ایران قدرت فلج کردن بازار جهانی نفت را دارد (بخش اول)

نویسنده: ایمی ام. یافا

دیپلماسی ایرانی: نفت همچنان در اقتصاد و معماری امنیتی جهانی اهمیت زیادی دارد. اگرچه جهان به مواجهه با تغییرات آب و هوایی ترغیب شده و به دنبال کاهش مصرف سوخت های فسیلی است، اما همچنان برای تامین سوخت خودروها، کامیون ها، تانک ها، جت ها و کشتی ها به شدت به نفت وابسته است. حملات ماه گذشته به صنعت نفت عربستان سعودی که ایالات متحده ایران را مسئول آنها می داند، یادآور شکنندگی بازار نفت بودند و اینکه چطور برخی بازیکنان جهانی مانند می توانند از این مساله به عنوان یک مزیت ژئوپلیتیک برای خود استفاده کنند. ایران و متحدان آن می توانند تاسیسات مهم نفتی در خاورمیانه را گرو بگیرند و به تخریب آنها در صورت برآورده نشدن خواسته هایشان تهدید کنند. در رابطه با هر گونه حمله احتمالی ایران در آینده، یک سری سوالاتی وجود دارد که در اینجا به آنها پاسخ داده شده است.

ایران چطور می تواند زیرساخت های نفتی در خاورمیانه را تهدید کند؟

ایران در سال های اخیر زرادخانه بزرگ موشکی از جمله موشک های کروز و بالستیک ایجاد کرده و قادر است صدمات شدیدی به تاسیسات نفتی در منطقه خلیج فارس وارد آورد. این کشور همچنین در سراسر منطقه یعنی در عراق، لبنان، سوریه و یمن نیروهای نظامی و متحدان مجهز به قابلیت های موشکی و هواپیماهای بدون سرنشین را دارد.

تاسیسات نفتی منطقه چقدر آسیب پذیر هستند؟

از نظر تئوری، برخی از سامانه های دفاع موشکی ایالات متحده همچون سامانه پاتریوت، می توانند در دفاع از یک پایگاه یا تاسیسات خاص موثر باشد، اما برخی دیگر همچون سامانه تاد می توانند منطقه وسیع تری را تحت پوشش قرار دهند. با این حال، ایران توانایی حمله به تاسیسات نفتی منطقه ای از چندین جبهه با استفاده از تسلیحات گوناگون از جمله هواپیماهای بدون سرنشین و حملات سایبری را دارد. از این رو، محافظت از همه تاسیسات تولیدات نفتی در منطقه به طور همزمان و به ویژه در عربستان سعودی که صنعت نفت آن رد پای جغرافیایی گسترده ای دارد، بسیار دشوار است.

طبق گزارش هایی که اخیرا در رسانه ها منتشر شده، عربستان سعودی به ویژه در برابر هواپیماهای بدون سرنشین مسلح ارزان قیمت، مشابه آنهایی که با موفقیت از پدافند هوایی پادشاهی گریخته اند، آسیب پذیر است. حوثی ها در یمن که از متحدان ایران به شمار می روند، بارها از این تسلیحات برای هدف گرفتن سایت های حساس در عربستان سعودی از جمله فرودگاه ها و تاسیسات نفتی استفاده کرده اند.

حملات تا چه اندازه مختل کننده خواهند بود؟

یک حمله دقیق به یک هدف خاص می تواند فلج کننده باشد. حملات هماهنگ شده به مرکز فرآوری نفت خام بقیق و میدان نفتی خوریس در ماه گذشته تولیدات نفتی عربستان را به میزان 5.7 میلیون بشکه در روز (برابر 5 درصد تامین نفت جهانی) پایین آورد. این بزرگ ترین ضربه به تولیدات نفتی در تاریخ به شمار می رود.

صنعت نفت عربستان به دلیل وسعت نسبی آن، فراوانی و ظرفیت مازاد میدان ها خیلی زود بهبود یافت، اما حملات بیشتر به تاسیسات نفتی سعودی از مقاومت آن خواهند کاست و بازیابی و احیا را به تاخیر خواهند انداخت. سایت هایی مانند عبقیق به دلیل تمرکز بالای تجهیزات مهم در آنها و قرار داشتن در برد برخی از موشک اندازهای از پیش نصب شده ایران بیشتر در معرض خطر هستند. صدمات بیشتر به عبقیق می تواند بار دیگر از تولیدات نفت سعودی به میزان چندین میلیون بشکه در روز و احتمالا برای مدت زمانی طولانی تر بکاهد. تاسیسات مشابه در جنوب عراق، کویت یا امارات متحده عربی هم می توانند اهداف بالقوه باشند.

بازارها چه واکنشی به این مخاطرات نشان خواهند داد؟

نفت یک کالای جهانی است و از این رو، قیمت گذاری بر آن از طریق عرضه و تقاضای جهانی تعیین می شود. اگر بازار نفت جهانی نفت سعودی یا ایرانی را از دست بدهد، قیمت برای مشتریان سراسر جهان افزایش می یابد و نه فقط مشتریان نفت سعودی یا ایرانی.

یک روز پس از حمله به عربستان سعودی، قیمت نفت در بازارهای بین المللی 20 درصد افزایش یافت، اما پیش بینی تعمیر تاسیسات سعودی به کاهش قیمت نفت انجامید چرا که با کاهش سرعت رشد اقتصادی جهانی، میزان مصرف نفت در جهان نیز کاهش یافته است.

تاجران نفتی (مطابق اتهامات ایالات متحده) ایران را عامل حمله به تاسیسات نفتی سعودی می دانند و امیدوارند که تلاش های دیپلماتیک مانع از حمله بعدی شود. آنها تصور می کنند که هدف ایران به دست آوردن اهرم فشار برای مذاکرات درباره تسهیل یا لغو کلی تحریم ها بوده است. درست یا نادرست، به نظر می رسد که تاجران نفتی مخاطرات اقدامات احتمالی ایران برای تحقق هدف لغو تحریم ها را دست کم گرفته اند.

با این حال، با توجه به ناآرامی های پیشین و تنش های مداوم در منطقه، می توان اینطور قلمداد کرد که حملات احتمالی ایران یا نیروهای متحد آن به جرقه ای برای درگیری های گسترده تر تبدیل خواهد شد که تاسیسات نفتی در آن آسیب شدیدی خواهند دید. ایران و عراق در جریان جنگ 8 ساله خود شاهد آسیب های شدیدی به صنایع نفتی و حذف ظرفیت نفتی شان از بازار بودند. حمله عراق به کویت در سال 1990 هم به حذف میلیون ها بشکه نفت خام از بازار منجر شدند. یک جنگ منطقه ای طولانی با ایران می تواند به حذف بیش از 10 میلیون بشکه نفت از بازار بیانجامد و احیای آن سال ها طول خواهد کشید.

با توجه به اینکه در حال حاضر قیمت نفت کمتر از 60 دلار در هر بشکه است، ظاهرا هنوز مخاطرات احتمالی یک حمله دیگر یا از آن بدتر یک درگیری تمام عیار بر بازار تاثیر نگذاشته است. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: شورای روابط خارجی / مترجم: طلا تسلیمی