرا دوگوليا، تحليلگر سياسى اهل کوزوو،نيز مى‌گويد: «بهترين گزينه براى استقلال کوزوو، تصويب قطعنامه جديد و کسب اطمينان از اجراى آن است، زيرا تعداد زيادى از کشورها ازآن حمايت مى‌کنند. به اين ترتيب واگذارى مسووليت‌ها از هيات غيرنظامى سازمان ملل به نهادهاى دولتى کوزوو مى‌تواند به آسانى صورت گيرد و امنيت در منطقه بيشتر و همچنين واکنش صربستان وصرب‌هاى کوزوو نيز ملايم‌ترخواهد بود.»

اما طرح ب، مشکلات و مخاطرات بيشترى دارد: بر اساس طرح ب، منطقه کوزوو به طور يک جانبه اعلام استقلال مى‌کند و اتحاديه اروپا و آمريکا نيز استقلال آن را به رسميت مى‌شناسند. اما با اين حال، مخالف صربستان مى‌تواند مانع از حضور کوزوو در مجامع بين‌المللى شود. همچنين ممکن است در صورت اجراى طرح ب، اقليت صرب کوزوو اعلام استقلال اين منطقه را به رسميت نشناسند و مناطق شمال رود ايبر که داراى اکثريت صرب است از اين منطقه جدا شوند.

مقامات کوزوو خود مى‌گويند که راه‌حل ب تنها به عنوان آخرين انتخاب مطرح است و جامعه بين‌الملل بايد همه تلاش خود را براى کسب رضايت روسيه و تصويب قطعنامه در شوراى امنيت به کار گيرد.

به اعتقاد ويليامز، هر چند ممکن است در راه استقلال کوزوو مشکلات زيادى ايجاد شود، اما در نهايت اين امر محقق خواهد شد، چرا که آمريکا و اتحاديه اروپا به هيچ‌وجه حاضر نخواهد شد اين منطقه بار ديگر به صربستان ملحق شود. ويليامز مى‌گويد: «اتحاديه اروپا و آمريکا در ابتدا براى جلوگيرى از فاجعه‌اى انسانى در منطقه مداخله کردند و اکنون هشت سال است که کوزوو زير نظر آن‌ها اداره مى‌شود. الحاق مجدد کوزوو به صربستان مى‌تواند موجب واکنش شديد اکثريت آلبانيايى‌تبار منطقه شود و با توجه به حساسيت‌هاى قومى و مذهبى موجود در منطقه، اروپا به هيچ وجه نمى‌خواهد شاهد ناآرامى ديگرى در اين منطقه باشد.»